Το χαρούπι αποτελεί ένα προϊόν της κρητικής γης, το οποίο είναι άμεσα συνυφασμένο με την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού. Ένα προϊόν το οποίο όμως είναι παρεξηγημένο, αφού έχει συνδυαστεί με χαλεπούς καιρούς που βίωσε η Κρήτη στη διάρκεια του β’ παγκόσμιου πολέμου, καθώς ταυτίστηκε με την πείνα, τη φτώχεια και την ανέχεια. Αυτός ήταν και ο λόγος που οι περισσότεροι εγκατέλειψαν τη σχετική καλλιέργεια με αποτέλεσμα να αφήσουν ανεκμετάλλευτο ένα προϊόν που μπορεί εφόσον παραχθεί, αναδειχθεί και αξιοποιηθεί σωστά να εξελιχθεί σε χρυσάφι γα το νησί. Η σημασία της χαρουπιάς είναι πολυδιάστατη, αφού πέραν από τις προοπτικές που μπορεί να δώσει στην τοπική οικονομία είναι άμεσα αναγνωρισμένο για την υψηλή διατροφική και πολιτισμική του αξία.
Τις παραμέτρους αυτές που μπορούν να καταστήσουν το νησί σημείο αναφοράς για το χαρούπι στη Μεσόγειο φιλοδοξεί και επιδιώκει με επίπονες και μεγάλες προσπάθειες να αναδείξει η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης» που έχει αναστηλώσει το μοναδικό βιομηχανικό μνημείο της Κρήτης, τον Χαρουπόμυλο Πανόρμου, σε ένα σύγχρονο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού και είναι υπεύθυνη για τη διαχείρισή του. Η Πολιτιστική Εταιρία εδώ και ενάμιση χρόνο έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για την υποβολή φακέλου στην Ουνέσκο, το οποίο ήδη έχει προκριθεί στο δεύτερο στάδιο και αφορά στην αγροδιατροφική παράδοση του χαρουπιού στην Κρήτη, προκειμένου να ενταχθεί στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό βήμα για την αναγνώριση και ανάδειξη αυτού του ιδιαίτερου προϊόντος με τη μεγάλη διατροφική και πολιτισμική αξία. Το δεύτερο στάδιο είναι εκείνο της δημόσιας διαβούλευσης και της επεξεργασίας εκ μέρους των ενδιαφερόμενων φορέων του δελτίου στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Η τελική απόφαση θα κριθεί αργότερα, μετά από ολοκληρωμένη πρόταση που θα κατατεθεί τη 2η Ιουλίου. Για τον λόγο αυτό η Πολιτιστική Εταιρία Πανόρμου καλεί οποιονδήποτε γνωρίζει κάποια στοιχεία αναφορικά με το χαρούπι να τα γνωστοποιήσει προκειμένου να εμπλουτιστεί η πρόταση (ιστορίες, γνωμικά, γεγονότα κ.ά.). Στοιχεία επικοινωνίας Κορίνα Μηλιαράκη 6974 920998, korinamiliaraki@yahoo.gr, info@epimenides.gr.
Η ένταξη της αγροδιατροφικής παράδοσης του χαρουπιού στην Κρήτη στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO θα βοηθήσει σημαντικά στην ανάδειξη και προώθηση του χαρουπιού και των προϊόντων του.
Αναξιοποίητο μέχρι σήμερα προϊόν το χαρούπι στο νησί
Για την τεράστια πολιτιστική και οικονομική σημασία του χαρουπιού για το νησί μίλησε στα «Ρ.Ν.» η πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρίας Πανόρμου «Επιμενίδης» Κορίνα Μηλιαράκη. Η ίδια εξήγησε τους λόγους για τους οποίους οι Κρητικοί άφησαν μέχρι σήμερα ανεκμετάλλευτο το προϊόν τονίζοντας όμως ότι οι προσπάθειες που γίνονται σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο Κρήτης και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας είναι συνεχείς, προκειμένου το κρητικό αυτό προϊόν να μπορέσει να κερδίσει την αξία και την αίγλη που του ανήκει καθιστώντας το νησί σημείο αναφοράς του χαρουπιού σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.
