«Πολλά ταξίδια συνεχίζονται για πολύ καιρό ακόμα αφότου έχει σταματήσει η κίνηση στο χρόνο και στο χώρο».
Τζων Στάινμπεκ
Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα S(t)imulating European Identity (EUSId), ενταγμένο στη δράση Κey Action 2 των εκπαιδευτικών προγραμμάτων «Erasmus +», τα οποία τελούν υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον συντονισμό του είχε αναλάβει το Πειραματικό Λύκειο, ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2020 με τη συνάντηση στο Ρέθυμνο. Διέγραψε μια διαδρομή δυόμισι χρόνων υποστηρίζοντας με παιδαγωγικές δράσεις την καλλιέργεια κομβικών ικανοτήτων και δεξιοτήτων που χρειάζεται να διαθέτουν οι μαθητές ως αυριανοί ενεργοί ευρωπαίοι πολίτες και ως πολίτες του κόσμου. Πολιτών που έχοντας υπεύθυνη και έγκυρη γνώση εκφέρουν δημόσιο λόγο για θέματα που τους απασχολούν και επηρεάζουν την καθημερινότητά τους.
Οι βασικοί άξονες που διέτρεχαν τη φιλοσοφία του προγράμματος ήταν η διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων και η καλλιέργεια της ιδιότητας του πολίτη. Μέσα από ένα παιχνίδι ρόλων, την προσομοίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων των κύριων Ευρωπαϊκών Κοινοτικών οργάνων, οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν για ζητήματα μεγάλης κοινωνικής σημασίας που έχουν μια έντονα επιστημονική διάσταση. Μ’ αυτό τον τρόπο διαμορφώνουν αφενός κριτική στάση όσον αφορά στη διαχείριση της επιστημονικής γνώσης και αφετέρου αποκτούν δεξιότητες απαραίτητες για τη συμμετοχή των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες.
Έτσι το πρόγραμμα ξεκίνησε με την προσομοίωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και θέμα την πυρηνική ενέργεια στη Λετονία τον Απρίλιο του 2018, συνεχίσθηκε στη Φιλανδία, τον Νοέμβριο του 2018, με τη συζήτηση, ως μελών του Συμβουλίου της Ε.Ε. για τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (GMOs), στις Αζόρες τον Απρίλιο του 2019 προσομοιώνοντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συζητώντας για την μπλε ανάπτυξη και τον Οκτώβριο του 2019 στη Ρουμανία με την προσομοίωση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και θέμα το Brexit.
Στο Ρέθυμνο, απ’ όπου ξεκίνησε με τη συνάντηση γνωριμίας των εταίρων, ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα από 3-7 Φεβρουαρίου 2020 με την προσομοίωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και θέμα συζήτησης τους τομείς προτεραιότητας της ΕΕ για τον πολιτισμό. Υποδεχθήκαμε δεκαεννιά (19) μαθητές από τις συμμετέχουσες χώρες, οι οποίοι φιλοξενήθηκαν από τους μαθητές του Πειραματικού Λυκείου, μαζί με τους οκτώ (8) συνοδούς καθηγητές τους και για πέντε μέρες προσπαθήσαμε να γευτούν την κρητική φιλοξενία.
Με το «χίλια καλώς ορίσατε» (λύρα Βαβουράκης Νίκος και μαντολίνο Μανουκαράκης Μανόλης) τους προϋπαντήσαμε τη Δευτέρα, πρώτη μέρα του προγράμματος στο Φοιτητικό Πολιτιστικό Κέντρο «ΞΕΝΙΑ». Γνώρισαν την παραδοσιακή κρητική φορεσιά (Στέλιος Πετρογιάννης και Κωνσταντίνα Λαμπράκη από τον Λαογραφικό όμιλο ΧΟΡΟΚΡΗΤΕΣ) και γεύτηκαν τυρί με παξιμάδι και ένα φλιτζάνι φασκόμηλο. Μετά το καλωσόρισμα από τον διευθυντή του σχολείου, κο Φωτεινάκη και τον υπεύθυνο του προγράμματος, κο Παπαδάκη, όλοι, εκπαιδευτικοί και μαθητές, γίναμε μια μεγάλη ομάδα μέσα από εκπαιδευτικές βιωματικές δραστηριότητες με τη συνεργασία και της μουσειοπαιδαγωγού Σοφίας Τρούλλη. Στο διάλειμμα που ακολούθησε πήραμε μια πρώτη γεύση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας: δοκιμάσαμε και απολαύσαμε παραδοσιακά προϊόντα από τις πέντε συμμετέχουσες χώρες.
