Το «Αντιδώρημα» ενός «ταξιδιώτη»… … η «Αντιφώνηση» ενός «οφειλέτη»

Πρόκειται για μια σπονδυλωτή έκδοση κειμένων ιστορικού, λαογραφικού και ηθογραφικού περιεχομένου από 28 ανθρώπους, που θέλησαν μέσω του τόμου να κάνουν ένα «αντιδώρημα» στην πολύχρονη προφορά του Γ. Π. Εκκεκάκη στην έρευνα για την ιστορία και τον πολιτισμό του Ρεθύμνου. Το «παρών» έδωσαν θεσμικοί  και πνευματικοί φορείς του τόπου αλλά και πλήθος Ρεθεμνιωτών, που αγαπούν τα γράμματα και τον πολιτισμό. Οι συντελεστές της έκδοσης αντιδώρησαν τον κ. Εκκεκάκη σε μια εκδήλωση με πλούσιες ιστορικές και λαογραφικές αναφορές.

 

 

Ο δήμαρχος Ρεθύμνου Γιώργος Μαρινάκης στον χαιρετισμό που απηύθυνε,είπε μεταξύ άλλων: «Χαίρομαι που κάποιοι πνευματικοί άνθρωποι του τόπου μας, ανέλαβαν αυτή την εξαιρετική πρωτοβουλία, την οποία ο Δήμος μας ευχαρίστως έθεσε υπό την αιγίδα του: την έκδοση ενός τιμητικού τόμου, τον οποίο συνέθεσαν με τη συγγραφή τους διακεκριμένοι ερευνητές, για να απονεμηθεί ως αντίδωρο σ’ έναν άνθρωπο που, αθόρυβα, διακριτικά, επίμονα, με υψηλό προσωπικό και οικονομικό κόστος διέσωσε, ανέδειξε και προσέφερε με αξιομνημόνευτη γενναιοδωρία πολλές σημαντικές ιστορικές, και όχι μόνον, πτυχές του παρελθόντος του τόπου μας και του νησιού μας. Τον κ. Γιώργο Εκκεκάκη, τον οποίο έχω τη χαρά να γνωρίζω από το παρελθόν, αφού υπήρξα μαθητής του».

 

Έπειτα στάθηκε στη μετεξέλιξη της αρχικής αυτής σχέσης. «Έτσι, από ανυποψίαστος τότε μαθητής του Καθηγητή μου της Φυσικής Αγωγής στο Γυμνάσιο, για την ευρύτητα των ενδιαφερόντων και την παράλληλη ενασχόλησή του με την τοπική ιστορία και την εντατική και επίπονη προσήλωσή του στη διάσωση αρχαιολογικών κειμηλίων, αξιώνομαι σήμερα, ως δήμαρχος της πόλης, να συμβάλω κι εγώ στην ηθική δικαίωση που απολαμβάνουν, χωρίς ποτέ να την επιδιώξουν, συνάνθρωποί μας όπως ο αγαπητός μας κ. Εκκεκάκης, που επιλέγουν να αφιερώσουν το πιο δημιουργικό μέρος της ζωής τους στη διάσωση, προστασία και ανάδειξη των στοιχείων εκείνων που συνθέτουν την ιστορική και πολιτιστική ταυτότητα του Ρεθύμνου», ανέφερε στο χαιρετισμό του ο δήμαρχος Ρεθύμνου.