Σε σχετικές δηλώσεις της η κ. Μηλιαράκη ανέφερε: «Η χαρουπιά είναι ένα δέντρο παρεξηγημένο σε μεγάλο βαθμό, καθώς είναι ένα δέντρο που έχει μεγάλη διατροφική αξία και πολιτισμική και εν δυνάμει οικονομική. Έχει παρεξηγηθεί διότι ακριβώς μετά τον πόλεμο, επειδή μας έσωσε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου από τον λιμό, αντί να το ευχαριστούμε για το γεγονός αυτό και να το βάλουμε στη θέση που του άξιζε, το υποτιμήσαμε ακριβώς διότι το ταυτίσαμε με την πείνα, με τον πόλεμο, την ανέχεια, τη φτώχεια. Το ταυτίσαμε ακόμα και με τη ζωοτροφή. Και είπαμε μα καλά, εμείς θα φάμε αυτό που τρώνε τα ζώα; Έτσι λοιπόν, η χαρουπιά ενώ θα έπρεπε να είναι πρώτη σε αξία και πολιτισμική, διατροφική αλλά και οικονομική σαν συνεπεία αυτών, έμεινε αναξιοποίητη μέχρι σήμερα και έφτασε σε ένα μεγάλο βαθμό να καταστρέφεται από άγνοια, επιπολαιότητα. Είναι πολλοί αυτοί που έχουν κάνει τις χαρουπιές καυσόξυλα. Σαν Πολιτιστική Εταιρία πήραμε την πρωτοβουλία -επειδή διαχειριζόμαστε και τον Χαρουπόμυλο που είναι το μοναδικό βιομηχανικό μνημείο στην Κρήτη και έχουμε σώσει όλα τα μηχανήματα που βρήκαμε μέσα- κάνουμε μια προσπάθεια για να μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε και να προβάλουμε τη χαμένη αξία του χαρουπιού. Θέλουμε να επανακτήσει η χαρουπιά και την πολιτισμική αλλά και τη διατροφική αξία της. Υπάρχει ένας ακόμα μεγάλος αριθμός δέντρων στην Κρήτη που θα μπορούσε με την κατάλληλη τεχνογνωσία και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να μας φέρει σε μια άλλη κατάσταση. Τα δέντρα χαρουπιάς που υπάρχουν είναι αρκετά, γίνεται αυτή τη στιγμή μια προσπάθεια να μετρήσουμε πόσα δέντρα είναι. Σε αυτό έχει εμπλακεί και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας. Έχουμε ζητήσει βοήθεια και από το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Πέρα από το ότι ξεκινάμε μια συνεργασία με το τμήμα Οργανικής Χημείας και Έρευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης για να γίνουν χημικές αναλύσεις στο χαρούπι ».
Αναφερόμενη στις ενέργειες που έχουν ήδη γίνει για την ευαισθητοποίηση της καλλιέργειας της χαρουπιάς η κ. Μηλιαράκη είπε: «Πήραμε την πρωτοβουλία και καλέσαμε καλλιεργητές ή ιδιοκτήτες γης που έχουν χαρουπιές. Κάποιοι από αυτούς τις καλλιεργούν ενώ κάποιοι άλλοι όχι. Πολλοί από αυτούς πήραν χρήματα ευρωπαϊκά για αναδάσωση και όχι για παραγωγή. Και αυτό γιατί η χαρουπιά παίζει σημαντικό ρόλο σε διαβρωμένα εδάφη. Λύνει το πρόβλημα των διαβρωμένων εδαφών. Οπότε τους πρότειναν να βάλουν χαρουπιές. Έβαλαν τις χαρουπιές αλλά κανένας δεν τους είπε τι να κάνουν. Οι περισσότεροι από αυτούς τις άφησαν εκεί για δάσος. Μερικοί από αυτούς έβγαλαν χαρούπια. Αυτά τα χαρούπια κάποιοι τα έδιναν για ζωοτροφές ενώ άλλοι τα αξιοποιούσαν για να κάνουν μικρές παραγωγές χαρουπόμελου. Στην Κρήτη έχουμε μια σοβαρή βιοτεχνία, η Creta Carob στην Αργυρούπολη, η οποία βγάζει πολύ ωραία προϊόντα και τα εξάγει. Φώναξα λοιπόν παραγωγούς και καλλιεργητές, κάναμε μια άτυπη ομάδα, δημιουργήσαμε μια τράπεζα πληροφοριών για να μπορούμε να τους δίνουμε τα στοιχεία που χρειάζονται, την τεχνογνωσία από εξειδικευμένου γεωπόνους, για να μπορέσουν να καλλιεργήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και στη συνέχεια βλέπουμε ποιος και πόσο θα τα αγοράζει. Πιστεύω πως αν αυτό φτάσει στα ύψη, η παραγωγή θα γίνει πολύ καλύτερη. Στόχος είναι κάποια στιγμή να έρθουν κάποιοι και να κάνουν και καινοτόμα προϊόντα και γιατί όχι, να παίξουν ένα ρόλο και στην τοπική οικονομία».
