Το «ταξίδι» της εκφραστικής λογοτεχνικής ανάγνωσης

Η αναγνωστική πράξη στη λογοτεχνία, εκτός από την αισθητική απόλαυση που προσφέρει, αναδεικνύει την επικοινωνιακή διάδραση του αναγνώστη με το κείμενο. Η μέθεξη με το μυθολογικό σύμπαν του κειμένου, πεζού ή ποιητικού, προκαλεί τη συγκινησιακή διέγερση και ενεργοποιεί την ενσυναίσθηση. Η «συνάντηση» με τις οπτικές με τις οποίες η πραγματικότητα αφομοιώνεται και ερμηνεύεται και η πρόταση του κόσμου που το κείμενο αποκαλύπτει αποβαίνουν μέσο αυτοσυνείδησης, αυτογνωσίας, ενδοσκόπησης, διαμόρφωσης προσωπικής βιοθεωρίας και αξιακού συστήματος.

 

Η επικοινωνιακή λειτουργία της λογοτεχνικής ανάγνωσης ολοκληρώνεται όταν η μοναχική ανάγνωση συμπληρώνεται με την εκφραστική ανάγνωση σε ακροατήριο. Οι δεξιότητες επικοινωνίας που καλλιεργεί η δημιουργική προφορική έκφραση και η συνακόλουθη ενεργητική-προσεκτική ακρόαση ενθαρρύνουν την εκδήλωση και διερεύνηση σκέψεων και συναισθημάτων. Διαμορφώνεται η αναγκαία υποδομή που καλλιεργεί τη γνωριμία των συνομιλητών και η μεταξύ τους οικειότητα ενδυναμώνει το άτομο να αναπτύξει αυτοπεποίθηση στη διατύπωση και διαπραγμάτευση γνωμών.

 

Ο διαγωνισμός Εκφραστικής Ανάγνωσης Λογοτεχνικού Κειμένου στον οποίο συμμετείχαν μαθητές από το Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο υποστηρίζει τη σημασία της καλλιέργειας της προφορικής έκφρασης και των επικοινωνιακών και εκφραστικών δεξιοτήτων που αυτή συνεπάγεται.

 

Στον διαγωνισμό, που απευθυνόταν σε μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου και διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη από το Αμερικάνικο Κολλέγιο Ανατόλια στις 10 και 11 Φεβρουαρίου, δήλωσαν συμμετοχή εκατόν εννέα (109) μαθητές από είκοσι (20) δημόσια και ιδιωτικά σχολεία από τη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Κομοτηνή και το Ρέθυμνο. Από το Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο συμμετείχαν οι μαθητές: Κατερίνα Μεταξάκη, Τζωρτζίνα Σπυριδάκη, Εύα Τσιμπούκα, Δημήτρης Χαλκιαδάκης από την Α’ τάξη και Ειρήνη Σαμαριτάκη από τη Β’ τάξη με τη συνοδεία της καθηγήτριας κας Ειρήνης Βογιατζή. Η συστηματική εξάσκηση των μαθητών στον προφορικό λόγο και η εξοικείωση με τα ρητορικά αγωνίσματα, ένα από τα οποία είναι η εκφραστική ανάγνωση, επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή τους στον Όμιλο Ρητορικής (υπεύθυνη Ειρήνη Βογιατζή) και στον Όμιλο Θεατρικής παιδείας (υπεύθυνη Κασσάνδρα Μπεϊκάκη).

 

Στους Αγώνες Εκφραστικής Ανάγνωσης οι διαγωνιζόμενοι επιλέγουν κείμενα, πεζά ή ποιητικά, από την ελληνική και παγκόσμια λογοτεχνία, σύγχρονη και προγενέστερη. Το περιεχόμενο του λογοτεχνικού κειμένου αποδίδεται με ζωντανό και εκφραστικό τρόπο, ανάλογο με το ύφος του κειμένου, που έχει ως στόχο την ερμηνεία με την ανάδειξη ιδεών και συναισθημάτων και όχι την αναπαράσταση ή δραματοποίησή του. Αυτό επιτυγχάνεται με τη σωστή εκφώνηση του λόγου και την κατάλληλη γλώσσα του σώματος. Το νόημα του κειμένου γίνεται κατά το ήμισυ κατανοητό στο ακροατήριο από μια πρώτη σωστή ανάγνωση, που αποδίδει τις σκέψεις και τα συναισθήματα του συγγραφέα ή του ποιητή. Η κατάλληλη γλώσσα του σώματος, η έκφραση του προσώπου, οι κινήσεις των χεριών, ο ρυθμός, η ένταση και η χροιά της φωνής, η οπτική επαφή με το ακροατήριο γίνονται φορείς της σημασίας που δίνονται στις λέξεις, υπογραμμίζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας και κωδικοποιούν τα μηνύματα του κειμένου.