 

 

Στο χρονικό της έκδοσης του τιμητικού τόμου «Αντιδώρημα», αναφέρθηκε ο Χάρης Στρατιδάκης, σχολικός σύμβουλος-συγγραφέας. Μεταξύ άλλων ο κ. Στρατιδάκης ανέφερε «Τον χειμώνα του 2012 είχα την ιδέα να προτείνω σε πνευματικό φορέα του Ρεθύμνου την τίμηση του συμπολίτη Κρητολόγου, για τους λόγους ακριβώς που τον τιμούμε απόψε με τον τόμο. Ο φορέας αποδέχτηκε την ιδέα, η οποία όμως στη συνέχεια  αποδείχτηκε ατυχής όταν, όπως ήταν λογικό, προσέπεσε επάνω στο τείχος της άρνησης του Γιώργου Εκκεκάκη, εξαιτίας της -υπεράνω ορίων- σεμνότητάς του. Στη συνέχεια, τον Μάιο του ίδιου έτους ένας συμπολίτης, ο Όθωνας Χριστουλάκης, έκανε δια του Τύπου πρόταση τίμησής του από τον Σύλλογο Κατοίκων Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου, τον οποίο είχε τότε στηρίξει με την προσφορά φωτογραφικού υλικού για τις «Μέρες Ρεθύμνου», όπως άλλωστε το έκανε πλουσιοπάροχα και στην φετινή έκθεση. Απάντησα τότε στον συμπολίτη ότι βεβαίως «…εξέφραζε το δημόσιο αίσθημα με την πρόταση τίμησης του Γιώργη Εκκεκάκη, τον οποίο περιγράφει ως παιδαγωγό, αθόρυβο, λαμπρό συμπολίτη και «κεφάλαιο για τον τόπο μας». Είμαι σίγουρος, έγραφα, ότι κανένας Ρεθεμνιώτης αλλά και κανένας άνθρωπος των γραμμάτων συνολικά της Κρήτης δεν θα διαφωνήσει με την πρότασή του. Εκείνο στο οποίο θα διαφοροποιηθώ είναι στην πρόταση τίμησής του από τον παραπάνω Σύλλογο. Πρότασή μου είναι η εκδήλωση τιμής από δύο άλλους φορείς, με μεγαλύτερο βεληνεκές, τον Δήμο Ρεθύμνου και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Παράλληλα, έγραφα τότε, έχω προτείνει και παλιότερα σε φίλους Κρητολόγους και το κάνω σήμερα και από αυτή τη θέση την εκπόνηση και έκδοση ενός τιμητικού τόμου με επιστημονικές εργασίες, και την προσφορά του στον Γιώργη Εκκεκάκη ως αντίδωρο στα όσα μας έχει προσφέρει μέχρι σήμερα και στα όσα θα συνεχίσει ασφαλώς να μας προσφέρει στο μέλλον».

 

Στην πρόταση ανταποκρίθηκε αμέσως ο συμπολίτης αλλά δυστυχώς κάτοικος Αθήνας επίτιμος δικηγόρος Στέργιος Μανουράς. Με την τεράστια πείρα που διαθέτει την έκανε συγκεκριμένη και υλοποιήσιμη. Ακολούθησε πρόσκληση στους Γιάννη Παπιομύτογλου, πρώην διευθυντή της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνης, Ασπασία Παπαδάκη, δρ ιστορίας και προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους και στον Μιχάλη Τζεκάκη, πρώην διευθυντή της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης. Δεν είχαμε μέχρι τότε συνεργαστεί στενά μεταξύ μας για μια μακρόχρονη προσπάθεια, όμως δέσαμε, κατά το κοινώς λεγόμενο, αμέσως. Υπογράψαμε μεταξύ μας ένα σχετικό συμφωνητικό έγγραφο, με βάση το οποίο αποστείλαμε ήδη από τις 2 Ιουλίου του περασμένου έτους την πρώτη σχετική επιστολή σε περίπου 40 ανθρώπους των γραμμάτων, που πιστεύαμε ότι θα μπορούσαν να ανταποκριθούν. Ζητούσαμε την γνωστοποίηση της πρόθεσής τους να μετάσχουν με άρθρο στον συλλογικό τιμητικό τόμο, δηλώνοντας καταρχήν τον τίτλο του μελετήματος, με προθεσμία για την κατάθεση των άρθρων το τέλος Οκτωβρίου του 2012. Εξυπακούεται ότι ο χρόνος δεν τηρήθηκε και χρειάστηκε δεύτερη επιστολή για τη μετάθεση της καταληκτικής ημερομηνίας στα τέλη του έτους. Η σχετική αυστηρότητα δεν έβλαψε, νομίζω, την προσπάθεια, αφού δεν της επέτρεψε να «ξεχειλώσει», με τις γνωστές υπερβάσεις, τόσο σε χρόνο όσο και στο μέγεθος των εργασιών. Γιατί, θα πρέπει να το πω, από την αρχή μας απασχολούσε το πρόβλημα της κάλυψης των εξόδων της έκδοσης, αφού βρισκόμασταν ήδη μέσα στη φουρτούνα της οικονομικής κρίσης.

