Πριν από μερικές ημέρες πληροφορηθήκαμε από τα ΜΜΕ ότι επιδιώκεται να δοθεί «ζωή» στο από χρόνια εγκαταλελειμμένο και λεηλατημένο χιονοδρομικό κέντρο στην περιοχή Νίδας Ανωγείων Μυλοποτάμου.
Έχοντας κάποια πείρα από χιονοδρομικά κέντρα, όχι φυσικά σαν τεχνικός, και από την προσπάθεια, με προμελέτη Αυστριακού οίκου, για κατασκευή χιονοδρομικού κέντρου στο Ψηλάφι Ομαλού πριν 40 χρόνια, ας μου επιτραπεί, πάντα καλοπροαίρετα, να καταθέσω την άποψή μου για την σχεδιαζόμενη ανακατασκευή ουσιαστικά του κτίσματος αυτού στην Νίδα.
Ο αγαπητός σημερινός δήμαρχος Ανωγείων, σε τηλεοπτική κουβέντα, ανέπτυξε την άποψη βάσει της οποίας θα δαπανηθεί κοντά ένα εκατομμύριο για την ανακατασκευή. Χειμερινός ή ολοχρονίς τουρισμός, περιβαλλοντική εκπαίδευση σχολείων εκεί, και άλλα πολλά, ανέφικτα πρακτικά, και είπε ότι ανάλογα κτίρια θα πρέπει να γίνουν και στα Λευκά Όρη. Φυσικά δεν είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει ότι με πρώτο το έτος 1958 και τελευταίο το 1992 υπάρχουν στα Λευκά Όρη τέσσερα ορεινά καταφύγια, στολίδια, με το μεγαλύτερο στου Καλλέργη στα 1.760 μ. υψόμετρο και με πενήντα θέσεις ύπνου, στο ωραιότερο σημείο καταφυγίου ανά τη χώρα, ήτοι 1.000 μ. σε γκρεμνό πάνω από το φαράγγι Σαμαριάς, τα περισσότερα από τους ογδόντα συλλόγους της χώρας. Του Καλλέργη είναι ανοιχτό καλοκαίρι και χειμώνα ακόμη και με τρία μέτρα χιόνι όπως πρόσφατα. Υπάρχουν επίσης καταφύγια ορειβατικά στον Φουρφουρά – Κουρούτες Αμαρίου. Του ορειβατικού Ηρακλείου άλλο. Στο δάσος του Οροπεδίου Λασιθίου και ίσως κάποια νεότερα πέρα από αυτά στο Μυγερό.
Στα Ανώγεια έφτασα, νομίζω το 1955, για μια πρώτη ανάβαση στον Ψηλορείτη και τότε ξεκινούσαμε από την κωμόπολη, αφού δεν είχε δρόμο στην Νίδα. Ακόμη άλλες δύο φορές πάλι για Ψηλορείτη, μια για Σπηλαιολογική συνάντηση και άλλες σαν… τουρίστας μέχρι και το αστεροσκοπείο.
Την χρονιά που άρχισε η κατασκευή του χιονοδρομικού στη Νίδα στην αρχική τοποθεσία, έφθασα ως εκεί με ζευγάρι φίλους, Αυστριακούς εκπαιδευτές χιονοδρομίας, που εξέφρασαν την κατάπληξή τους για την ακαταλληλότητα του χώρου ανέγερσης και για το γεγονός ότι εκεί δεν «κρατά» συνήθως χιόνι. Ο παρευρισκόμενος τεχνικός έκαμε χιούμορ απαντώντας ότι «οι Ανωγειανοί θα φέρουν… παγάκια!».
Όταν η αρχική εγκατάσταση, αργά πλέον, έγινε αντιληπτό ότι «δεν τραβά» μεταφέρθηκε πιο ψηλά με άλλη σοβαρή δαπάνη λες και επρόκειτο για κάποιο … έπιπλο. Τοποθετήθηκαν και δύο συρόμενα αναβατόρια με λαβές και στρώθηκε μια πίστα με το πανάκριβο ερπυστριοφόρο όχημα στρώσης χιονιού (ρατράκ) και περιμέναμε να λειτουργήσει. Καλούσαμε στον Δήμο Ανωγείων και περνούσε ώρα ως ότου βρεθεί ο… υπεύθυνος που κάποιες φορές απαντούσε ότι δεν θα λειτουργήσει το κέντρο, αφού δεν… άνοιξε ο δρόμος. Και σε κλήση πάλι αργότερα απαντούσε ότι δεν λειτουργεί γιατί έλιωσε το χιόνι. Την 27-2-1994 έφτασαν ως εκεί δύο λεωφορεία με παιδιά του Ορειβατικού Χανίων και περίμεναν να φθάσει η ώρα 10:30 πρωί για να… παρουσιαστεί ο υπεύθυνος να λειτουργήσει το κέντρο.
