Στα χρονικά του Ρεθύμνου καταγράφηκαν Χριστούγεννα μιζέριας και δυστυχίας αλλά ήρθαν και γιορτές της Γέννησης του Χριστού, με «μποναμάδες» για το πνευματικό Ρέθυμνο.
Άνθρωποι του πνεύματος, της τέχνης, της δημοσιογραφίας ανέβασαν την πόλη μας στα μεσούρανα.
Η πρώτη χαρμόσυνη είδηση ήρθε από την Αθήνα το 1951. Δυο αδέλφια που με τη δυνατή τους πέννα είχαν γίνει ήδη στελέχη μεγάλων εφημερίδων του κέντρου, έφθαναν στην κορυφή της ιεραρχίας.
Ο Γιώργης Ανδρουλιδάκης είχε γίνει αρχισυντάκτης της «Ελευθερίας» και ο αδελφός του Ευάγγελος του «Βήματος». Η διάκριση δεν ήταν καθόλου συνηθισμένη υπόθεση.
Αν θυμηθώ τα πρώτα βήματα της καριέρας μου που ακόμα σύστηναν στους μαθητές να διαβάζουν εφημερίδα για να διευρύνουν το γνωστικό τους πεδίο, και ότι αφού περνούσαν από «κόσκινο» οι δυνατότητες ξεκινούσες από δωρεές και φαρμακεία για να φθάσεις στο ρεπορτάζ, αντιλαμβάνεσθε ότι δεν ήταν κάτι απλό να φθάνεις στην αρχισυνταξία.
Ήταν και το κοινό τόσο απαιτητικό. Ένας απόφοιτος γυμνασίου της εποχής είχε επάρκεια γνώσης σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κι από την εφημερίδα τους είχε απαιτήσεις.
Τα δυο αδέλφια ήταν πια αρχισυντάκτες και μια ελπίδα για το Ρέθυμνο που θα είχε πλέον άλλες δυο σίγουρες πόρτες να χτυπήσει όταν τους πίεζε κάποιο πρόβλημα που αναζητούσε λύση σε κάποιο υπουργείο.
Ποιοι ήταν οι αδελφοί Ανδρουλιδάκη
Για τους νεότερους αξίζει να προσθέσουμε λίγα βιογραφικά των Αδελφών Ανδρουλιδάκη.
Ο Γιώργης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο στις 3 Μαΐου του 1905. Ανάμεσα στους συνεργάτες του ήταν και ο Παντελής Πρεβελάκης. Ήταν αυτός που άφησε το «χρυσό» κανόνα για τους επόμενους.
«Ένα δημοσιογραφικό κείμενο θα πρέπει να είναι σε τέτοιο ύφος που να το κατανοεί κι ο μπάρμπας μου στην Καρέ και ο καθηγητής πανεπιστημίου…».
Στην «Ελευθερία» διετέλεσε αρχισυντάκτης μέχρι το κλείσιμο της εφημερίδας από τη χούντα των συνταγματαρχών, το 1967.
Εργάστηκε επίσης στις εφημερίδες «Ελευθεροτυπία», «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και «Τάιμς του Λονδίνου». Πέθανε από καρδιά σε ηλικία 69 ετών τον Ιούλιο του 1974 την ώρα του καθήκοντος, κατά την προσπάθειά του να διασταυρώσει μια πληροφορία για λογαριασμό της εφημερίδας Daily Express.
Ο Ευάγγελος, γεννήθηκε στο μικρό χωριό Καρέ, (αλλά μεγάλο ως προς το κύρος των παιδιών του, που διέπρεψαν), το 1907. Ούτε και σ’ αυτόν αρνήθηκαν, το δικαίωμα των σπουδών οι δικοί του, παρά τις δυσκολίες που περνούσαν όπως όλος ο κόσμος κι εκείνη την εποχή. Έτσι ο νεαρός Ανδρουλιδάκης κατάφερε να σπουδάσει φιλολογία, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Άρχισε τη σταδιοδρομία του πρώτα στην εκπαίδευση, διατελώντας επί δύο χρόνια διευθυντής σε ιδιωτικό σχολείο του Ρεθύμνου. Τον κέρδισε όμως η δημοσιογραφία, την οποία άρχισε να υπηρετεί από το 1929.
Τότε πρωτοεμφανίστηκε ως οικονομικός συντάκτης από το «Ριζοσπάστη» στο πλευρό του Γιώργου Βιδάλη.
