ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

Χρήσιμα συμπεράσματα και ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία φέρουν ελπιδοφόρα μηνύματα για τον τουρισμό στην Κρήτη, συνθέτουν το αποτέλεσμα επιστημονικής έρευνας, η οποία αφορά τον τουρισμό στην Κρήτη για την έως τώρα φετινή τουριστική περίοδο.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από επιστήμονες του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτο Χανίων, του Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου Κρήτης και συγκεκριμένα τον Δρ. Γεώργιο Μπαουράκη, διευθυντή του Μ.Α.Ι.Χ., τον κ. Γεώργιο Αγγελάκη ερευνητή του Μ.Α.Ι.Χ., τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Ζοπουνίδη του Πολυτεχνείου Κρήτης και του Audencia Nantes School of Management και τον κ. Περικλή Δράκο Ε.Δ.Ι.Π. Πανεπιστημίου Κρήτης.

Η έρευνα και ανάλυση συντονίστηκε από το τμήμα Οικονομίας και Διοίκησης του Μ.Α.Ι.Χ., σε συνεργασία με το Εργαστήριο Συστημάτων Χρηματοοικονομικής Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης και το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Για τη δόμηση του ερωτηματολογίου και καθ’ όλη την πορεία της έρευνας υπήρξε επικοινωνία με την Ένωση Ξενοδόχων Χανίων. Η έρευνα αυτή εντάσσεται στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Παρατηρητηρίου Τουρισμού που έχει δημιουργηθεί από το Μ.Α.Ι.Χ. σε συνεργασία με τα αναφερόμενα Εκπαιδευτικά Ινστιτούτα και φορείς του τουρισμού.

Πραγματοποιήθηκε στο κέντρο των Χανίων μέχρι και τον Μάιο, συγκεντρώνοντας 1.000 έγκυρα ερωτηματολόγια. Επιπλέον, αναφορά γίνεται στις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών, που έχουν δημοσιευθεί από τις Υπηρεσίες Πολιτικής Αεροπορίας Χανίων και Ηρακλείου, καθώς και το Λιμεναρχείο Σούδας, με σκοπό να αξιολογήσει την έως τώρα φετινή τουριστική κίνηση στην Κρήτη και να τη συγκρίνει με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας και αναφορικά με τις τιμές σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, δύο στους τρεις αλλοδαπούς επισκέπτες θεωρούν τις τιμές κανονικές, με τους αλλοδαπούς που προέρχονται από την Ανατολική Ευρώπη να εκφράζουν περισσότερο αυτή την άποψη με ποσοστό 82%. Το 24% των αλλοδαπών τουριστών θεωρεί τις τιμές φτηνές, με σχεδόν έναν στους τρεις Σκανδιναβούς να μένουν περισσότερο ικανοποιημένοι από τις επικρατούσες τιμές. Αναφορικά με τη σχέση τιμής και ποιότητας των τοπικών υπηρεσιών και προϊόντων, οι απόψεις είναι ακόμα καλύτερες, αφού μόλις 2% των αλλοδαπών τουριστών αξιολόγησαν αρνητικά τη σχέση αυτή.

Οι πηγές άντλησης πληροφόρησης σχετικά με τον τελικό προορισμό των τουριστών, συνεχίζουν να προέρχονται κυρίως από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον τους, όπως επίσης και από το διαδίκτυο.

Σχετικά με το τουριστικό κατάλυμα, στο οποίο διαμένουν οι αλλοδαποί τουρίστες, η πλειοψηφία των τουριστών και συγκεκριμένα έξι στους δέκα, διαμένουν σε ξενοδοχεία τριών αλλά και τεσσάρων αστέρων με τους Σκανδιναβούς να προτιμούν περισσότερο τα ξενοδοχειακά καταλύματα, σε αντίθεση με τους μη Σκανδιναβούς και κυρίως τους αλλοδαπούς επισκέπτες που προέρχονται από τη Μεσόγειο, οι οποίοι προτιμάνε εξίσου και άλλα τουριστικά καταλύματα, όπως είναι ενοικιαζόμενα στούντιο, δωμάτια, βίλες, κάμπινγκ, καθώς και ιδιόκτητα σπίτια. Ένας στους τρεις που διαμένει σε ξενοδοχειακό κατάλυμα αγοράζει «all inclusive» πακέτο, ενώ οι μισοί περίπου κάνανε κράτηση του ξενοδοχείου διαδικτυακά, χρησιμοποιώντας κυρίως την ιστοσελίδα «booking.com».

