Με τρία ακόμα βιβλία ο πολυγραφότατος και επιφανής συγγραφέας και λαογράφος κ. Γιώργος Σμπώκος πρώην δήμαρχος Ανωγείων συμπληρώνει την λαογραφία του τόπου μας με νέα σημαντικά κεφάλαια:
«Οι τόποι μας διηγούνται την ιστορία τους – Τα τοπωνύμια των Ανωγείων» – «Το Ανωγειανό αόρι» – «Τα μητάτα των Ανωγειανών».
Είναι αρκετοί οι λόγιοι που προβάλλουν ιδιαίτερα τον τόπο τους. Ο Γιώργης Σμπώκος προηγείται πάντως και σε αριθμό και σε σημαντικότητα ερευνών. Ευτυχώς η Ακαδημία Αθηνών έχει επανειλημμένα επαινέσει και βραβεύσει το φιλότιμο δημιουργό για τον πλούτο της πνευματικής του παραγωγής.
Για τον Γιώργη Σμπώκο η συγγραφή είναι μια ακόμα από τις δραστηριότητες που επάξια τον έχουν κατατάξει στις μεγάλες μορφές των Κρητικών Γραμμάτων.
Πάθος για το χωριό του
Γεννήθηκε στ’ Ανώγεια το 1934. Μικρό παιδί βίωσε το ολοκαύτωμα του χωριού του και η προσφυγιά σημάδεψε τις παιδικές του μνήμες. Η κατήφεια, η ανασφάλεια, η αγωνία που γέμιζε τις μέρες του αντί να κάμψουν τις αντιστάσεις του γιγάντωσαν τη θέλησή του να συμβάλει ουσιαστικά στην ανασυγκρότηση του χωριού του.
Ένα ακόμα στοιχείο της προσωπικότητας των Ανωγειανών που τους κάνουν ξεχωριστούς.
Ο Γιώργης Σμπώκος σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου και το 1959 διορίστηκε δάσκαλος στο 2ο Δημοτικό Σχολείο. Που εύρισκε τόση αντοχή αλήθεια εκτός από τα καθήκοντά του στην έδρα και μοιράζει το χρόνο του για την πνευματική και πολιτιστική αναβάθμιση του χωριού του; Τα ερείπια κάπνιζαν ακόμα στο μαρτυρικό χωριό και οι μνήμες μάτωναν. Ο φιλοπρόοδος Ανωγειανός δεν έλειπε από καμιά ομάδα δουλειάς από καμιά επιτροπή.
Ήθελε περισσότερο από ανθρώπινη ανάγκη καταξίωσης να φανεί αντάξιος της γενιάς του. Κι είχε δύσκολο ανηφόρι μπροστά του, καθώς ήταν εγγονός και γιος σημαντικών ανθρώπων. Από τους παππούδες του τον παπα-Γιώργη Ανδρεαδάκη και τον παπα-Μιχάλη Μανουρά που ασχολούνταν με την ιστορία και τη λαογραφία πήρε τα πρώτα φώτα για ν’ ασχοληθεί συστηματικά. Το μαγνητόφωνο δεν έλειπε από τα χέρια του κι έπειτα αν και ξεθεωμένος από τον κάματο της μέρας, ξενυχτούσε να ταξινομήσει τις αναμνήσεις του. Με τη στοργική παρουσία της καλής του Αμαλίας που του έδινε πάντα δύναμη να κυνηγά τα όνειρά του.
Ακούραστη έρευνα
Η εξέλιξη της τεχνολογίας τον απάλλαξε από περιττό κόπο, όπως την αναγκαία αντιγραφή για να αποδεσμεύσει χώρο στην κασέτα και να την επαναχρησιμοποιήσει για καινούργιο υλικό.
Όταν ξεκινήσαμε την ανάγνωση των νέων του βιβλίων, που είχε την καλοσύνη να μας στείλει, φτάνοντας στα μητάτα χαμογελάσαμε με σημασία. Επιτέλους συμπλήρωνε ένα θέμα που λατρεύει. Ανέκαθεν είχε μεγάλη αγάπη στα μητάτα, που όπως λέει ο ίδιος ανατράφηκε σ’ αυτά. Στα 18 του χρόνια, όσο καιρό δεν πήγαινε σχολείο ήταν βοσκός.
Ο άνεμος του Ψηλορείτη χάιδευε τους πρώτους του λογοτεχνικούς στοχασμούς. Έζησε λοιπόν μέσα στα μητάτα αυτά αμέτρητες χαρές, λύπες. Δέθηκε μαζί τους επειδή τα θεωρεί εθνικά μνημεία και γι’ αυτό θέλησε να τα κρατήσει μέσα από τα έργα του. Ακριβώς επειδή τα θεωρεί μνημεία τέχνης.