 

Η ανταπόκριση υπήρξε οπωσδήποτε μεγαλύτερη από την αναμενόμενη. Παράλληλα όμως είχε προκύψει το θέμα της απόκρυψης από τον Γιώργο Εκκεκάκη του εγχειρήματος, τουλάχιστον στην πρώτη του φάση, όταν θα μπορούσε να μας το ακυρώσει. Ευτυχώς η είδηση άργησε να φτάσει στα αυτιά του και αυτό συνέβη μεταγενέστερα, όταν πια δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Από εκεί και πέρα χρειάστηκε να πραγματοποιηθούν περισσότερες από 10 συναντήσεις, να ανταλλαγούν εκατοντάδες ηλεκτρονικά και τηλεφωνικά μηνύματα, να γίνουν πέντε επιστολές σε πιθανούς χορηγούς και να αποσταλεί και τρίτη επιστολή στους συνεργάτες του τόμου, για να μπορούμε να βρισκόμαστε και να χαιρόμαστε εδώ απόψε. Όλα αυτά δεν έγιναν ασφαλώς χωρίς πιέσεις, διαφωνίες, παράπονα και όλα τα σχετικά, αλλά αυτό νομίζω ήταν το δικό μας ουσιαστικό όφελος: σε μια πόλη με έλλειψη κουλτούρας συνεργασίας των πνευματικών ανθρώπων μεταξύ τους, εμείς τα καταφέραμε, μέσα από μια διαδικασία βαθύτατα παιδαγωγική για όλους».

 

 

Η δρ. Ιστορίας και προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους για το νομό Ρεθύμνης, Ασπασία Παπαδάκη παρέθεσε εν συνεχεία ένα σύντομο βιογραφικό και εργογραφικό σημείωμα για το τιμώμενο πρόσωπο της βραδιάς. Ξεκίνησε από τα παιδικά του χρόνια και συνέχισε κάνοντας αναφορά στην επαγγελματική του σταδιοδρομία στα πρώτα καθηγητικά χρόνια του, ως καθηγητής φυσικής αγωγής στην Έδεσσα. Ακόμη αναφέρθηκε στη μετάθεσή του στο Ρέθυμνο και την μετέπειτα ενασχόλησή του με την έρευνα και τη συλλεκτική. «Η ενασχόλησή του αυτή ξεκίνησε γύρω στο 1963 από την ιδιωτική συλλογή του πατέρα του, ο οποίος ως δάσκαλος είχε σπάνια για την εποχή του συλλογή», για να φτάσει σύμφωνα με την κυρία Παπαδάκη στη «μεγαλύτερη σε αριθμό τίτλων (περίπου 20.000) ιδιωτική κρητική βιβλιοθήκη, ενώ μεταξύ τους συγκαταλέγονται περίπου 200 σπανιότατες εκδόσεις, οι περισσότερες από τις οποίες χρονολογούνται τον 19ο αιώνα και αποτελούν τα μοναδικά σωζόμενα αντίτυπά τους».

