«Χιλιάκριβε σεβντά μου»

Του ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Ο συνταξιούχος δάσκαλος και, επί χρόνια, διευθυντής σε πολλά σχολεία του Ηρακλείου, Κωστής Λαγουδιανάκης, ένας αληθινά παθιασμένος λάτρης της Κρητικής γλωσσολαλιάς και ιδιαίτερα της κρητικής μαντινάδας, με φίλεψε, τα Χριστούγεννα που πέρασαν, με την πιο πρόσφατη μαντιναδολογική δουλειά του, υπό τον τίτλο: «χιλιάκριβε σεβντά μου» (Ηράκλειο 2015). Πρόκειται, πρέπει να το ομολογήσω εξαρχής, για μια δουλειά του χαρισματικού φίλου δασκάλου και μαντιναδολόγου, που με ξάφνιασε ευχάριστα τόσο για την πρωτοτυπία της, όσο και για την διαφαινόμενη τόλμη του δημιουργού της! Ναι, την τόλμη του (!) όταν, όπως γράφει στον Πρόλογό του, ένα «χωρατό», ένα απλό χαριτολόγημα της γυναίκας του, της Λένας, στάθηκε ικανό -το Σαββατιάτικο εκείνο πρωινό του Φλεβάρη 2009- να «βάλει φωτιά» στη μαντιναδολογική έμπνευσή του για τρία ολόκληρα χρόνια (!), χαρίζοντάς της (της γυναίκας του) καθημερινά και από μιαν υπέροχη σεβνταλίδικη μαντινάδα! Και αυτό, όπως ομολογείται από τον Κωστή Λαγουδιανάκη, τον πρόθυμο και προικισμένο μαντιναδολόγο, στάθηκε μια εξαιρετικά ευλογημένη στιγμή. Καθημερινή, έκτοτε, έγνοια του «ξετέλεψε» να είναι το ζύμωμα και το πλάσιμο της καθημερινής μαντινάδας, «το ψωμί, όπως το χαρακτηρίζει, της μέρας» και «η τροφή της καρδιάς». Ο λαμπρόσκολος ήλιος του «μαντιναδοσεβντά» του ανέτειλε, σημειώνει στον Πρόλογό του, περίλαμπρος κι έλουσε με τ’ «άκτιστο φως» του τη χιλιοστή ημέρα. Χίλιες οι μαντινάδες του «χιλιάκριβου σεβντά μου». Χίλιες οι μαντινάδες που ρίζωσαν στο γόνιμο έδαφος των συλλογισμών και των αισθημάτων μου και ανθοφόρησαν στο μπαξέ της κρητικής μας λαλιάς.

Δυο, στάθηκαν για μένα τότες οι πυλώνες, οι ακρογωνιαίοι λίθοι, οι ρουκούνοι, για τη γραφή των μαντινάδων, σημειώνει ο Κωστής Λαγουδιανάκης: ο έρωτας κι η κρητική διάλεκτος. Ζήτησα την ευκή τους κι είπα «ο Θεός ευλογητός». Με αγάπη βαθιά και ειλικρινή για τους δύο αυτούς καθημερινούς συνεργάτες, έσκυβε ο Κωστής, κάθε πρωί, «στην πλάκα του» κι έπιανε «το κοντύλι», σε μια προσπάθεια επιλογής των πολύτιμων εκείνων στοιχείων σύνθεσης των μοσχομύριστων λέξεων της μπαινάμικης κρητικής διαλέκτου. Των λέξεων που θα συνέθεταν ένα δίστιχο κατακλυζόμενο με εικόνες, γεύσεις, μυρωδιές και στοχασμούς και πάνω στα γαλανά νερά του ωριόπλουμη να καθρεφτίζεται κι αμάλαγη η Κρήτη:

Και είναι τόσο είναι παθιασμένος με την κρητική λαλιά ο Κωστής Λαγουδιανάκης, που κι αυτήν, ακόμα, την τιμητική του βιβλίου του αφιέρωση σε μένα, αλλά κι αυτό, ακόμα, το βιογραφικό σημείωμά του στο εξώφυλλο του βιβλίου, σε κρητική λαλιά, με μορφή μαντινάδας (συνεχόμενων διστίχων) τα έχει καμωμένα.