 

Οι μαθητές του Πρότυπου Πειραματικού Λυκείου επέλεξαν να αναγνώσουν: το διήγημα «Ζώντα ζώα» του Κώστα Ακρίβου (Κατερίνα Μεταξάκη), απόσπασμα από «Στο τσιμεντένιο δάσος» της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Τζωρτζίνα Σπυριδάκη), απόσπασμα από «Το δέντρο το μονάχο» της Μαρίας Παπαγιάννη (Εύα Τσιμπούκα), απόσπασμα από «1984» του Τζορτζ Όργουελ (Δημήτρης Χαλκιαδάκης), απόσπασμα από «Μια ιστορία του Φιοντόρ», του Μάνου Κοντολέων (Ειρήνη Σαμαριτάκη). Οι διαγωνιζόμενοι διάβασαν το κείμενο καθισμένοι σε ένα ψηλό σκαμνί και είχαν στη διάθεσή τους 6-8 λεπτά για να μεταδώσουν στους ακροατές το περιεχόμενο του κειμένου τους. Στη χρονική αυτή διάρκεια συνυπολογιζόταν η σαφής εισαγωγή για το κείμενο, που περιλάμβανε τον τίτλο και το συγγραφέα, τη δικαιολόγηση της επιλογής του κειμένου και, στην περίπτωση των αποσπασμάτων, την τοποθέτηση στο σύνολο του έργου. Η βοηθητική λειτουργία της εισαγωγής για την κατανόηση και απόλαυση του κειμένου από το ακροατήριο αποτελούσε κριτήριο στην αξιολόγηση της ανάγνωσης. Η εκφορά του λόγου, η ανταπόκριση στις απαιτήσεις που επιβάλλει το κείμενο -η επιτυχής απόδοση των χαρακτήρων, της ατμόσφαιρας και του ύφους του κειμένου- και η σκηνική παρουσία συνιστούσαν τα υπόλοιπα κριτήρια βαθμολόγησης. (Το video με τη συμμετοχή των μαθητών θα αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου το προσεχές διάστημα).

 

Ο διαγωνισμός πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις: την προκριματική και την τελική. Στην προκριματική φάση οι διαγωνιζόμενοι όλων των σχολείων διάβασαν τα κείμενά τους και βαθμολογήθηκαν από τρεις καθηγητές/-τριες -κριτές. Στη φάση αυτή το έργο των κριτών, σε μαθητές προερχόμενους από άλλο σχολείο, διεξήγαγαν οι συνοδοί καθηγητές. Οι διαγωνιζόμενοι που εξασφάλισαν την υψηλότερη βαθμολογία προκρίθηκαν στην τελική φάση στην οποία διάβασαν τα κείμενά τους και βαθμολογήθηκαν από ανεξάρτητη κριτική επιτροπή.

 

Η συμμετοχή των μαθητών στο διαγωνισμό συνέτεινε, με την ενίσχυση δεξιοτήτων προφορικού λόγου που αναδεικνύουν γλωσσικές, επικοινωνιακές, κοινωνικές και συναισθηματικές ικανότητες, στην προαγωγή και προώθηση όχι μόνο της φιλαναγνωσίας τους αλλά και της ανατρεπτικής δύναμης του πολιτισμικού κεφαλαίου της λογοτεχνίας. Ο καινοτόμος χαρακτήρας της ρητορικής ως παιδαγωγικής δραστηριότητας σε συνδυασμό με τη βίωση του λογοτεχνικού κειμένου συνέβαλαν στη μόρφωσή τους και στο μετασχηματισμό τους σε συνειδητούς πολίτες.