 

Παράλληλα συνέχισε η ίδια «Ψηφιοποιεί και ταξινομεί κάθε είδους ντοκουμέντα, όπως φωτογραφίες, μονόφυλλα, εφημερίδες κ.λ.π.». Στάθηκε επίσης στην ενασχόλησή του με την αγιογραφία και τη ζωγραφική, όπου το ταλέντο του κ. Εκκεκάκη,όπως είπε ήταν μοναδικό.Αναφορά έκανε  στη βιβλιοδετική του δραστηριότητα, παρέθεσε κάποια από τα σπανιότερα χειρόγραφα που «κατά καιρούς περιέρχονται στην κατοχή του», κάποιες αντίστοιχες δωρεές του και το πιο πρόσφατο απόκτημα του κ. Εκκεκάκη,τον χειρόγραφο  τόμο, μέρος της ανέκδοτης «Πατριδογραφίας» (1884) του Ρεθεμνιώτη δασκάλου Εμμ. Λαμπρινάκη.

 

 

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Αλέξης Πολίτης ανέλαβε το σκέλος της παρουσίασης του τιμητικού τόμου στον Γ. Εκκεκάκη. Ο κύριος Πολίτης στην εισήγησή του υπό τον τίτλο «Μικροί περίπατοι στην κρητική Ιστορία», ανέδειξε αρχικά τον κοινό παρονομαστή των παράλληλων με την επαγγελματική του ενασχόληση, δραστηριοτήτων του:αγιογραφία, ζωγραφική, βιβλιοδεσία, βιβλιογραφία και συλλεκτική,που όπως είπε είναι «η υποταγή του εγώ στην προσφορά στα κοινά».

 

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στον τόμο καθεαυτό, αφού πρώτα τόνισε τη δυσκολία προσέγγισης από πλευράς εισηγητή ενός σπονδυλοτού έργου πολλών συγγραφέων. «Όσοι έχουν να παρουσιάσουν έναν συλλογικό τόμο ξέρουν τη δυσκολία του εγχειρήματος», είπε επί τούτου ο κ. Πολίτης. «Πάνω κάτω έχουμε 24 εργασίες που άλλες μπορεί να διασταυρώνονται κάπου κι άλλες υπηρετούν ολότελα ξεχωριστές περιοχές και διαφορετικά αντικείμενα. Δεν υπακούν σε κάποιον ενιαίο σχεδιασμό. Πως θα τις διαβάσει ο αναγνώστης; Τι μπορεί να αποκομίσει; Τι θα κεντρίσει το ενδιαφέρον του; Και δεν αναφέρομαι στον ειδικό επιστήμονα, τον ερευνητή που ψάχνει στη βιβλιογραφία ζητώντας κάτι για τις αναζητήσεις του παρά στον φιλοπερίεργο. Τον άνθρωπο που βρίσκοντας ένα βιβλίο στα χέρια του, ψάχνει ξεφυλλίζοντας. Δεν είναι η ενιαία αφήγηση που θα κρατήσει το ενδιαφέρον. Είναι οι τυχαίες εικόνες» ανέφερε περαιτέρω.

 

Αυτές τις «τυχαίες εικόνες», τις συνένωσε σε μια ενιαία αφήγηση της περιήγησης ενός φανταστικού «ταξιδιώτη»- αναγνώστη του τόμου. Ο ταξιδιώτης αυτός «Χωρίς να έχει υπόψη του την ιστορία του τόπου», μέσα από τα κείμενα και τις εικόνες της έκδοσης αποκτά σιγά σιγά μια διαχρονική εικόνα της ιστορίας του τόπου. «Είναι ανάγκη ο ταξιδιώτης μας να έχει αποφοιτήσει από ανώτατη σχολή για να καταλάβει πως βρίσκεται σε μια πολιτεία που κάποτε είχε και Μωαμεθανούς κατοίκους; Πρέπει να έχει γνώσεις αρχιτεκτονικής για να κατανοήσει πως τα μισά σπίτια είναι πολύ παλαιά και τα άλλα μισά πολύ πιο πρόσφατα; Χρειάζεται να ξέρει οικονομία για να διαπιστώσει ότι ο τουρισμός είναι ένα από τα κύρια εισοδήματα του τόπου; Αν κάνει ένα βήμα παραέξω δεν θα μάθει πως ένα μέρος του πληθυσμού δεν είναι ούτε τουρίστες ούτε ντόπιοι παρά ξένοι που δουλεύουν στις πιο χαμηλά αμειβόμενες εργασίες; Και πως οπωσδήποτε ένα άλλο εισόδημα της πόλης προέρχεται σίγουρα από την αγροτική οικονομία;», αναρωτήθηκε ο κ. Πολίτης.