Στη συνέχεια εργάστηκε στην «Πρωία», στην «Καθημερινή», στην «Ελευθερία», στη «Βραδινή», και στο «Βήμα» το 1952, όπου υπήρξε αρχισυντάκτης.
Τελικά, έφτιαξε από το τίποτα τη «Ναυτεμπορική», την οποία διηύθυνε επί 20 χρόνια. Σ’ αυτή μέχρι το τέλος της ζωής, κρατούσε μια στήλη στα «Πολιτικά Θέματα», όπου σχολίαζε τα οικονομικά της χώρας.
Στη διάρκεια της Κατοχής, μαζί με τον αδελφό του, Γιώργη Ανδρουλιδάκη, εξέδωσαν και κυκλοφορούσαν κρυφά τη «Μαχόμενη Ελλάδα», για την οποία ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος θα γράψει κάποτε: «Κανένα άλλο μυστικό έντυπο της Κατοχής δεν ήταν τόσο υπερκομματικό, τόσο συνενωτικό και τόσο συμφιλιωτικό όσο αυτό».
Διετέλεσε επίσης εκδότης-διευθυντής του περιοδικού «Οικονομική πορεία» από το 1959. Οικονομικός σχολιαστής της ΕΡΤ το 1954. Μέλος της Εταιρείας Ελληνικών Σπουδών, με αξιόλογο συγγραφικό έργο, όπως «Ανδροκίδου Λόγοι-1937-Εισαγωγή Σχόλια Μετάφραση», «Ελληνική Οικονομία του 1948» κ.ά.
Η προσωπικότητα του Βαγγέλη Ανδρουλιδάκη, δέσποσε στο δημοσιογραφικό, αλλά και στον κοινωνικό χώρο, επί εξήντα ολόκληρα χρόνια. Υπήρξε ένας από τους λίγους δημοσιογράφους του οποίου η συμβολή στη διαμόρφωση της οικονομικής ζωής της Ελλάδας, ήταν τόσο αποφασιστική, ώστε δικαίως να χαρακτηριστεί πρύτανης του είδους. Είχε επίσης και το χάρισμα του λόγου κι ήταν απόλαυση η συζήτηση μαζί του, επί παντός επιστητού.
Μια ιστορική συνέντευξη
Ιστορική η φράση του σε μια συνέντευξη που είχε δώσει στον επίσης διαπρεπή συνάδελφο Γιάννη Μαρίνο, στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» στα τέλη της δεκαετίας του ’80 λίγο πριν από τον θάνατό του. Όταν ρωτήθηκε για τα οικονομικά προβλήματα της χώρας μας, (πού να ζούσε τα σημερινά), είχε πει: «Από τη χώρα λείπουν τα κεφάλια όχι τα κεφάλαια».
Ο Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης ήταν εκείνος που πρώτος, δεκαετίες πριν, είχε διακρίνει την έλλειψη σοβαρής οικονομικής πολιτικής στη χώρα και το επισήμαινε δοθείσης ευκαιρίας.
Πίστευε, όπως τόνιζε, στη βαρυσήμαντη αυτή συνέντευξη, ότι τα «κεφάλια», οι άνθρωποι δηλαδή με γνώσεις, ικανότητες και επαγγελματικό ήθος ήταν το ουσιωδέστερο είδος εν ανεπάρκεια στην Ελλάδα. Και ο Ανδρουλιδάκης δήλωνε βαθειά απογοητευμένος και καταθλιβόταν από τη γενίκευση του φαινομένου της αναξιοκρατίας, του αριβισμού και του καιροσκοπισμού που ματαιώνουν κάθε προσπάθεια εξόδου από τα αδιέξοδα της οικονομίας και της κοινωνίας μας.
Μολονότι ήταν παρών στην οικονομική ανάλυση, ήταν ελάχιστα γνωστός στους νεότερους ρεπόρτερ των οικονομικών. Και μια που δεν εκινείτο από καιρό στο καθημερινό ρεπορτάζ, είχε στερήσει το χώρο από τη διδακτική του παρουσία.
Κοντά στους νέους
Οι δυσκολίες που πέρασε μέχρι να σταθεροποιηθεί επαγγελματικά, τον έκαναν ευαίσθητο στα θέματα των νέων και ήταν δεδομένη η βοήθεια που παρείχε με κάθε τρόπο στους νέους που έφταναν στο γραφείο του ζητώντας μια ευκαιρία. Κι έχουμε στο αρχείο μας έγγραφό του στην ΕΣΗΕΑ (22/1/1975), στο οποίο διαμαρτύρεται για την μη εγγραφή επαγγελματιών δημοσιογράφων, αναφέροντας ονόματα στενών συνεργατών του.
