Ο Γιάννης Γ. Χρηστάκης ίσως παραμένει, ακόμα, στη μνήμη ορισμένων Ρεθεμνιωτών, και μάλιστα δασκάλων, δεδομένου ότι υπηρέτησε στην πόλη μας στα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής του σταδιοδρομίας, κατά τα έτη 1960-62, οπότε και εμείς είχαμε την τύχη να τον έχουμε διδάσκαλό μας, στην τελευταία τάξη του 1ου Δημοτικού Σχολείου Ρεθύμνου. Η καταγωγή του είναι από τους Μύθους Ιεράπετρας και, για πολλά χρόνια, υπηρέτησε ως Σχολικός Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Τα τελευταία χρόνια είναι συνταξιούχος και συνεχίζει ευδοκίμως να επιδίδεται στο συγγραφικό του έργο, που με τόσο μεράκι και ευσυνειδησία διακονεί τώρα και τρεις δεκαετίες. Πολυγραφότατος και δόκιμος συγγραφέας έχει να μας παρουσιάσει κοντά στις δυο δεκάδες βιβλία παιδαγωγικού και κρητολογικού, τα περισσότερα, ενδιαφέροντος. Σήμερα επανέρχεται στα Κρητικά Γράμματα με ένα νέο ενδιαφέρον πόνημά του, που αφορά στο χωριό του, τους Μύθους Ιεράπετρας, με τίτλο: «Το χωριό Μύθοι (Μίνθη) Ιεράπετρας» και υπότιτλο: «Μέσα από την ιστορία, τους θρύλους, τις παραδόσεις και τα κοινωνικά δρώμενα».
Πρόκειται για μια συγγραφή με πλούσιο λογοτεχνικό χάρισμα, πληθωρικά συναισθήματα και διάχυτη νοσταλγία προς τον γενέθλιο τόπο. Αυτό, όμως, που, από την πρώτη, κιόλας, στιγμή, κάνει το βιβλίο αυτό να ξεχωρίζει είναι τα άφθονα λαογραφικά του στοιχεία. Πρόκειται για μια σωστή λαογραφική διατριβή με επίκεντρο τον άνθρωπο τού χωριού, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις του διαχρονικά.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο κύρια μέρη. στο πρώτο σπουδάζεται και μελετάται ο χώρος και ό,τι έχει σχέση με αυτόν (κλίμα, πανίδα και χλωρίδα, οικισμοί), ενώ στο δεύτερο παρουσιάζεται αναλυτικά η ιστορική διαδρομή μέσα στον χρόνο, περιγράφεται αδρά η δομή της κοινωνίας τού χωριού και εκτίθεται η γενικότερη ιστορική, κοινωνική, πολιτική και οικονομική δραστηριότητα.
Στο πρώτο Μέρος, ειδικότερα, ενδιαφέρει, πρωτίστως, η παράθεση των τοπωνυμίων τού χωριού και, μάλιστα, η προβληματική, τωόντι, ετυμολογία της ονομασίας του, «Μύθοι», που, σύμφωνα με προσωπική παλιά «αποκάλυψη» τού μεγάλου Γάλλου κρητολάτρη ερευνητή και Καθηγητή τού Πανεπιστημίου, Πώλ Φώρ, προς τον ίδιο τον συγγραφέα και κατοίκους της κοινότητας σε τυχαία συνάντησή τους, εκεί στο καφενείο τού χωριού, προέρχεται από το αυτοφυές ποώδες φυτό, τη «μίνθη την πολιά» (με τις σπουδαίες θεραπευτικές ιδιότητές της, που χρησιμοποιείται ως αφέψημα και καταπραϋντικό στους πόνους τού τοκετού). Οπότε, έχουμε: μίνθη>μίθη>Μύθοι.