Μοναδική ευκαιρία για την Κρήτη η ένταξη της χαρουπιάς στον κατάλογο της UNESCO
Η Κρήτη θα έχει τεράστιο όφελος από την ένταξη της χαρουπιάς στον κατάλογο της UNESCO ανοίγοντας νέους δρόμους για την οικονομική, τουριστική και πολιτιστική ανάπτυξη του νησιού τονίζει η κ. Μηλιαράκη, η οποία καλεί οποιονδήποτε έχει στοιχεία για το χαρούπι να τα προσκομίσει στην Πολιτιστική Εταιρία, προκειμένου ο φάκελος να εμπλουτιστεί και να αυξηθούν οι πιθανότητες ένταξης.
«Κάναμε μια αίτηση στην UNESCO και ευτυχώς είχε θετική ανταπόκριση γιατί το χαρούπι πέρασε στη δεύτερη φάση της UNESCO. Αυτό σημαίνει ότι στις 2 Ιουλίου είναι η προθεσμία που εμείς θα καταθέσουμε την ολοκληρωμένη μας πρόταση. Ζητάμε λοιπόν από τους Κρητικούς να μας δώσουν ό,τι πληροφορίες έχουν τις οποίες δεν μπορούμε να βρούμε, να ευαισθητοποιήσουμε ολοένα και περισσότερο κόσμο για να μας δώσει πληροφορίες από το παρελθόν. Ιστορίες, μύθους, γνωμικά, γιορτές, διατροφή, τι ρόλο έπαιξε τι χαρούπι στη ζωή τους τότε. Κομμάτια δηλαδή της πολιτισμικής κληρονομιάς που έχουν σχέση και με την τοπική οικονομία και να μπορέσουμε να τα αξιοποιήσουμε και να εμπλουτίσουμε την πρότασή μας. Κάνουμε έκκληση στον κόσμο να μας δώσει ό,τι στοιχεία έχει διότι το αποτέλεσμα θα είναι εμπλουτισμένο και θα έχουμε περισσότερες πιθανότητες να εγκριθεί. Παλαιότερα υπήρχαν 10 χαρουπόμυλοι στην Κρήτη. Μου έδωσαν κάποια στοιχεία, χαρτιά που λένε πόσα κιλά έπαιρναν, πόσα έδιναν και γενικότερα με οτιδήποτε σχετίζονταν με την παραγωγή, την εμπορία, τον πολιτισμό. Οποιοδήποτε στοιχείο είναι ευπρόσδεκτο και σημαντικό» τόνισε και πρόσθεσε ότι: «Είναι πολύ σημαντικό να περάσει το χαρούπι στην UNESCO διότι μπαίνει στον χάρτη του πολιτισμού και μάλιστα μπαίνει με ένα τρόπο πολύ, μπαίνει από την πλευρά της Ελλάδας. Επειδή η χαρουπιά είναι μεσογειακό δέντρο, έχει να κάνει με όλη τη λεκάνη της Μεσογείου. Επομένως αν η Ελλάδα και η Κρήτη γίνει σημείο αναφοράς της ιστορίας, του πολιτισμού του χαρουπιού, καταλαβαίνετε ότι οι πιθανότητες για να παίξουμε σημαντικό ρόλο σε όλα τα επίπεδα και στην οικονομία, είναι πολύ περισσότερες».