Υπήρξε από τους κορυφαίους της δημοσιογραφίας στην εποχή του επί σειράν ετών, και διέπρεψε ιδιαίτερα στην Οικονομική Δημοσιογραφία. Πάνω απ’ όλα όμως, υπήρξε ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος, μια φωτεινή προσωπικότητα, ένας χαρισματικός χειριστής του λόγου. Έφυγε στις 14 Ιουλίου 1988, στην Ίο, ενώ κολυμπούσε στα νερά του Αιγαίου.
Όπως ήταν όμως η επιθυμία του, η κόρη του Αιμιλία, μετέφερε τα οστά του στο νεκροταφείο Ρεθύμνου, γιατί πάντα ο Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης ένιωθε δεμένος με τον τόπο του και δεν θα ήθελε να βρίσκεται η τελευταία του κατοικία μακριά από την αγαπημένη του γη. Ακόμα και μετά θάνατον όμως δεν λησμόνησε τους νέους.
Βραβείο στη μνήμη του
Και στις 28 Φεβρουαρίου 1989, η ΕΣΗΕΑ (υπόψη του αγαπητού συναδέλφου και πρώην προέδρου της, Μανόλη Μαθιουδάκη), αρχειοθετεί έγγραφο στο οποίο η Κυβέλη Ανδρουλιδάκη και η Αίμη Ανδρουλιδάκη Κρητικάκη, χήρα και θυγατέρα αντίστοιχα του Βαγγέλη Ανδρουλιδάκη, γνωρίζουν στην Ένωση ότι με ορισμένους καλούς φίλους συγκέντρωσαν κατ’ αρχάς ποσόν 1.500.000 δρχ. σε ομόλογα, τα οποία θα αποδίδουν 300.000 δρχ. ετησίως. Επιθυμία τους ήταν το ποσόν αυτό να δίνεται σαν βραβείο σε νέο δημοσιογράφο του οικονομικού κλάδου, μια φορά το χρόνο και κατά προτίμηση κάθε 29 Μαΐου ημέρα γέννησης του εκλιπόντος.
Παράκληση ήταν, να δίνεται το ποσόν από την ΕΣΗΕΑ με τη σύσταση ολιγομελούς επιτροπής, που θα ενέκρινε η οικογένεια με πρόεδρο τη Μαρία Ρεζάν, στην οποία έτρεφε μεγάλη εκτίμηση ο Ανδρουλιδάκης όπως και ο αδελφός του άλλωστε.
Μερικά χρόνια αργότερα, μια εκλεκτή συμπολίτισσα, η κυρία Ασπασία Γαλλιάκη, ανιψιά του μεγάλου δημοσιογράφου, μας ενημέρωσε για το βραβείο αυτό και σαν επίσημη πληρεξούσιος της οικογενείας για την απόφαση να δίνεται σε αριστεύσαντα πρωτοετή είτε σχολής Δημοσιογραφίας είτε Φιλολογίας.
Ευτυχήσαμε να εκπληρώνουμε τη θέληση του Ευάγγελου Ανδρουλιδάκη για αρκετά χρόνια στη διάρκεια των Εκδηλώσεων Τύπου με την εποπτεία πάντα της κυρίας Γαλλιάκη που έδινε και την επιταγή στο δικαιούχο σπουδαστή. Στην όλη διαδικασία, που ήταν αδιάβλητη, συμμετείχε η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ευγενώς προσφερόμενη. Κι ήταν αρκετοί νέοι που σήμερα διαπρέπουν στο χώρο τους και τότε ωφελήθηκαν από το βραβείο αυτό.
Ο γενναιόδωρος Δεκέμβρης του 1962
Ο πιο γενναιόδωρος Δεκέμβρης, πάντως, για το πνευματικό Ρέθυμνο ήταν αυτός του 1962.
Πρώτα ο αξέχαστος Σπύρος Λίτινας, επιστήθιος φίλος του Παντελή Πρεβελάκη, έφερε το μεγάλο νέο που έγινε πρωτοσέλιδο:
Το βιβλίο του μεγάλου μας συγγραφέα «Ο ήλιος του θανάτου», που είχε κυκλοφορήσει ήδη προ διετίας, έτυχε παγκόσμιας αναγνώρισης και μεταφραζόταν σε αναρίθμητες γλώσσες Κάτι πρωτοφανές για την εποχή.