Στο δεύτερο Μέρος μεγάλο ενδιαφέρον περικλείνουν, αφενός, η διερεύνηση της ιστορίας του χωριού από την αρχαιότητα μέχρι και τα πρόσφατα χρόνια (Α’ κεφάλαιο) και, αφετέρου, πολλές μικρές ιστορίες και διηγήματα της περιοχής, που αποδίδουν εναργέστατα τον κοινωνικό περίγυρο, την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και τον εν γένει σφυγμό της περιοχής (Β’ και Ε’ κεφάλαια). Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες στο Β’ κεφάλαιο και οι λαογραφικές αναφορές στους ονομαζόμενους από τον συγγραφέα «κοινωνικούς μηχανισμούς άμυνας» των κατοίκων στις ποικίλες δυσκολίες και τα προβλήματα που οι άνθρωποι αντιμετώπιζαν μονίμως στα χωριά στα παλαιότερα χρόνια. Τέτοιοι μηχανισμοί άμυνας ήταν το κουρουμπάρι, το ραντολόι, η σύζεψη, το καεράτι, οι δανεικοί κ.λπ, τα οποία αναλύονται και επεξηγούνται πλήρως από τον συγγραφέα στο οικείο κεφάλαιο.
Όμως, οι λαογραφικές αναφορές στην εν λόγω μελέτη τού Γιάννη Χρηστάκη δεν έχουν τέλος και συνεχίζονται, περαιτέρω, και με άφθονα στοιχεία Λαϊκής Ιατρικής, ντόπια λαϊκά άσματα, θρύλους και παραδόσεις, καθώς και πλούσια στοιχεία λαϊκής τέχνης, που αφορούν στο κτίσιμο τού σπιτιού, στη ραπτική, στην υφαντική, στη λαϊκή ενδυμασία και στην πλεκτική, για να ολοκληρωθούν στον ύψιστο βαθμό στο Γ’ κεφάλαιο, όπου καταγράφονται, πλέον, με αρκετή λεπτομέρεια, εκατοντάδες κοινές λαϊκές εκφράσεις (παροιμίες- παραμιές) και λέξεις τού τοπικού γλωσσικού ιδιώματος (ντοπιολαλιάς), σε απόλυτη αλφαβητική σειρά οι τελευταίες.
Πιστεύουμε ότι ο εκλεκτός και δημιουργικά ανήσυχος συγγραφέας τού παρόντος έργου, Γιάννης Χρηστάκης, επιτέλεσε το καθήκον του στο ακέραιο. Η αίσθηση του χρέους απέναντι στους συγχωριανούς του είναι- όπως και ο ίδιος το δηλώνει «επιλογικά»- εκείνη που καθοδήγησε τις προσπάθειές του και συνέβαλε στο ξεπέρασμα των οποιωνδήποτε δυσχερειών. Είναι, γι’ αυτό, άξιος τού «δικαίου επαίνου» αλλά και της αγάπης των συγχωριανών του για τη μεγάλη αυτήν προσφορά του στον τόπο που τον γέννησε και για πρώτη φορά αντίκρισε το φως της ζωής. Και αν η πραγματική πατρίδα του κάθε ανθρώπου είναι τα παιδικά του χρόνια, τότε με το βιβλίο αυτό όλοι οι Μυθιανοί σήμερα επιστρέφουν ξανά στις ρίζες τους, επιστρέφουν ξανά στη μικρή τους πατρίδα, στο πολυαγαπημένο τους χωριό, τους Μύθους Ιεράπετρας.
* Είχαμε ολοκληρώσει το παρόν σημείωμά μας για το παραπάνω βιβλίο του Γιάννη Χρηστάκη, όταν, από φίλους στο Ηράκλειο, πληροφορηθήκαμε το συγκλονιστικό γεγονός τού αιφνιδίου θανάτου του. Το παρόν, λοιπόν, σημείωμά μας -γι’ αυτό το τελευταίο βιβλίο του (σε μια σειρά είκοσι βιβλίων) που άφησε πριν αναχωρήσει για το χωρίς επιστροφή ταξίδι του ο αγαπητός μας δάσκαλος και φίλος Γιάννης Γ. Χρηστάκης (1933-2013)- το δημοσιεύουμε σήμερα «στη μνήμη του» ευχόμενοι να είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.
www.ret-anadromes.blogspot.com