Ο Κωστής κατάφερε να γαλουχηθεί και να μεγαλώσει με τις καθάριες κρητικές αξίες, πίνοντας από τα παιδικάτα του μονάχα από το αγνό νερό της βρυσομάνας, από την ίδια την βρυσομάνα που είχε πιει κι ο Όμηρος, ο Θαλής, ο Ησίοδος, ο Λεονταρίτης, ο Χαλκιόπουλος. Δεν θόλωσαν τον Κωστή τα βαλτόνερα της σύγχρονης ευρωπαϊκής διανόησης και περιορίστηκε να ξεδιψάσει μονάχα απ’ τις δροσερές πηγούλες του χωριού του, του Χαρασού Ηρακλείου, που του υπέδειξαν από τα μικράτα του ο αφέντης του κι αυτή η γλυκιά του μάνα.

Στην παράθεση των χιλίων μαντινάδων, στο παρουσιαζόμενο βιβλίο, καταβλήθηκε προσπάθεια θεματικής προσέγγισής τους κι όχι χρονολογικής σειράς γέννησής τους, ενώ σε όποιες μαντινάδες κρίθηκε αναγκαίο γράφεται από κάτω, σε παρένθεση, και η ημερομηνία γραφής ή η εορτή ή το γεγονός της ημέρας, «η γεννεσιουργός, τέλος πάντων, αιτία» των συγκεκριμένων μαντινάδων.

Το προλόγισμα του Κωστή Λαγουδιανάκη χαρακτηριζόμενο από τον ίδιο ως «αρμηνολοήματα» (= συμβουλές- διευκρινίσεις) παρέχει και πολλά άλλα στοιχεία που διευκολύνουν στην ανάγνωσή του και μάλιστα μια θαυμάσια αναφορά στα βασικά φαινόμενα που χαρακτηρίζουν την κρητική λαλιά, που φαίνονται να στηρίζονται τόσο στα κλασικά συγγράμματα του σπουδαίου Ρεθεμνιώτη Κρητολόγου και βραβευμένου, από την Ακαδημία Αθηνών, ερευνητή της Κρητικής Γλώσσας Μιχάλη Καυκαλά, όσο και σε άλλους γνωστούς ερευνητές της κρητικής διαλέκτου, όπως τον Ιωάννη Κονδυλάκη, τον Νικόλαο Κοντοσόπουλο, τον Αντώνη Ξανθινάκη, τον Κωστή Φραγκούλη, τον Μανόλη Πιτυκάκη και τον Αντώνη Τσιριγωτάκη.

Τα μαντιναδολογήματα του Κωστή Λαγουδιανάκη καθίστανται, θεωρώ, περαιτέρω, θησαυρός πολύτιμος της Κρητικής Διαλέκτου, με τις παρατιθέμενες, κάτω από τις μαντινάδες, χιλιάδες ερμηνευτικές και ετυμολογικές της κάθε μαντινάδας επισημάνσεις, ώστε τόσο το παρόν βιβλίο, όσο και τα προηγούμενα του Κωστή Λαγουδιανάκη (σχετικά όλα με την κρητική μαντινάδα), να αποτελούν, οπωσδήποτε, μια σοβαρή συμβολή στην κρητόφωνη διάλεκτο, που, οπωσδήποτε, ενθαρρύνει στην προσπάθεια που καταβάλλεται τελευταία για την προώθηση και καθιέρωση της διδασκαλίας της κρητικής Διαλέκτου στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Αποδεικνύεται, ακριβώς, ότι υπάρχουν πληθωρικά στο νησί μας τα κατάλληλα, προς τον σκοπό αυτόν, εγχειρίδια (βλ. σχετικά Δημήτρη Ζ. Αρχοντάκη, «Κρητική Διάλεκτος ένα Γλωσσικό Μνημείο που άντεξε στον Χρόνο», Ρέθυμνο 2016, 38- 39 και Γ. Βλατάκη, Συλλόγου Ρεθυμνίων Αττικής το Αρκάδι, εφημ. Ρεθεμν. Νέα και Ρέθεμνος13/2/2018).