Ως είχε προβλεφθεί, χιονοστιβάδα κατέστρεψε το ένα αναβατόριο και ευτυχώς ώρα που δεν λειτουργούσε.
Ενώ ήταν γνωστός ο κίνδυνος λεηλασίας, ποτέ δεν είχε φύλακα χειμώνα ή καλοκαίρι και τελικά λεηλατήθηκε, και τώρα, στην ουσία θα αντικατασταθεί εξ αρχής και με νέο εξοπλισμό και θα ήταν χαρά μας να μην επαληθευθεί η πρόβλεψή μας για ίδια κατάληξη.
Το μεγαλύτερο μειονέκτημα της περιοχής του χιονοδρομικού είναι το ότι, αν θυμάμαι καλά, είναι άχαρος, βραχώδης τόπος, χωρίς καμιά ομορφιά ή θέα και αξιόλογη χλωρίδα. Θα αποτελεί βάρος οικονομικό για το δήμο, με μεγάλα έξοδα συντήρησης, λόγω του ορεινού προσωπικού να περιμένει μήπως κάποια ώρα φθάσει ως εκεί επισκέπτης κλπ.
Το ίδιο έγινε και με το τουριστικό περίπτερο, που αυτό είναι μέσα σε θαυμάσιο κυπαρισσόδασος και με υπέροχη θέα προς Χανιά, στην τοποθεσία Ψυχρό Πηγάδι Κεραμειών, στα 1.000 μ., που δούλεψε μερικά Σαββατοκύριακα και εγκαταλείφτηκε από τον ανάδοχο ως ασύμφορο και σήμερα αποτελεί, λεηλατημένο, ένα ερείπιο, ντροπή για τα Χανιά. Το ίδιο και για το διώροφο τεράστιο πετρόχτιστο κτίσμα στην τοποθεσία Μαχί Ομαλού, κόστους 450 εκατομμυρίων δραχμών, που λεηλατημένο, αποτελεί και αυτό την ντροπή της περιοχής. Και όλα αυτά γιατί δεν εισακούσθηκαν κάποιες γνώμες αλλά μεσολάβησαν συμφέροντα και στο τέλος κανείς δεν έδωσε λόγο για την τεράστια σπατάλη.
Αυτοί που θα ασχοληθούν με τέτοιου είδους ορεινά έργα, πρέπει να μην είναι τελείως άσχετοι: α) με την επιλογή τοποθεσίας, β) με τον σχεδιασμό του έργου, γ) με την κατασκευαστική εργασία και δ) με την τεχνική διαχείριση. Να είναι δηλαδή ορειβάτες, χιονοδρόμοι κλπ., αλλιώς, όποιο έργο είναι καταδικασμένο.
Θα ‘ναι μισός αιώνας, που είχε φθάσει ο δρόμος στην Νίδα και είχε φτιαχτεί ένα τουριστικό περίπτερο στον κάμπο της, όπου, γνωρίζοντάς το λίγοι πεζοπόροι με προορισμό τον Ψηλορείτη, νομίζαμε ότι θα λειτουργεί για διαμονή. Σοκαριστήκαμε όταν αντικρίσαμε ένα ερείπιο με λεηλατημένα τα πάντα. Και το να κλαπεί εξοπλισμός, κακό, αλλά να έχουν καταστρέψει τα πάντα, λεκάνες, λουτρά κλπ. είναι αδιανόητο. Τότε μάλιστα, που πρέπει να ήταν μετά την εισβολή του Αττίλα στην Κύπρο, είχα καταχωρήσει σχόλιο σε Ρεθυμνιώτικη εφημερίδα με τίτλο: «Ούτε ο Αττίλας δεν θα φερόταν έτσι!». Άρα ήταν προδιαγεγραμμένο ότι και κάθε άλλο κτίσμα, κυρίως δημόσιο, θα είχε κάποτε την ίδια τύχη.