Η ομάδα κάθε χώρας παρουσίασε στη συνέχεια τις δραστηριότητες με βάση το διδακτικό σενάριο που είχε προετοιμάσει όλο το προηγούμενο διάστημα σχετικά με την ευρωπαϊκή ατζέντα για τον πολιτισμό: τη νεολαία, τον αθλητισμό, τις γλώσσες, την ψηφιακή κουλτούρα.
Η ξενάγηση που ακολούθησε στο Μουσείο σχολικής ζωής από την κα Μαρίνα Σούκα και κα Σοφία Τρούλη φώτισε ένα ιδιαίτερο κομμάτι του πολιτισμού μας, το εκπαιδευτικό σύστημα και έδωσε τροφή για προβληματισμό στους μαθητές. Το απόγευμα με ξεναγό τον κο Τζουρά οι επισκέπτες μας γνώρισαν τα σημαντικότερα βενετσιάνικα και οθωμανικά μνημεία, που συνθέτουν την πολιτιστική φυσιογνωμία του Ρεθύμνου.
Δεδομένου ότι η κατανόηση της πολιτιστικής κληρονομιάς πρέπει να συνδέεται με τη μελέτη της ιστορίας, δε θα μπορούσε να λείπει η επίσκεψη στο σημαντικότερο κέντρο του Μινωικού Πολιτισμού, την Κνωσό, που ήταν ο προορισμός μας την επόμενη μέρα, την Τρίτη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι μαθητές στο blog ( διεύθυνση) που δημιούργησαν την τελευταία μέρα: «No sooner had we entered the site than we sensed the heavy historical atmosphere. During the next few hours we wandered around the old Knossos palace now being in ruins but holding the answers we were looking for. Mr. Tzouras explained what exactly has happened in the archaeological site to us and told us some myths revealing their hidden meanings at the same time». (Μόλις εισήλθαμε στο χώρο, αισθανθήκαμε τον αέρα να βαραίνει με ιστορία. Τις επόμενες ώρες περιπλανηθήκαμε στο παλιό παλάτι της Κνωσού, τώρα μόνο ερείπια, που κρατούσαν τις απαντήσεις που ψάχναμε. Ο κ. Τζουράς, μας εξήγησε τι ακριβώς είχε συμβεί στον αρχαιολογικό χώρο στο παρελθόν και μας εξιστόρησε μερικούς μύθους αποκαλύπτοντας τα κρυμμένα νοήματά τους).
Το Κέντρο Ευρωπαϊκής Πληροφόρησης Κρήτης (Europe Direct Center) ήταν ο επόμενος σταθμός μας στο Ηράκλειο. Μας υποδέχθηκαν οι εκπρόσωποι του Europe Direct της Περιφέρειας Κρήτης και συζητήσαμε για τις ευρωπαϊκές πολιτικές προαγωγής και προώθησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Για να επαληθεύσουμε την αποτελεσματικότητα των πρωτοβουλιών της ΕΕ για τον πολιτισμό περιηγηθήκαμε στο ιστορικό κέντρο του Ηρακλείου διεξάγοντας μια δημοσκόπηση κοινής γνώμης, με τη βοήθεια των περαστικών, σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ για την υποστήριξη του τομέα του πολιτισμού.
Τους υποδεχθήκαμε στο σχολείο μας την Τετάρτη, για να γνωρίσουν από κοντά το ανθρώπινο δυναμικό και το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ξεναγήθηκαν από το 15μελές στους χώρους του σχολείου, μπήκαν στις αίθουσες και παρακολούθησαν διδασκαλίες. Έτσι εκπαιδευτικοί και μαθητές είχαμε την ευκαιρία να ανταλλάξουμε απόψεις για τα εκπαιδευτικά μας συστήματα αλλά και ιδέες για παιδαγωγικές πρακτικές και προσεγγίσεις. Ως σημαντική παράμετρος διδακτικής προσέγγισης η ανάπτυξη τεχνικών μη λεκτικής επικοινωνίας αποτέλεσε και το αντικείμενο του βιωματικού εργαστηρίου που παρακολούθησαν οι εκπαιδευτικοί στη συνέχεια με εισηγητή τον κ. Γιάννη Αποστολάκη.
