Tης ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΑΝΤΩΝΟΓΙΑΝΝΑΚΗ*
Τόσα χρόνια πέρασαν από την επίσημο έναυσμα για την είσοδο της χώρας στην οικονομική κρίση. Τόσα χρόνια πέρασαν και όμως στην μνήμη όλων μας είναι σαν χθες. Οι αλλαγές ήταν απότομες και οι εξελίξεις καταιγιστικές μέχρι που επικράτησε η λιτότητα. Τα εισοδήματα των νοικοκυριών δεν επλήγησαν αμέσως γιατί υπήρχαν αποθέματα. Τα αποθέματα όμως όσο η κρίση καλά βαστούσε άρχισαν να λιγοστεύουν. Κανείς δεν πίστευε πως θα τραβήξει τόσο πολύ και κανείς δεν πίστευε πόσο θα αλλάξει η καθημερινότητά μας. Άνθρωποι πολλοί έχασαν τη δουλειά τους, χιλιάδες συνοικιακά και μη μαγαζιά έβαλαν λουκέτο, οι κόκκινες δόσεις τετραπλασιάστηκαν και οι ληξιπρόθεσμες οφειλές έγιναν βραχνάς δυσβάσταχτος. Μετά από τραγικά λάθη των εκάστοτε κυβερνήσεων και αποφάσεις που βαθιά πλήγωσαν το έθνος και την ταυτότητα την ίδια του ελληνικού λαού, άρχισε να χαράζει η αισιοδοξία. Όχι γιατί τα χρήματα έγιναν περισσότερα μέσα στα νοικοκυριά αλλά γιατί ο κόσμος συνήθισε και αναδιοργανώθηκε εκ βαθέων, μειώνοντας τα έξοδα και βάζοντας προτεραιότητες. Μέσα από τις διεθνής αξιολογήσεις που το πρόσημό τους άλλαζε, η στάση των «εταίρων» άλλαζε επίσης, δημοσιονομικά έργα ξεκίνησαν και ο λαός αποδέχτηκε τον κατώτατο μισθό, τις νέες φορολογικές κλίμακες και τα νέα δεδομένα. Τα όνειρα έγιναν πιο μικρά αλλά συνέχισαν να κρατούν συντροφιά στον μέσο Έλληνα και να του δίδουν δύναμη.
Και μετά ήρθε ο COVID-19. Αν μιλήσουμε με ποσοστά, «Το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 1,6% το πρώτο τρίμηνο του 2020, και αναμένουμε «ύφεση της τάξης του 10%». Το ποσοστό αυτό δεν ακούγεται μεγάλο στην πραγματικότητα όμως θα πρέπει να μας τρομάζει. Η ελληνική οικονομία δεν έχει ακόμα προλάβει να χτίσει ξανά γερές βάσεις. Η κρίση του κορωνοϊού θα ξανά επιφέρει μακροχρόνιες αλλαγές, στις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων τόσο εγχώρια όσο και παγκοσμίως και σαφώς θα διαδραματίσει μεγίστης σημασίας παράγοντα για τον τρόπο με τον οποίον οργανώνεται η παραγωγή στη διεθνή οικονομία από εδώ και πέρα: η εθνική και περιφερειακή αυτάρκεια καθίσταται σημαντικότερη, η γεωγραφική εξάπλωση των εφοδιαστικών αλυσίδων θα περάσει από γεωστρατηγικά φίλτρα και η διείσδυση της τεχνολογίας και της τηλεργασίας στην παραγωγή θα επιταχυνθεί. Σε αυτό το νέο καμβά, η ανάπτυξη του μέλλοντος και η σταθεροποίηση δεν μπορεί να επιτευχθεί με τις μεθόδους έστω και του πρότινος παρελθόντος. Η χώρα πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της: να αναμορφώσει το επιχειρηματικό μοντέλο στους τομείς που είχε συγκριτικό πλεονέκτημα αλλά πλέον δεν θα είναι ίδιοι (τουρισμός, μεταφορές, κτηματαγορά, εστίαση) και να αναπτύξει νέες δεξιότητες για να αναπληρώσει τη συνεισφορά τομέων οι οποίοι αναγκαστικά θα υποχωρήσουν.
Ίσως τόσα χρόνια κρίσης δεν ήταν αρκετά για να καταλάβουμε ότι οι διαρθρωτικές και εκ βαθέων αλλαγές είναι η μόνη σωτηρία στην αδιάκοπα φουρτουνιασμένη ελληνική θάλασσα.
Τολμηρές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε κλειστές αγορές προϊόντων και υπηρεσιών, στη δημόσια διοίκηση που εξακολουθεί να βρίσκεται στην εντατική, στην Δικαιοσύνη και την άσκηση αυτής, στους θεσμούς της οικονομίας, στις πηγές ενέργειας και στις ιδιωτικοποιήσεις.
Η ταχύτατη προσαρμογή στις νέες συνθήκες πρέπει να επιτευχθεί με μεγαλύτερη διείσδυση της γνώσης και των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, όχι με άλλες μειώσεις μισθών, όχι με επιδόματα και κυρίως όχι με άλλα φορολογικά τερτίπια. Τόσα μνημονιακά χρόνια και ακόμα δεν έχει γίνει κατανοητό ότι οι ημιτελείς και τμηματικές αλλαγές σε ένα κόσμο που ταχύτατα μεταλλάσσεται δεν αρκούν για να βγούμε στα ανοιχτά.
Η χώρα βρισκόταν σε ένα κρίσιμο σημείο και έδειχνε ανοδική πορεία, η καρποφορία της λιτότητας δεν είχε ακόμα φανεί, όμως με σωστό στρατηγικό σχεδιασμό και σωστή διαχείριση των Ευρωπαϊκών πόρων του ταμείου ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ που αυτή την φορά δικαίως και ορθώς «κερδίσαμε» μπορούν να μας βοηθήσουν να σταθούμε γερά στα πόδια μας. Διαφάνεια και σχέδιο είναι το κλειδί σε αναπτυξιακές προτεραιότητες με στόχο και κύριο μέλημα το πολλαπλασιαστικό όφελος και την μακροχρόνια ευημερία. Πολύτιμος χρόνος χάθηκε στο παρελθόν και πόροι λόγω της έλλειψης δυναμικής και σχεδιασμού αξιολόγησης από τις παρελθόντες κυβερνήσεις.
Ο Σοφοκλής είπε «Μικρού δ’ αγώνος ου μέγα έρχεται κλέος». Τα βάσανα του παρελθόντος μπορούν να μας οδηγήσουν σε μεγάλη δόξα. Ας μην αφήσουμε λοιπόν την ευκαιρία που αναδύθηκε μέσα από τους χαλεπούς αυτούς καιρούς και την ένδοξη και αναγνωρισμένη καταπολέμηση της πανδημίας από τους Έλληνες να πάει χαμένη, διότι οι επόμενες γενιές δεν θα βρουν πινέλα και χρώμα να ζωγραφίσουν το μέλλον, το μέλλον που αρμόζει σε αυτό τον ατελείωτο μπλε ουρανό.
* Η Κυριακή Κ. Αντωνογιαννάκη είναι απόφοιτος Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών-Κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου, Στρατηγικού και Επιχειρηματικού Σχεδιασμού Διοίκησης. Διευθύνων σύμβουλος Επιχειρήσεων