Είχε θεωρηθεί από τα αντιπροσωπευτικότερα έργα του Παντελή Πρεβελάκη, και είχε μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά.
Για το ρωμαλέο αυτό μυθιστόρημα έγραψε χαρακτηριστικά ο Γιάννης Χατζίνης: «Η ιδιοτυπία του λόγου του, που του επιβάλλει μια κάποιαν ανατροπή των πατροπαράδοτων ειδολογικών κανόνων, μας γίνεται τόσο περισσότερο σεβαστή όσο είμαστε βέβαιοι ότι δεν οφείλεται σε κανενός είδους μοντερνιστική επιδεικτικότητα, αλλά σε μια ανάγκη εκ των ένδον. Άλλωστε, ειδικά για τον «Ήλιο του θανάτου», η πρόθεσή του γίνεται πολύ γρήγορα φανερή: να συμπυκνώσει μέσα σ’ ένα κείμενο μιαν ασύγκριτη αλλά συνάμα και πολύ πικρή πείρα ζωής, μέσ’ από την οποία ν’ αναπηδά πάλι η Κρήτη, σαν ιδανικό και σα σύμβολο, με όλα τα μαρτύριά της που έθρεψαν και γονιμοποίησαν την ηρωική της ψυχή… Ο Πρεβελάκης μέσα στην ηθογραφία αναζητεί οπωσδήποτε το τραγικό νόημα της ζωής…».
Κι έμεινε η θειά Ρουσσάκη να διατρανώνει με τη θυσία της το ΠΟΤΕ ΠΙΑ για την κατάρα της βεντέτας.
2ον Βραβείον ο Νίκος Μαμαγκάκις
Παραμονές των Χριστουγέννων διαβάζουμε επίσης σε πρωτοσέλιδο:
«Την π. Κυριακήν 16 τρέχοντος στο Θέατρο Κεντρικόν των Αθηνών δόθηκε η συναυλία του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Αθηνών με έργα μοντέρνων νέων συνθετών.
Εις τον διαγωνισμόν έλαβαν μέρος 8 νέοι συνθέται με 10 μουσικά έργα των που είχαν προκριθεί από 24 έργα από την πρωτοβάθμιον Επιτροπήν.
Εις τον διαγωνισμόν που τα δύο πρώτα βραβεία χρηματικά το πρώτον 30.000 δρχ. και το δεύτερον 15.000 δρχ. και είχε αθλοθετήσει ο συνθέτης ελαφρών τραγουδιών Μάνος Χατζηδάκις, έλαβε μέρος με το έργον του «Μονόλογο» για βιολοντσέλο σόλο, ο συμπολίτης μας συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης».
Η κριτική Επιτροπή του Τεχνολογικού Ινστιτούτου που είχε προκηρύξει το μουσικό αυτό διαγωνισμό αποτελείται από τον Λούκα Φος Αμερικανό συνθέτη και μαέστρο Φ. Ανωγειανάκη, Γκινερ Μπαίηκερ Ντάρμιλ Νταίητον, Γ. Παπαϊωάννου, Ε. Παπανούτσο, Γ. Χατζηνίκο Μ. Χατζηδάκη και Γ. Χρήστου.
Μετά το τέλος της συναυλίας απενεμήθησαν τα βραβεία εις τους συνθέτας και το μεν πρώτο μοιράσθηκαν οι συνθέτες Ξενάκις – Λογοθέτης το δεύτερο δε βραβείο απενεμήθει εις τον συμπολίτην συνθέτη Νίκον Μαμαγκάκιν.
Όπως πληροφορούμεθα η συναυλία θα επαναληφθεί και δια δευτέραν φοράν από το Τεχνολογικόν Ινστιτούτον υπάρχουν δε πιθανότητες να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο παρόμοιος διαγωνισμός.
Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μόναχο
Και το επόμενο όμως πρωτοσέλιδο παραμονές Χριστουγέννων του 1962, αφορούσε ένα μεγάλο δημιουργό. Διαβάζουμε σχετικά:
Ένα δέντρο μεγαλώνει στο Μόναχο
Από το Μόναχο της Γερμανίας μας ήρθαν πάλι και καλές ειδήσεις που λένε πως το Ρεθυμνιώτικο πνεύμα, όπου και βρεθεί θάλλει. Αυτή τη φορά το βλαστάρι που πέταξε τους ανθούς και γέμισε από αρμονία και ομορφιά λέγεται Χαράλαμπος Πραματευτάκης.