Καταλυτικό ρόλο στην απόφασή τους να επιλέξουν τον τελικό προορισμό τους, εξακολουθούν να παίζουν το κλίμα και η φυσική ομορφιά του τόπου με ποσοστά που αγγίζουν το απόλυτο (97%). Ακολουθεί η κρητική κουζίνα κατά 73,3% και οι αρχαιολογικοί χώροι με 53,8%, ενώ η διασκέδαση και ψυχαγωγία, όπως είναι τα νυχτερινά κέντρα και τα κλαμπ, σημειώνουν χαμηλότερα ποσοστά κοντά στο 19%. Οι μη Σκανδιναβοί, δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον στους αρχαιολογικούς χώρους, ενώ οι αλλοδαποί επισκέπτες από την Μεσόγειο φαίνεται να δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον στη νυχτερινή διασκέδαση και ψυχαγωγία και λιγότερο στην κρητική κουζίνα, σε σχέση με τις υπόλοιπες εθνικότητες.

Αναφορικά με την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών κατά τη διάρκεια των διακοπών των αλλοδαπών επισκεπτών και σύμφωνα με την ιεράρχηση που προέκυψε από τη συλλογή θετικής βαθμολογίας στις αντίστοιχες ερωτήσεις, οι προσφερόμενες υπηρεσίες από τα τουριστικά καταλύματα, καθώς και από τις ταβέρνες και καφετέριες αναδεικνύονται οι πιο ικανοποιητικές με ποσοστά γύρω στο 90%. Σχεδόν τρεις στους τέσσερις αλλοδαπούς επισκέπτες έμειναν ευχαριστημένοι από τις υπηρεσίες των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, ενώ επτά στους δέκα εξέφρασαν θετική γνώμη για τη συλλογή και αποκομιδή των απορριμμάτων της ευρύτερης περιοχής, καθώς και των ακτών και παράκτιων περιοχών. Σχετικά με τις υπηρεσίες ταξί, το 56% των τουριστών εξέφρασε την ικανοποίησή του από τις προσφερόμενες υπηρεσίες, ενώ το σημαντικότερο πρόβλημα για το οποίο οι τουρίστες εκφράζουν λιγότερο την ικανοποίησή τους είναι η κακή κατάσταση του οδικού δικτύου και της σήμανσης, αφού μόλις ένας στους δύο νιώθουν ασφαλείς.

Οι αλλοδαποί τουρίστες κατά τη διάρκεια των διακοπών τους προέβησαν σε αγορά τοπικών προϊόντων. Τα προϊόντα που αγόρασαν περισσότερο οι επισκέπτες είναι το ελαιόλαδο και το μέλι, με το 45% και 41%, των τουριστών, αντίστοιχα να δηλώνει ότι προέβη σε αγορά αυτών των προϊόντων. Εκείνοι που τα αγοράζουν λιγότερο σε σχέση με τις άλλες εθνικότητες είναι οι τουρίστες από τη Μεσόγειο.

Ακολουθεί η αγορά κρασιού και τυριών με έναν στους τρεις επισκέπτες να τα αγοράζει, με τους τουρίστες από την Ανατολική Ευρώπη να ενδιαφέρονται περισσότερο. Ένας στους τέσσερις αγοράζει πορτοκάλια, φρέσκο χυμό πορτοκαλιού καθώς και τσικουδιά με τους επισκέπτες από τη Μεσόγειο να προτιμούν περισσότερο την τσικουδιά και λιγότερο τα πορτοκάλια ή το φρέσκο χυμό πορτοκαλιών σε σχέση με τις υπόλοιπες εθνικότητες.

Το ελαιόσαπουνο προτιμήθηκε από το 22% των τουριστών, με τους επισκέπτες από την Ανατολική Ευρώπη να δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση. Ενώ ένας στους δέκα περίπου αγόρασε παξιμάδια, καθώς αρωματικά/φαρμακευτικά φυτά, με τους Σκανδιναβούς να ενδιαφέρονται ελάχιστα για την αγορά των φυτών αυτών.

Σημαντικό είναι το ποσοστό των αλλοδαπών επισκεπτών, όπου θα ενδιαφερόντουσαν για εναλλακτικές μορφές τουρισμού. Πιο συγκεκριμένα, σχεδόν τέσσερις στους δέκα τουρίστες ενδιαφέρονται για τον μοναστηριακό, αρχαιολογικό τουρισμό, αλλά και για το φυσιολατρικό, όπως είναι επισκέψεις σε Εθνικούς Δρυμούς, Πάρκα και βοτανικές περιηγήσεις με τους επισκέπτες από την Ανατολική Ευρώπη, αλλά και τους κλασικούς Ευρωπαίους να ενδιαφέρονται περισσότερο για τις συγκεκριμένες μορφές τουρισμού. Περίπου ένας στους τέσσερις αλλοδαπούς επισκέπτες θα ενδιαφερόντουσαν για γαστρονομικό, όπως και για ορειβατικό τουρισμό, εξίσου από όλες τις εθνικότητες, ενώ σχεδόν ένας στους πέντε θα προτιμούσε τον αγροτουρισμό αλλά και το θαλάσσιο τουρισμό, με τους επισκέπτες από την Ανατολική Ευρώπη να αρέσκονται περισσότερο σε σχέση με τις άλλες εθνικότητες στα θαλάσσια σπορ.