Λαμπρή πορεία στην Αυτοδιοίκηση
Το 1990 εξελέγη δήμαρχος Ανωγείων, με επανεκλογή του το 1994, για δεύτερη τετραετία, αφήνοντας πίσω του σημαντικό έργο κατά την οκταετή δημαρχιακή του θητεία.
Το 1992 εξέδωσε το σημαντικό για τ’ Ανώγεια βιβλίο του «ΑΝΩΓΕΙΑ – Η ιστορία μέσα από τα τραγούδια τους», που αποτελεί κομμάτι της μεγάλης και επίσης σημαντικής 50/ετούς προσπάθειάς του συγκέντρωσης του ιστορικού και λαογραφικού υλικού των Ανωγείων.
Την ίδια περίοδο θέτει σε λειτουργία το «Παραδοσιακό Σπίτι Ανωγείων» με την έκθεση μεγάλου αριθμού παραδοσιακών αντικειμένων, τα οποία με άοκνες προσπάθειες, τόσο του ιδίου όσο και της γυναίκας του Αμαλίας, συγκεντρώθηκαν με βαρύ προσωπικό τίμημα. Έκανε αρκετές θυσίες η αξιαγάπητη σύντροφός του, επειδή είχε κι εκείνη την ίδια αγάπη με την παράδοση. Στήριζε τον άνδρα της γιατί εκείνος μπορούσε να προσφέρει ανεκτίμητες υπηρεσίες στον τομέα αυτό. Ακολούθησε το πεντάτομο έργο του «Ανωγειανά» βραβευμένο επίσης από την Ακαδημία Αθηνών.
Μόχθος ψυχής
Κάθε έργο του Γεωργίου Σμπώκου αποπνέει μόχθο ψυχής. Είναι πληρέστατο σε στοιχεία. Χαρισματικό σε ύφος γραφής. Γεμάτο αγάπη για τον ηρωικό τόπο που τον γέννησε και τους ανθρώπους του που καθένας είναι και μια ιστορία λεβεντιάς και τιμής. Πόσα και πόσα δεν μας έχει διδάξει και μέσα από το λογοτεχνικό του έργο ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός.
Ειλικρινά δεν ξέρουμε τι θα μπορέσει να προσθέσει ο μελετητής του μέλλοντος αν καταπιαστεί με το ίδιο θέμα. Ο Γεώργιος Σμπώκος δεν έχει αφήσει καμιά πτυχή ξεχασμένη και αναξιοποίητη. Σπάνιος οδηγός για να γνωρίσεις σε βάθος τ’ Ανώγεια και τους ανθρώπους του είναι όλα του τα βιβλία. Ιστορία, Λαογραφία, Παράδοση ξεχειλίζει κάθε τόμος.
Το Ανωγειανό Αόρι είναι συνέχεια ερευνών μετά το 2006 που είχε εκδώσει τα «Ανωγειανά». Τον ενέπνεε κάθε του περίπατος, κάθε του αναρρίχηση στους χώρους που τον γέμισαν παιδικές και νεανικές αναμνήσεις. Ήταν τότε που η επαφή του με τους βοσκούς τον γέμιζε γνώση κι εμπειρία, καθώς και σεβασμό για παραδόσεις αιώνων. Αυτοί οι απλοί άνθρωποι τον δίδαξαν πολλά κι εκείνος το ανταπέδωσε με το να τους εναποθέσει στην αθανασία μέσα από το έργο του.
Τα τοπωνύμια επίσης οδηγούν σε κάποιο νέο στοιχείο, έχουν κάτι να διηγηθούν από το μακρινό παρελθόν. Σε παρασύρουν σε μια νοσταλγική περιήγηση με τη γοητευτική πένα του συγγραφέα.
Στα «Μητατά» επίσης ανακαλύπτεις ακόμα πιο ενδιαφέροντα πράγματα γύρω από τη φιλοσοφία και τη λαϊκή σοφία των απλών ανθρώπων του βουνού.
Άξιος κάθε επαίνου
Δεν μπορούμε να ξέρουμε τι άλλο μπορεί να μας παρουσιάσει ο εκλεκτός και πολυβραβευμένος συγγραφέας. Μας έχει δημιουργήσει την εντύπωση ότι όλα έχουν υπερκαλυφθεί. Και τα βιβλία του στην προσωπική μας βιβλιοθήκη θα είναι πάντα ένας πολύτιμος πνευματικός θησαυρός. Επειδή όμως η έμπνευση του αγαπητού σε όλους συγγραφέα είναι αστείρευτη κάτι σίγουρα θα μας παρουσιάσει και το μέλλον. Ελπίζουμε σύντομα. Και ειλικρινά τον ευχαριστούμε για τους νέους πνευματικούς θησαυρούς που μας χάρισε με την συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης και του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στο πλαίσιο του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2007-2013, που υποστήριξε η «Γραφοτεχνική» προσθέτοντας στο μνημειώδες αυτό έργο και το στοιχείο της υψηλής αισθητικής στην έκδοση.