Προς τούτο, στο σημείο αυτό, θεωρούμε σκόπιμο, για το γενικότερο ενδιαφέρον τους, να αναφερθούμε στα κυριότερα από τα βιβλία του Κωστή Λαγουδιανάκη:

1) «Με τη λαλιά τση Κρήτης» (Ηράκλειο 2001), όπου υπάρχει εκτεταμένη επιλογή κρητικόλαλων μαντινάδων.

2) «Ολοχρονίς του χρόνου», μια ριμαδόρικη ιστορικολαογραφική αναφορά στους δώδεκα μήνες του χρόνου (Ηράκλειο 2006),

3) «Τα ναμουντάνικα χωργιά», 1430 μαντινάδες, μια για κάθε χωριό της Κρήτης (!), (Ηράκλειο 2009) -μια τολμηρή, και πάλι, Δουλειά -όπως και η παρουσιαζόμενη με το σημείωμά μας αυτό- να αφιερώσει σε κάθε χωριό της Κρήτης και από μια μαντινάδα! Ενώ στα έργα του ίδιου συγκαταλέγονται και πολλές ακόμα εκδόσεις τόσο συλλογικές με άλλους διδασκάλους, όσο και με τους μαθητές του [όπως τα βιβλία: «Κι απού κατέχει να μιλεί…» (2005), «Μαντιναδοστρατάρισμα» (2000), «Σώπα δάσκαλε… να μιλήσουν τα πουλιά» (2007) κ.λπ.], ενώ και από το βήμα των ηρακλειώτικων εφημερίδων «Πατρίς» (2005 – 2009) και «Νέα Κρήτη» (2014- και σήμερα) ο Κωστής Λαγουδιανάκης διδάσκει εβδομαδιαία και, τελευταία, σε καθημερινή βάση τον Κρητικό Λόγο.

Με τα βιβλία του, είναι γεγονός ότι ο Κωστής Λαγουδιανάκης μάς μεταγγίζει από αυτήν την αληθινή παιδεία που διαπότιζε τον παλιό Κρητικό πολιτισμό, που γνώρισμά της έχει την ευγένεια και τη λεπτότητα του ήθους, τη σεμνότητα και την ανθρωπιά, αυτό, που, με μια λέξη, λέμε, κρητική «πρεπιά», όπως αυτή διαγράφεται και ορίζεται μέσα από το απόσταγμα των άγραφων ηθών, εθίμων και παραδόσεων της Κρήτης. Μιας παιδείας της ψυχής κι όχι στεγνά μιμητικής, με την έννοια του παπαγαλισμού, όπως η παιδεία, που, συνήθως, δέχεται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ο σύγχρονος άνθρωπος. Μιας παιδεία μίζερη που, δυστυχώς, δε φτάνει σχεδόν ποτέ να αγγίξει τα μύχια της ψυχής του.

Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό φίλο μαντιναδολόγο Κωστή Λαγουδιανάκη και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο του Κρητικού Λόγου και της Μαντινάδας, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του. Η γενέθλια Γη θα επιβραβεύσει, να είναι βέβαιος, με ευγνωμοσύνη και αγάπη αυτήν την όμορφη κι ευγενική παρουσία του στα Γράμματα της Κρήτης και την ιερή προσήλωσή του στις πατρογονικές αξίες και παρακαταθήκες, σε ό,τι όμορφο και ιερό έχει την αναφορά του στις ρίζες και τις αξίες αυτού του τόπου, που τόσο όμορφα ο Κωστής Λαγουδιανάκης τα διαιωνίζει.