Οι αλλοδαποί επισκέπτες χρησιμοποιούν διάφορα μέσα μεταφοράς για τις μετακινήσεις τους. Το 68% των τουριστών προτιμάει τα λεωφορεία για να μετακινηθούν, με τους Σκανδιναβούς να τα χρησιμοποιούν περισσότερο, σε σχέση με τις άλλες εθνικότητες. Το 56% του συνόλου των τουριστών επιλέγει να ενοικιάζει αυτοκίνητα ή δίκυκλα για τις διάφορες περιηγήσεις τους, με τους κλασικούς Ευρωπαίους να τα προτιμούν πιο πολύ. Ενώ σημαντικό είναι και το ποσοστό των αλλοδαπών τουριστών (43%) που χρησιμοποιούν τα ταξί ως μέσο μεταφοράς, με τους Σκανδιναβούς να τα προτιμούν περισσότερο.

Σε ταβέρνες καθώς και καφετέριες ξοδεύουν οι αλλοδαποί τουρίστες το μεγαλύτερο μέρος του οικογενειακού τους προϋπολογισμού, αφού το 80% επί του συνόλου των επισκεπτών τους κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση, με τους Σκανδιναβούς αλλά και τους κλασικούς Ευρωπαίους να προτιμούν περισσότερο αυτή την κατηγορία. Το 57% των τουριστών προτιμάει να αγοράσει κάποια σουβενίρ/αναμνηστικά με τους αλλοδαπούς από τη Μεσόγειο να ενδιαφέρονται λιγότερο σε τέτοιου είδους δαπάνες. Τις εκδρομές, επιλέγει περίπου ένας στους δύο τουρίστες κατά τη διάρκεια των διακοπών τους, ενώ περίπου τέσσερις στους δέκα προτιμούν τα δαπανήσουν μέρος του προϋπολογισμού τους επισκεπτόμενοι τα αρχαιολογικά τοπία, μουσεία και μοναστήρια, με τους Σκανδιναβούς να δαπανούν λιγότερα σε αυτές τις δραστηριότητες. Τέλος, τα λιγότερα έξοδα φαίνεται να τα πραγματοποιούν οι αλλοδαποί επισκέπτες στα κέντρα νυχτερινής διασκέδασης, με τους τουρίστες από τη Μεσόγειο να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα σε αυτή την κατηγορία.

Οι αφίξεις αλλοδαπών επισκεπτών για την περίοδο Ιανουαρίου – Μαΐου 2014 στο αεροδρόμιο Χανίων έχουν φτάσει τις 180.147, σημειώνοντας μια αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2013 (159.581 αφίξεις) της τάξης του 12,89%. Όλες οι κύριες εθνικότητες παρουσιάζουν αύξηση των αφίξεων, με τους Σκανδιναβούς να σημειώνουν άνοδο κατά 16%, ενώ οι μη Σκανδιναβοί κατά 10%, σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο. Διακρίνοντας τους αλλοδαπούς τουρίστες ανά εθνικότητα, τη μεγαλύτερη άνοδο καταγράφουν οι Κύπριοι με 37%, ενώ ακολουθούν οι Δανοί, Σουηδοί και Πολωνοί με ποσοστά που αγγίζουν το 30%.

Στο αεροδρόμιο Χανίων καταφτάνουν ολοένα περισσότεροι τουρίστες που προέρχονται από μη Σκανδιναβικές χώρες, με συνέπεια το ποσοστό των Σκανδιναβών επί των συνολικών αφίξεων να πέφτει στο 50%.

Αξιοσημείωτη επίσης, είναι η δυναμική αύξηση των Κυπρίων, οι οποίοι πλασάρονται στην έβδομη θέση, ξεπερνώντας τους Πολωνούς, ενώ ανησυχητική είναι η μείωση των αφίξεων από τους Ιταλούς με 30%, αντίστοιχα. Σημαντικό χαρακτηριστικό είναι και η εμφάνιση Ιρλανδών και Ισραηλινών, οι οποίοι αρχίζουν να προτιμούν, μεταξύ άλλων και το αεροδρόμιο Χανίων ως τελικό τους προορισμό.