Σήμερα, μετά χαράς πληροφορήθηκα ότι το περίπτερο λειτουργεί κανονικά. Και εδώ υπάρχει το εξής ερώτημα: Αν κάποτε προγραμματίζεται κάποια εκδήλωση, περιβαλλοντική ή άλλη, γιατί να αγνοηθεί το υπάρχον κτίσμα και να σπαταληθούν μεγάλα ποσά, για το αν θα γίνει κάποτε κάποια εκδήλωση στο νέο;
Μια θαυμαστή εργασία, με ελάχιστη δαπάνη, αλλά πολύ προσωπική εργασία και προσφορά, πραγματοποιήθηκε στην τοποθεσία Μυγερό, στην περιοχή του χωριού Λιβάδια Μυλοποτάμου και 10 χλμ. ασφαλτοστρωμένου δρόμου από αυτό, σε υψόμετρο 1.580 μ. Τον Φεβρουάριο 2019 οργανώθηκε για 4η χρονιά, από την συλλογικότητα Pierra Creta, ο διεθνής αγώνας Ορειβατικού Σκι, με συμμετοχή, τη χρονιά αυτή, χιονοδρόμων από 13 κράτη, αλλά και αρκετών θεατών χιονοδρόμων ή μη. Οι παρευρισκόμενοι έμειναν κατενθουσιασμένοι από την καταλληλότητα του χώρου, την οργάνωση και την φιλοξενία, μιας και επακολούθησε στην Αξό, παραδοσιακό δείπνο με κρητική μουσική, χορούς και άλλα.
Με την βοήθεια των εκπαιδευτών χιονοδρόμων, ο παπά-Ανδρέας στα Λιβάδια, κτηνοτρόφοι και μαθητές, έμαθαν με άριστες αποδόσεις τα μυστικά της χιονοδρομίας.
Από χρόνια εξ άλλου, η ανάβαση στον Ψηλορείτη πραγματοποιείται κυρίως από τα Λιβάδια, όπου από το τέρμα του αμαξωτού δρόμου πληροφορήθηκα ότι η κορυφή απέχει μόνο μιάμιση ώρα. Εκεί πραγματοποιείται και το θαυμαστό πανηγύρι του «Τιμίου Σταυρού της κορφής», από κάποια χρόνια, με συμμετοχή εκατοντάδων επισκεπτών και είναι γνωστό σαν «Του Ψηλορείτη η Στράτα». Επίσης από το καταφύγιο Τουμπωτός Πρίνος στις Κουρούτες Αμαρίου. Στο Μυγερό υπάρχουν δύο κτίσματα σαν καταφύγια ανοιχτά για όλους.
Με όλα αυτά δεν επιθυμώ να θεωρηθεί ότι αντιστρατεύομαι τα συμφέροντα ενός τόσο φιλικού μου τόπου, αλλά το αντίθετο, ότι τα υπερασπίζομαι για να μην σπαταληθούν, χωρίς αποτέλεσμα, τόσα χρήματα, τα οποία η Περιφέρεια μπορεί να διαθέσει στα Ανώγεια για άλλα χρήσιμα έργα, όπως περίπτερο στον Ζώμυνθο, αν δεν υπάρχει, σήμανση μονοπατιών, επέκταση και για ύπνο του υπάρχοντος τουριστικού περιπτέρου κλπ.
Τα Ανώγεια, πέρα από την μακραίωνη ιστορία, την ηρωική αντίσταση κατά την κατοχή και το ολοκαύτωμά των, έχουν αμέτρητα στοιχεία προσέλκυσης επισκεπτών, όπως η λεβεντιά των ανθρώπων τους, τα παραδοσιακά θαυμάσια προϊόντα και η παράδοση του αργαλειού. Πνευματική ζωή και θαυμαστά πανηγύρια και πέρα από την κωμόπολη έχουν: Τον Ζώμυνθο στα 1.200 μ. υψόμετρο, την δεύτερη, την ορεινή Κνωσό της Κρήτης με τα εκατοντάδες δωμάτια, όπου κάθε χρόνο και νέα θαυμαστά κατάλοιπα των Μινωιτών έρχονται στο φως. Το διεθνώς γνωστό Ιδαίον Άντρο, τόπο ανατροφής του Κρηταγενή Δία. Το Αστεροσκοπείο στην κορυφή του Σκίνακα, στα 1.750 μ. υψόμετρο, με αμαξωτό δρόμο ως αυτό και θαυμαστή θέα προς Ηράκλειο, κατάλληλο για σχετική περιβαλλοντική εκπαίδευση. Τα θαυμαστά Μητάτα και τον Άγιο των ερωτευμένων Υάκινθο. Τα σπηλαιοβάραθρα των 400 μ. βάθους. Τις θαυμαστές πεζοπορικές διαδρομές μέχρι και Γέργερη, το δάσος του Ρούβα και άλλα, και έτσι δεν χρειάζονται το σχεδιαζόμενο για να έχουν επισκέπτες.
