Η άνοδος και η πτώση του ΠΑΣΟΚ συνιστούν πρωτοφανή φαινόμενα στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας. Η διερεύνηση και η ερμηνεία τους θα γίνει σε βάθος χρόνου. Με τη μελέτη των θεατών και αθέατων πλευρών θα εξαχθούν εύστοχα συμπεράσματα.
Πάντως είναι αξιοσημείωτο ότι μέχρι τώρα ούτε το ίδιο επιχείρησε μια στοιχειώδη συζήτηση για τα αίτια της καταβαράθρωσής του. Συμπεριφέρεται σαν να μην συνέβη. Μοιάζει να αρνείται να την αποδεχθεί -είτε διότι φοβάται να αντικρίσει την αλήθεια, είτε γιατί αρέσκεται σε φαντασιώσεις. Στην ουσία, συντηρεί τον παλιό εαυτό του, αδυνατώντας να αφομοιώσει τον καινούριο ρόλο. Το γεγονός καθιστά άκρως προβληματική την προσαρμογή του στο νέο πολιτικό σκηνικό.
Το μείζον πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ είναι ότι πολιτεύεται εκτός πραγματικότητας. Οι προτάσεις του βρίσκονται σε αναντιστοιχία με τα σημερινά δεδομένα. Συνεπώς, πέφτουν στο κενό. Δεν είναι τυχαίο που η πρόσκληση της προέδρου του για ανασύσταση της Κεντροαριστεράς δεν βρίσκει ανταπόκριση. Κι αυτό γιατί δεν στηρίζεται σε ένα διακριτό και συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο για τη χώρα και την οικονομία. Απλώς επιδιώκει τη συγκόλληση των υφιστάμενων συρρικνωμένων σχημάτων με συνταγές του παρελθόντος.
Καλεί, για παράδειγμα, σε σύμπραξη τις διάφορες μεταρρυθμιστικές και εκσυγχρονιστικές δυνάμεις τη στιγμή που εκείνο αποφεύγει να διατυπώσει καθαρές θέσεις για την αναγκαιότητα των ιδιωτικοποιήσεων, των διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων στο κράτος, στη διοίκηση, στην οικονομία. Αντιθέτως, έχει επανακάμψει σε παρωχημένες λογικές κρατισμού, λαϊκισμού και στήριξης συντεχνιακών επιδιώξεων. Εύλογα, λοιπόν, αδυνατεί να θεμελιώσει στρατηγική για τον αποκαλούμενο «ενδιάμεσο χώρο», συμβάλλοντας στην ανασύνθεσή του. Έτσι στον χώρο αυτό και κυρίως στις ανένταχτες δυνάμεις του φαίνεται να βρίσκει μεγαλύτερη απήχηση ο μεταρρυθμιστικός λόγος του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Ταυτόχρονα, η αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις, υιοθετώντας σύγχρονη πολιτική πρόταση, δυσχεραίνει την οριοθέτησή του έναντι του ΣΥΡΙΖΑ. Η εικόνα συγγένειας που προβάλει ούτε την αυθυπαρξία του υπηρετεί ούτε δημιουργεί τις προϋποθέσεις για επιστροφή των πρώην ψηφοφόρων του. Μπορεί ο πολιτικός λόγος της Φ. Γεννηματά να αποκλίνει από του Αλ. Τσίπρα, ωστόσο δεν στοιχειοθετεί διαφορετική προσέγγιση στα μείζονα ζητήματα. Οι αμφισημίες, οι αντιφάσεις, οι ασάφειες είναι κοινό τους χαρακτηριστικό. Παράλληλα, η αντιπαράθεσή τους δεν γίνεται στο πεδίο αντιμαχόμενων προτάσεων. Εξαντλείται στην κριτική για ανεπάρκειες και στρεβλώσεις της κυβέρνησης. Αποτέλεσμα, το άλλοτε κραταιό κόμμα να εμφανίζεται ως συμπληρωματική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ.
Στερούμενο στοιχειώδους στρατηγικής, το ΠΑΣΟΚ απομειώνει τον ρόλο του. Πολιτευόμενο εκτός πραγματικότητας εγκλωβίζεται σε ατελέσφορες επιλογές. Επομένως, ή θα αναζητήσει νέο πολιτικό εαυτό, στηριζόμενο σε νέες δυνάμεις και νέες ιδέες ή θα παραμείνει ένας μαρμαρωμένος κομματικός μηχανισμός.
* Ο Γεώργιος Πανταγιάς είναι πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας «POLITY»