Παρατηρώντας τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στο αεροδρόμιο Ηρακλείου για την περίοδο Ιανουαρίου – Μαΐου 2014 διαπιστώνουμε ότι έχουν φτάσει τις 440.043, σημειώνοντας μια αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2013 (394.673 αφίξεις) της τάξης του 11,5%. Πιο συγκεκριμένα, από τα ποσοστά αφίξεων των αλλοδαπών επισκεπτών για τη φετινή περίοδο (Ιανουάριος – Μάιος 2014), συμπεραίνουμε ότι το 67,62% προέρχεται από τη Γερμανία (22,43%), Γαλλία (15,34%), Βρετανία (15,12%) και Ρωσία (14,73%). Ακολουθούν με μικρότερα αλλά σημαντικά ποσοστά, αλλοδαποί επισκέπτες από Ολλανδία (6,61%), Ελβετία (3,94%), Βέλγιο (3,32%), Ουκρανία (2,47%), Πολωνία (2,24%) και Αυστρία (2,03%).

Κάνοντας μια σύγκριση της περιόδου Ιανουαρίου – Μαΐου 2014 με την αντίστοιχη περίοδο του 2013, όσον αφορά τις κύριες εθνικότητες που προτιμούν το αεροδρόμιο Ηρακλείου, παρατηρούμε ότι όλες σημείωσαν άνοδο, εκτός από τους Ισραηλινούς και Ουκρανούς, οι οποίοι ενώ κατέγραψαν την περυσινή χρονιά εκρηκτικές αυξήσεις, φέτος έως τα τέλη του Μάη παρουσιάζουν πτώση των αφίξεών τους κατά 55% και 49%, αντίστοιχα.

Από τις τέσσερις κύριες εθνικότητες, τη μεγαλύτερη αύξηση σημειώνουν οι Γερμανοί κατά 29% και ακολουθούν Γάλλοι και Βρετανοί με 14% και 12%, αντίστοιχα. Οι Ρώσοι, οι οποίοι την περυσινή χρονιά σημείωσαν ρεκόρ αυξήσεων, σκαρφαλώνοντας στην πρώτη θέση επί των συνολικών αφίξεων, καταγράφουν έως τώρα μια μικρή αύξηση της τάξεως του 4%, καταλαμβάνοντας την τέταρτη θέση.

Οι οργανωμένες αφίξεις των κρουαζιερόπλοιων, οι οποίες ξεκίνησαν δυναμικά πριν τρία χρόνια στα Χανιά, ξεπερνώντας πέρυσι τις 125 χιλιάδες αφίξεις τουριστών, φέτος προβλέπεται να υπάρχει ραγδαία πτώση, αφού μέχρι τα τέλη του Μάη, έχουν καταγραφεί μόλις 6.552 αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στο λιμάνι της Σούδας, σημειώνοντας μείωση σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο κατά 72%. Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στην απόσυρση μεγάλων κρουαζιερόπλοιων από τους ομίλους κολοσσούς του κλάδου από τη Δυτική Μεσόγειο προς τα λιμάνια της Βόρειας Ευρώπης, Δυτικής Μεσογείου αλλά και της Άπω Ανατολής, λόγω του πολεμικού κλίματος που επικρατεί στην Μέση Ανατολή αλλά και της οικονομικής κρίσης, που μαστίζει ακόμη πολλές χώρες της Νότιας κυρίως Ευρώπης.

Σύμφωνα με την έρευνα, ο μέσος τουρίστας που προτιμάει το αεροδρόμιο Χανίων ως τελικό προορισμό, για τις διακοπές του στην αρχή της τουριστικής περιόδου, θεωρεί τις τιμές κανονικές σε σχέση με άλλους ευρωπαϊκούς προορισμούς, ενώ η σχέση τιμής ως προς την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών και προϊόντων είναι πολύ καλή. Επίσης, ο μέσος τουρίστας είναι υψηλού εισοδήματος και μορφωτικού επιπέδου, ενώ προτιμά τις οικογενειακές διακοπές διάρκειας οκτώ ημερών. Το κλίμα και η φυσική ομορφιά του τόπου συνεχίζουν να αποτελούν καταλυτικό παράγοντα στην επιλογή του τελικού προορισμού του, αντλώντας πληροφορίες για τον τόπο διακοπών από το οικογενειακό του και φιλικό περιβάλλον αλλά και από το διαδίκτυο.