 

Τέλος προχώρησε αποκαλύπτοντας στο κοινό ότι η αφήγηση του ταξιδιώτη δεν ήταν τίποτα άλλο από μια μεθοδολογική προσέγγιση των περιεχομένων του τόμου. Μπορεί λοιπόν κανείς «να βγάλει συμπεράσματα για ευρύτερα ιστορικά πεδία μέσα από αυτές τις μικρές αλλά προσωπικές εικόνες», υπογράμμισε ο ίδιος. «Την ιστορία την θέλουμε για να καταλάβουμε τα ανθρώπινα», επεσήμανε πριν καταλήξει στην ανάγκη ψηφιοποίησης της βιβλιογραφίας του κ. Εκκεκάκη άλλα και στην παραίνεση για την έκδοση μελέτης πάνω στις εργασίες του τόμου.

 

Σημειώνεται ότι χαιρετισμό απηύθηνε ο Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος χαρακτηρίζοντας την έκδοση του τόμου «εκδοτικό άθλο». «Από τότε που με επισκέφτηκε ο κ. Εκκεκάκης στο γραφείο μου και μου ανακοίνωσε την ιδέα αυτών των ανθρώπων, των πρωτεργατών αυτού του τόμου πέρασε πολύ λίγος χρόνος. Είναι όντως ένας εκδοτικός άθλος. Πιο πολύ όμως χαίρομαι, γιατί με αυτόν τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία να πούμε όλοι μας και ιδιαίτερα αυτός ο ευλογημένος τόπος ένα μεγάλο ευχαριστώ με ευγνωμοσύνη, στον άνθρωπο αυτό τον, «δικό μας άνθρωπο», που με τη θέρμη της καρδιάς του διέσωσε και διασώζει, προβάλλει, μα πάνω απ’ όλα διδάσκει»τόνισε  μεταξύ άλλων.

 

Επίσης η πρόεδρος του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου Ρεθύμνου κυρία Φαλλή Βογιατζάκη απέστειλε χαιρετισμό, αφού η ίδια δεν μπόρεσε να παραβρεθεί. «Θέλω να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου αλλά και μερικές σκέψεις σχετικά με τη σημαντική προσφορά του Γ. Εκκεκάκη στο Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνης. Αναφέρομαι στις δωρεές σπάνιων ιστορικών κειμηλίων, τις δημοσιεύσεις για θέματα του ιστορικού μας τμήματος, τη συμμετοχή του στις δραστηριότητές μας. Με τις γνώσεις του και την εκτίμησή του υπήρξε και συνεχίζει να είναι πολύτιμος σύμβουλός μας σε ιστορικά κρητικά θέματα. Ο Γ. Εκκεκάκης εξαρχής περιέβαλε το Μουσείο με ενδιαφέρον, εμπιστοσύνη και αγάπη, αποτελώντας συνδετικό κρίκο του Μουσείου με την κοινωνία του Ρεθύμνου», ανέφερε το μήνυμα της κυρίας Βογιατζάκη, το οποίο ανέγνωσε ο συντονιστής της εκδήλωσης, κ. Στρατιδάκης.