Δύο τόπους – σύμβολα παγκόσμιας εμβέλειας επισκεφτήκαμε το απόγευμα της ίδιας μέρας: το Αρκάδι, ως σύμβολο ελευθερίας και αυτοθυσίας και το μουσείο της Ελεύθερνας, ως χώρο που ταξιδεύει τους επισκέπτες στην αυγή του ελληνικού πολιτισμού. Άξιος συνεχιστής της παράδοσης του τόπου αποδείχθηκε ο Πολιτιστικός σύλλογος Ελεύθερνας, ο οποίος μας τράταρε στον φιλόξενο χώρο του παραδοσιακά εδέσματα και πρόσφερε την ευκαιρία στους μαθητές να ενώσουν τα διαφορετικά πολιτισμικά τους χαρακτηριστικά. Αξιοποιώντας τη δημιουργικότητα και τον αυθορμητισμό τους διασκέδασαν με μουσική από όλες τις χώρες προσπαθώντας να μάθουν τους διαφορετικούς παραδοσιακούς χορούς.
Και έφθασε η μέρα για την προσομοίωση του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, την κεντρική δράση του προγράμματος. Την Πέμπτη, στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου, που μας φιλοξένησε, μας καλωσόρισε ο Δήμαρχος Ρεθύμνου, κος Γ. Μαρινάκης, ο οποίος τόνισε την πρόκληση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας στην επίτευξη της ευρωπαϊκής ταυτότητας, εξέφρασε την αισιοδοξία του που αυτό αποτελεί αντικείμενο διαλόγου μεταξύ νέων ανθρώπων και ευχήθηκε καλή επιτυχία στις εργασίες της προσομοίωσης.
«Dear members of European Parliament» (Αγαπητές/οί κυρίες/οι Ευρωβουλευτές) η διαδικασία ξεκινά με επιβεβαίωση της απαρτίας». Το προεδρείο, που είχε αναλάβει εκπρόσωπος από την ομάδα του Ινστιτούτου Έρευνας και Κατάρτισης Ευρωπαϊκών θεμάτων, εξωτερικό συνεργάτη του προγράμματος, κήρυξε έτσι την έναρξη των εργασιών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για την οποία οι μαθητές είχαν προετοιμαστεί κατά το προηγούμενο διάστημα μέσα από διάφορες δραστηριότητες.
Οι τριάντα πέντε; μαθητές, 19 από τις συμμετέχουσες χώρες και 14 από το Πειραματικό Λύκειο (Αποστολάκη Αριστέα, Γαγάνης Μιχάλης, Καλαϊτζάκη Ελένη, Καπελώνη Σοφία, Κουγεντάκης Γιώργος, Κυνηγού Ευαγγελία, Μαμαγκάκης Νίκος, Μαρκουλιδάκης Γιώργος, Μισιριώτης Νέστορας, Μοράκης Γιώργος, Πλαΐτης Βασίλειος, Πλαΐτης Μιχάλης, Τσάκωνας Φώτης, Φραγκίδης Γιώργος) μπαίνοντας με τυχαία κατανομή στον ρόλο ενός ευρωβουλευτή από τα πέντε μεγάλα κόμματα της Ευρωβουλής, σύμφωνα με τις εκλογές του 2019, ανέλαβαν την υποχρέωση να διαπραγματευτούν, να λάβουν αποφάσεις και να διατυπώσουν συγκεκριμένες προτάσεις, σχετικά με πρωτοβουλίες που ενισχύουν τη θέση και τον ρόλο του πολιτισμού στην εδραίωση του κοινού ευρωπαϊκού συναισθήματος. Κατανόησαν, έτσι, τη δυνατότητα να αισθάνονται ταυτόχρονα μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς σε διάφορα επίπεδα (περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό) αναγνωρίζοντας τον δικό τους πολιτισμό ως στοιχείο ταυτότητας και εκτιμώντας την ποικιλομορφία ως πολιτιστικό πλούτο και συλλογική κληρονομιά αλλά και τη σπουδαιότητα της συμμετοχής του πολίτη στην οικοδόμηση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, μιας ταυτότητας υπό κατασκευή και συνεχή αναδιατύπωση.
Το βράδυ της Πέμπτης, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών του Κοινοβουλίου, κάναμε την καθιερωμένη γιορτή του προγράμματος στην παραδοσιακή ταβέρνα «Χατζησπύρος». Μαθητές και εκπαιδευτικοί παρέλαβαν τις βεβαιώσεις συμμετοχής τους στο πρόγραμμα και ένα αναμνηστικό δώρο της φιλοξενίας μας. Ακολούθησε η κοπή της τούρτας του προγράμματος εν είδει βασιλόπιττας, ένα έθιμο που δεν υπάρχει στους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς, χορός και διασκέδαση με μουσική και από τις πέντε χώρες.