Ακούραστος ανιδιοτελής, υπέροχος, μέσα στην πραότητα και στη καλοσύνη του μάζεψε γύρω από την ακτινοβολία της αληθινής του τέχνης, τους άλλους φίλους της αρμονίας των ήχων και δένοντας τους με την πειθαρχία που ξεκινά από την άκρη της μπαγκέτας του, συγκρότησε την Ελληνική ορχήστρα του Μονάχου που κάτω από την γνωστή μας τόσο φωτισμένη διεύθυνση του θα πλαισιώσει την Ελληνική βραδιά προς τιμήν των Ελλήνων εργαζομένων εις την Γερμανία.
Το Ρέθυμνο είναι υπερήφανο πραγματικά, γιατί η τέχνη του Χαραλ. Πραματευτάκη δεν είναι δοκίμιο ούτε συνονθύλευμα από άχρωμα και ανέλεγκτα ξεφωνήματα αλλά πραγματικά φωνές κλεμμένες απ’ των αγγέλων τα στόματα για να θυμίζουν πάντα στη γη των ουρανό.
Η λεπτότης των αισθημάτων του Χαραλ. Πραματευτάκη ζωντανεύουν πάντοτε με την κλασσική αρμονία των ήχων που χαράσσει πάντοτε πάνω στο πεντάγραμμο η που ξεπηδούν από το θεϊκό του δοξάρι.
Άλλη μια φορά χαίρεται το Ρέθυμνον γιατί απ’ την καρδιά του, εκεί στο κρύο Μόναχο θα ακουστούν ζεστές Κρητικές νότες- κοντά στο αστέρι των μάγων θα λάμπει και το δικό μας το αστέρι ο Χαράλαμπος Χ. και Μ.».
Αυτά έγραφε η εφημερίδα για τον Μπάμπη Πραματευτάκη που ακμαιότατος εξακολουθεί να δημιουργεί και ολοκληρώνει σε λίγες μέρες το νέο του συμφωνικό έργο «Ώρα λευτεριάς» που αναφέρεται στην επανάσταση του 1821. Θα είναι η δική του συμβολή στην επέτειο των 200 χρόνων από την Εθνική Παλιγγενεσία.
Αυτό που θα πρέπει να τονίσουμε είναι ότι ο Μπάμπης Πραματευτάκης με το όνειρο των ανώτατων σπουδών έφθασε στο Μόναχο -ξένος στους ξένους- με μοναδικό του εφόδιο τις οικονομίες από σκληρή δουλειά. Δεν είχε ούτε στήριξη, ούτε και μια υποτροφία να καλύψει τα πρώτα του έξοδα. Με το ταλέντο του και τις πνευματικές του δυνατότητες πέρασε στο Πολυτεχνείο του Μονάχου από όπου πήρε το πτυχίο του Πολιτικού Μηχανικού, και μάλιστα πέρασε τις εξετάσεις χωρίς καμιά προετοιμασία.
Το ταλέντο του τον έφερε στη Ραδιοφωνία της Βαυαρίας, όπου έγινε υπεύθυνος του Ελληνικού Προγράμματος πλάι στον Παύλο Μπακογιάννη, με τον οποίο συνδέθηκε με στενή ανιδιοτελή φιλία.
Κι έφθασε να έχει ολόκληρη ορχήστρα που διηύθυνε, ενώ παράλληλα έγραφε και στο στούντιο με μικρότερη ορχήστρα τα πρώτα του έργα.
Με τις επιτυχίες αυτές πέρασε ο Δεκέμβρης του 1962 ως ο πλέον γενναιόδωρος για το πνευματικό Ρέθυμνο.
Χρόνια Πολλά, Υγεία, Δύναμη και Υπομονή!
Πηγές:
Εφημερίδα «Κρητική Επιθεώρηση» Δεκέμβρης 1951 και 1962
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: Γιώργος και Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης
Εύας Λαδιά: «Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης: Από τη χώρα λείπουν τα κεφάλια όχι τα κεφάλαια…» (Ρεθεμνιώτικα Νέα: 8 Δεκεμβρίου 2014)