Ο αλλοδαπός επισκέπτης αισθάνεται εξαιρετικά ικανοποιημένος από τις υπηρεσίες που του προσφέρει το τουριστικό κατάλυμα, οι ταβέρνες, καθώς και οι καφετέριες. Έχει βελτιώσει την εικόνα του σχετικά με την καθαριότητα στην πόλη και στις παραλίες, αλλά και για τα μεταφορικά μέσα. Συνεχίζει όμως να νιώθει σχετικά ανασφαλής για την κατάσταση του οδικού δικτύου και την οδική σήμανση.

Σχετικά με τα τοπικά αγροτικά προϊόντα, ο αλλοδαπός τουρίστας προτιμάει να αγοράζει περισσότερο ελαιόλαδο, μέλι, τυριά, αλλά και κρασί. Περίπου τέσσερις στους δέκα επισκέπτες θα ενδιαφερόντουσαν για μοναστηριακό/αρχαιολογικό, αλλά και για φυσιολατρικό τουρισμό. Τοπία τα οποία είναι πρώτα στη λίστα των τουριστών για επίσκεψη είναι διάφορα μουσεία, παραλίες, όπως αυτές στο Ελαφονήσι, Μπάλο και Φαλάσαρνα, αλλά και το φαράγγι της Σαμαριάς.

Αναφορικά με τις μετακινήσεις του, ο αλλοδαπός τουρίστας χρησιμοποιεί κυρίως το λεωφορείο, ενώ σημαντικό είναι και το ποσοστό εκείνων που προτιμούν τα ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα/δίκυκλα, καθώς και τα ταξί για τις διάφορες περιηγήσεις. Εκτός από τα έξοδα που έχουν κάνει για τα αεροπορικά εισιτήρια και το κόστος διαμονής τους, οκτώ στους δέκα τουρίστες δαπανούν το περισσότερο μέρος του προϋπολογισμού τους στις ταβέρνες και καφετέριες, ενώ μόλις ένας στους δέκα ενδιαφέρεται να δαπανήσει κάποια χρήματα για τη νυχτερινή του διασκέδαση.

Σχετικά με τις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στο αεροδρόμιο Χανίων και με βάση τα πρόσφατα στοιχεία της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας Χανίων για την περίοδο Ιανουάριος-Μάιος 2014, καταγράφεται αύξηση αφίξεων αλλοδαπών τουριστών κατά 13% φτάνοντας τις 180 χιλιάδες αφίξεις, με τους μισούς περίπου να προέρχονται από τις Σκανδιναβικές Χώρες, ποσοστό το οποίο όμως είναι πολύ μικρότερο σε σχέση με τα πρόσφατα προηγούμενα έτη.

Στο αεροδρόμιο Ηρακλείου, για την ίδια περίοδο (Ιανουάριος – Μάιος 2014), παρατηρούμε ότι υπάρχει περίπου αντίστοιχη αύξηση των αφίξεων αλλοδαπών τουριστών κατά 11%, φτάνοντας τις 440 χιλιάδες. Στο Ηράκλειο, το 68% των συνολικών διεθνών αφίξεων προέρχεται από τη Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία και Ρωσία, με τους τελευταίους όμως να παρουσιάζουν μικρότερη αύξηση σε σχέση με τις άλλες κύριες εθνικότητες. Σχετικά με τις υπόλοιπες εθνικότητες που προτιμούν το αεροδρόμιο Ηρακλείου, σημαντικές είναι οι μειώσεις των αφίξεων των Ουκρανών και Ισραηλινών, οι οποίοι την προηγούμενη χρονιά είχαν καταγράψει εντυπωσιακή αύξηση, όπως και οι Ρώσοι.

Ανησυχητική είναι η ραγδαία μείωση των αφίξεων αλλοδαπών επισκεπτών με κρουαζιερόπλοια στο λιμάνι της Σούδας κατά 72% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο, γεγονός που πρέπει να προκαλέσει την αφύπνιση, κινητοποίηση και εγρήγορση των αρμόδιων φορέων, ούτως ώστε να μη χαθεί αυτός ο εναλλακτικός τουρισμός της κρουαζιέρας, ο οποίος μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να αποφέρει στην οικονομία των Χανίων.

Τέλος, σε επίπεδο Κρήτης, η διασύνδεση του τουρισμού με τον πρωτογενή τομέα κρίνεται άκρως απαραίτητη. Τα δε στοιχεία, όπως είναι η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, καθώς και η συνεχής τάση για αγορά τοπικών αγροτικών προϊόντων από τους αλλοδαπούς τουρίστες, δείχνουν ότι είναι το μόνο αντίδοτο στην οικονομική κρίση.