Είναι πολύ πιθανόν όπως άλλαξε το περασμένο καλοκαίρι ο εκλογικός νόμος 3636/2008 για τις βουλευτικές εκλογές, να έρθει η κυβέρνηση και να νομοθετήσει την απλή αναλογική σε επίπεδο δήμων και περιφερειών. Η πρόθεση από ότι φαίνεται υπάρχει να οδηγηθούμε σε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο εκλογής των τοπικών αρχόντων. Βέβαια πρέπει να έχουμε υπομονή για να δούμε πότε και τι τελικά θα φέρουν προς ψήφιση στη Βουλή. Θα έχουμε άμεσα ή έμμεση εκλογή δημάρχου; Θα καταργηθεί η επαναληπτική ψηφοφορία της Β’ Κυριακής;
Το εκλογικό σύστημα που γίνονται μέχρι σήμερα οι δημοτικές και περιφερειακές εκλογές είναι εκείνο της ενισχυμένης αναλογικής. Οι κατανομές των εδρών χωρίζεται σε δύο φάσεις. Στην πρώτη κατανέμονται αναλογικά οι μισές έδρες του δημοτικού συμβουλίου και στη δεύτερη κατανέμονται οι υπόλοιπες με κριτήριο ο νικητής, που συγκεντρώνει 50+1 να λάβει συνολικά τα 3/5 των εδρών. Το εκλογικό μέτρο για την κατανομή των εδρών υπολογίζεται διαιρώντας το σύνολο των εγκύρων ψηφοδελτίων με τις έδρες και το πηλίκο παραλειπόμενο του κλάσματος το αυξάνουμε κατά μια μονάδα.
Για να τα δούμε τα πράγματα πιο πρακτικά, χρησιμοποιώντας αριθμούς, θα εξετάσουμε τα εκλογικά αποτελέσματα στο Δήμο Ρεθύμνου. Τα μέλη που εκλέγονται στο δημοτικό συμβούλιο Ρεθύμνου είναι 41, κάτι που οφείλεται στον μόνιμο πληθυσμό, που σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 ανέρχονται στις 55.525. Ο νόμος ορίζει ότι, 41 συμβούλους εκλέγουν οι Δήμοι με πληθυσμό από 30.001 έως και τις 60.000. Το εκλογικό μέτρο για την κατανομή των πρώτων 21 εδρών στις παρατάξεις υπολογίστηκε διαιρώντας τις έγκυρες ψήφους της Α’ Κυριακής με τις έδρες, προσθέτοντας τον αριθμό ένα. Δηλαδή, (25.629:21)+1=1.221. Με βάση το παραπάνω εκλογικό μέτρο και τη χρησιμοποίηση παράλληλα των υπολοίπων οι συνδυασμοί που συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία λαμβάνουν από την Α’ κατανομή, του κ. Μαρινάκη 10 έδρες, του κ. Νίνου 6 και του κ. Ανδρουλάκη 3, του κ. Πετράκη 1 και του κ. Μανουσογιάννη 1.
Επειδή ο νικητής πρέπει βάσει νόμου να λάβει τα 3/5 των εδρών του δημοτικού συμβουλίου, δηλαδή 25 έδρες, ο συνδυασμός του κ. Μαρινάκη που τελικά νίκησε έπρεπε να προσθέσει άλλες 15 έδρες από τη Β’ κατανομή. Ουσιαστικά το εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής στους δήμους, που ισχύει μέχρι και σήμερα, δίνει μπόνους στον συνδυασμό που θα νικήσει, ώστε να έχει την πλειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο.
Αν ψηφιστεί η απλή αναλογική, χωρίς κάποιο όριο εισόδου στο δημοτικό συμβούλιο και χωρίς τον υπολογισμό των εδρών ανά δημοτική ενότητα, οι έδρες που θα λάβουν οι συνδυασμοί αλλάζουν σημαντικά για τους περισσότερους. Το εκλογικό μέτρο για τον ορισμό της έδρας θα είναι πλέον πολύ χαμηλότερο, μιας και στην περίπτωση διεξαγωγής επαναληπτικής ψηφοφορίας την Β’ Κυριακή δε θα υπάρχουν έδρες για να παραχωρηθούν. Για το Δήμο Ρεθύμνου, στη βάση των εκλογών του 2014, το μέτρο πέφτει από το 1.221 στο 625. Για να το υπολογίσουμε διαιρούμε τις έγκυρες ψήφους με το σύνολο πλέον των εδρών, (25.629:41)=625. Άρα, η παράταξη του κ. Μαρινάκη πέφτει από τις 25 έδρες στις 19, του κ. Νίνου κερδίζει 2 και πάει από τις 11 στις 13, του κ. Ανδρουλάκη προσθέτει 4 και πάει από τις 3 στις 7, ενώ οι κ. Πετράκης και Μανουσογιάννης παραμένουν στη 1 έδρα. Οι έδρες που παραχωρήθηκαν αναλογικά από την Α’ κατανομή είναι 39 και οι 2 αδιάθετες παραχωρήθηκαν, από τη Β’ κατανομή, στη βάση των μεγαλύτερων κατά σειρά υπολοίπων.
Αντιλαμβανόμαστε ότι μια πιθανολογούμενη αλλαγή του εκλογικού νόμου στις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές θα δημιουργήσει μια διαφορετική, σε σχέση με τη σημερινή, εικόνα στα συμβούλια. Από τη μία θα υπάρξει μια πιο ορθολογική αντιπροσωπευτικότητα των εκλογέων, από την άλλη όμως θα δυσχεράνει σημαντικά την ταχύτητα που θα λαμβάνονται αποφάσεις, μιας και οι ισορροπίες θα είναι εύθραυστες.
* Ο Φραγκίσκος Γεωργιλάς είναι πολιτικός επιστήμων/ερευνητής