Σημείο αναφοράς του χαρουπιού στην Ελλάδα ο Χαρουπόμυλος Πανόρμου
Η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόρμου «Επιμενίδης» έχει αναστηλώσει το μοναδικό βιομηχανικό μνημείο της Κρήτης, τον Χαρουπόμυλο Πανόρμου, σε ένα σύγχρονο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού ενώ ήδη έχουν ολοκληρωθεί και οι μελέτες που αφορούν σε μια υποδομή στον εξωτερικό χώρο, προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα τόσο παραγωγής προϊόντων χαρουπιών, όσο και γευσιγνωσίας για τους επισκέπτες, όπως μας ενημέρωσε η πρόεδρος της Πολιτιστικής Εταιρίας Κορίνα Μηλιαράκη. Η ίδια τόνισε πως ο χαρουπόμυλος αυτός μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για ολόκληρη τη Μεσόγειο και να επιτευχθεί ταυτόχρονα ο στόχος της διασύνδεσης του αγροδιατροφικού τομέα με τον τουρισμό και τον πολιτισμό.
«Ο Χαρουπόμυλος Πανόρμου θέλουμε να είναι σημείο αναφοράς του χαρουπιού στην Ελλάδα, διότι έτσι και αλλιώς είναι ο μόνος που σώθηκε μέχρι τώρα. Στην Κύπρο υπάρχουν χαρουπόμυλοι που είναι σε λειτουργία αλλά και ένας αντίστοιχος, μεγαλύτερος, που τον έκαναν μουσείο. Εμείς σώσαμε αυτόν, τον αναδείξαμε και τώρα είμαστε έτοιμοι να σώσουμε και να προστατέψουμε και να αναδείξουμε και την αξία της χαρουπιάς. Σκοπεύουμε έξω από τον Χαρουπόμυλο να κάνουμε ένα έργο υποδομής για γευσιγνωσία και παραγωγή προϊόντων. Να μας επισκέπτονται δηλαδή τουρίστες για να δοκιμάζουν προϊόντα χαρουπιού. Να έχουμε δηλαδή όλα τα προϊόντα της χαρουπιάς από όλη την Κρήτη και να τα δίνουμε για γευσιγνωσία. Και εδώ λοιπόν έχουμε μια σύνδεση του πρωτογενή τομέα με τον τουρισμό και τον πολιτισμό. Στόχος μας ο χαρουπόμυλος να γίνει σημείο αναφοράς πρώτα στην Ελλάδα και μετά στη Μεσόγειο. Ο Επιμενίδης που διαχειρίζεται τον χαρουπόμυλο πήρε αυτή την πρωτοβουλία για να μπορέσει να ολοκληρώσει και τον ρόλο του χαρουπόμυλου. Γιατί ο χαρουπόμυλος αποτελεί μια ιστορία. Έχει άμεση συνάφεια με το χαρούπι. Είναι το μοναδικό βιομηχανικό μνημείο της Κρήτης και αναφέρεται στο χαρούπι και στην ιστορία αυτή θέλει ο «Επιμενίδης» να ολοκληρώσει το έργο του μέσω της προστασίας της ανάδειξης και αξιοποίησης της χαρουπιάς στη Κρήτη».
Μεσογειακό συνέδριο για το χαρούπι στην Κρήτη
Η Πολιτιστική Εταιρία Πανόρμου «Επιμενίδης» προετοιμάζει το μεσογειακό συνέδριο για το χαρούπι που θα γίνει τον Δεκέμβριο του 2018 στον Χαρουπόμυλο Πανόρμου με τη συμμετοχή της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κύπρου, της Αλγερίας, της Πορτογαλίας, της Τουρκίας, της Ελλάδας. Το συνέδριο θα γίνει υπό την αιγίδα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης σε συνεργασία με τον ΕΛΓΟ Δήμητρα.
Στο πλαίσιο αυτό στις 8 Ιουνίου θα πραγματοποιηθεί ένα προσυνέδριο για το χαρούπι όπου επιστήμονες ομιλητές θα αναφερθούν στα οφέλη του χαρουπιού και τις προοπτικές ανάπτυξης και εξέλιξης του.