Την επόμενη μέρα, Παρασκευή, τελευταία μέρα του προγράμματος, ο τόπος συνάντησης ήταν το Πειραματικό Λύκειο. Οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες, κατέγραψαν τις δραστηριότητες, την εμπειρία και τις εντυπώσεις τους δημιουργώντας η κάθε ομάδα ένα διαφορετικό αποτέλεσμα: βίντεο, αφίσα, blog, ημερολόγιο και δημόσια ομιλία (το παραχθέν υλικό είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα https://eusidgr.blogspot.com/ και στον ιστοχώρο του σχολείου) και παρουσιάζοντάς το. Αποτυπώθηκε ξεκάθαρα μέσα από τις εργασίες η εποικοδομητική εμπειρία της συνάντησης. Ο βιωματικός τρόπος όλων των δραστηριοτήτων ενεργοποίησε τα κίνητρα των μαθητών, ενίσχυσε τις δεξιότητες της επικοινωνίας και της ενσυναίσθησης και νοηματοδότησε τη διαδικασία της μάθησης.
Αποτυπώθηκε, όμως, και το εφικτό της ενότητας στην ποικιλομορφία. Επιβεβαιώθηκε σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος με τη συνεργασία και την αλληλεπίδραση τόσο στις εκπαιδευτικές όσο και στις ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Οι υπόλοιποι μαθητές της ελληνικής ομάδας του προγράμματος (Δαφνομήλη Μαρία, Δαφνομήλη Σοφία, Κανακάκης Ρήγας, Μπουραλέξη Εύη, Μπουραλέξης Χρίστος, Παυλάκη Επιστήμη, Σαριδάκη Μυρτώ και Τσουντάνη Βασιλική) ενεπλάκησαν με διάφορους τρόπους αξιοποιώντας τις δεξιότητές τους και συνεισφέροντας στην επιτυχή έκβαση της διοργάνωσης.
Επιβεβαιώθηκε η παιδαγωγική και διαπολιτισμική συνιστώσα των προγραμμάτων Erasmus+ που ενθαρρύνουν την κατανόηση και τον σεβασμό των άλλων πολιτισμών σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη και πλουραλιστική κοινωνία αλλά και την ενεργό συμμετοχή στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή.
Το σύνολο του υλικού που παρήχθη για τις ανάγκες του προγράμματος και σχετίζεται με τον τρόπο λειτουργίας των κύριων Ευρωπαϊκών Κοινοτικών οργάνων και τη δυνατότητα προσομοίωσής τους, αναρτήθηκε σε ένα μαζικό ελεύθερο διαδικτυακό μάθημα (MOOC) στην διεύθυνση http://lyk-aei.reth.sch.gr/eclass, όπου οποιοσδήποτε μπορεί να συνδεθεί ως επισκέπτης και να το παρακολουθήσει.
Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα S(t)imulating European Identity (EUSId) ήταν η Ιθάκη που μας χάρισε ένα όμορφο ταξίδι σε γνώσεις, δεξιότητες, χώρες, πολιτισμούς. Φτάσαμε στον προορισμό μας πλουσιότεροι και σοφότεροι. Και κυρίως με την αίσθηση ότι αυτός ο προορισμός δε σήμανε το τέλος του ταξιδιού. Το ταξίδι συνεχίζεται μέσα από τις σχέσεις φιλίας και συνεργασίας που δημιουργήθηκαν, από την εφαρμογή των γνώσεων που αποκτήσαμε, την καλλιέργεια δεξιοτήτων ενεργών πολιτών και τη διαμόρφωση προσωπικών στάσεων με αξίες, όπως ο σεβασμός, η ανοχή, η ελευθερία, η πρακτική των δημοκρατικών ιδεών σε μια πολυφωνική κοινωνία.
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε όλους όσοι με την ηθική και υλική συμπαράσταση τους βοήθησαν στην επιτυχή έκβαση της διοργάνωσης:
Τις οικογένειες για την άψογη φιλοξενία που πρόσφεραν στους μαθητές.
Τη μουσειοπαιδαγωγό, κα Σοφία Τρούλη και τη διευθύντρια του 13ου δημοτικού σχολείου, κα Μαρίνα Σούκα.
Τον διευθυντή της τράπεζας Πειραιώς, κο Γιάννη Αποστολάκη.
Τον Δήμο Ρεθύμνου για την παραχώρηση της αίθουσας του Δημοτικού Συμβουλίου.
Τον Πολιτιστικό σύλλογο της Ελεύθερνας.
Τον Λαογραφικό όμιλο «Χοροκρήτες».
Για το Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ρεθύμνου
Οι υπεύθυνοι του προγράμματος
Βογιατζή Ειρήνη, Παπαδάκης Μανόλης
