Χριστόφορος Σταυρουλάκης: Ο καλός στρατιώτης για την πατρίδα και την παράδοση

Αναφέραμε σε πρόσφατο αφιέρωμα πόσο προσεκτικοί πρέπει να είναι οι ερευνητές, όταν έχουνε να μελετήσουνε οικογένειες όπως οι Πρινάρηδες. Δεν υπήρξε μέλος τους χωρίς κάποια δραστηριότητα μικρή ή μεγάλη. Και θα ήταν μεγάλη αδικία να παραληφθεί κάποιος όταν σκοπός μας είναι, να αναδειχθούν οι περισσότεροι δυνατόν, αφανείς ήρωες.

 

Κι έρχονται οι Σταυρουλάκηδες να πιστοποιήσουν του λόγου το αληθές, Ο Χριστόφορος είναι εκείνος που θα μας απασχολήσει, ο ιδρυτής της Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρείας και ο άνθρωπος που διέσωσε πολλά κτίσματα στην πόλη όπως το τείχος του Κιουλούμπαση. Αν δεν ύψωνε φωνή και δεν έκανε αγώνες θα είχαν κατεδαφιστεί.

 

Ας ξεφυλλίσουμε όμως τον πολυσέλιδο και σημαντικό βίο του, ξεκινώντας από μια μικρή αναφορά στους προγόνους του.

Τα στοιχεία μας έδωσαν από το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο και οφείλουμε θερμές ευχαριστίες τόσο στην πρόεδρο κ. Φαλή Βογιατζάκη, όσο και την Επιμελήτρια του Μουσείου, κ. Αναστασία Πλατύρραχου, που ανάλωσε πολύτιμο χρόνο, από τον ελάχιστο που διαθέτει, για να μας δώσει στοιχεία από όσα σχετικά έγγραφα υπάρχουν στο αρχείο του Ιδρύματος.

 

Κι είναι πολλά.

 

 

 

Από τη μεγάλη και ιστορική οικογένεια των Ζαμπέτηδων καταγόταν ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης. Η σπουδαία αυτή οικογένεια από την Ανώπολη Σφακίων, υποχρεώθηκε να μετοικήσει στην Ασή Γωνιά από το 1774.

 

Προπάπους ήταν ο παπα Σταυρουλής Ζαμπέτης, που σκοτώθηκε στη μάχη του Αλμυρού το 1822.

 

Από αυτόν έλαβαν οι απόγονοί του το επώνυμο Σταυρουλάκης.

 

Ο παππούς του Σταυρουλογιώργης οπλαρχηγός Ασή Γωνιάς σκοτώθηκε στη μάχη των Βρυσσών στην επανάσταση του 1866, σε ηλικία 73 ετών.

 

Ο δε αδελφός του καπετάν Μιχάλης Σταυρουλάκης, πεντακοσίαρχος, κατά την επανάσταση 1878-1897, διετέλεσε αρχηγός υπό ιδίαν σημαία του ανατολικού διαμερίσματος Αποκορώνου και πέθανε σε βαθειά γεράματα το 1901.

 

Ο πατέρας του Ιωάννης Γ. Σταυρουλάκης, οπλαρχηγός, τραυματίας κατά την επανάσταση του 1897 και Μακεδονομάχος, πέθανε το 1932. Εκτός από μνήμη ήρωα μας άφησε και μια έμμετρη Ιστορία της Κρήτης που αποτελείται από 9.640 δίστιχα!

 

Για τον ερευνητή να σημειώσουμε ότι όλα τα σχετικά έγγραφα για την πορεία των Ζαμπετάκηδων -Σταυρουλάκηδων υπάρχουν στο Ιστορικό Αρχείο Κρήτης.

 

 

 

Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης που υπέγραφε και Αγελάτης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο το 1901. Σε άλλο βιογραφικό αναφέρεται έτος γέννησης το 1900.

 

Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές, συνέχισε στη Γυμνασική Ακαδημία απ’ όπου αποφοίτησε και μετά από συστηματικές σπουδές και σε στρατιωτικές σχολές της εποχής, ακολούθησε καριέρα στο στράτευμα Έφθασε μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη κι επειδή θα δούμε παρακάτω ότι ο ατρόμητος χαρακτήρας του δεν συμβιβαζόταν με διπλωματικούς ελιγμούς για την απόκτηση προνομίων, μας φαίνεται αρκετά ύποπτο πώς ένας τόσο γενναίος άνδρας έπαιρνε τις προαγωγές με τόση φειδώ.

 

 

 

Οι γνώσεις του καθώς εθεωρείτο από τους πλέον μορφωμένους αξιωματικούς του στρατού, τον έφεραν στην έδρα του καθηγητή στις Στρατιωτικές Σχολές Ευελπίδων, Υπαξιωματικών και της Σχολής εφέδρων Αξιωματικών.

 

Πήρε μέρος σε όλους τους πολέμους και τους εθνικούς αγώνες από το 1918 και μετά, στο Μικρασιατικό αγώνα και τον στρατό του Έβρου, τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, ενώ διακρίθηκε και στη Μέση Ανατολή ως διοικητής τάγματος.

 

 

 

Μια μέρα μετά την κήρυξη του πολέμου του 1940, δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες μια επιστολή του Χριστόφορου Σταυρουλάκη που φαίνεται να δίνει εξηγήσεις για ένα επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Είχε σχέση με την αντίδρασή του σε φασιστικό χαιρετισμό. Δεν είχε όμως κανένα ρεπορτάζ που να αναφέρεται στο γεγονός.

 

Είχαμε μείνει με την απορία μέχρι που διαβάσαμε τυχαία στο βιβλίο «Ρέθυμνο 1900-1950»του κ. Κώστα Ηλ. Παπαδάκη και των μαθητών του μια αφήγηση σχετική με την πρώτη μέρα του πολέμου.

 

Εκεί κάποιος κ. Στέλιος Βαβουράκης αναφέρει ότι μόλις ακούστηκαν τα πρώτα διαγγέλματα του Μεταξά και στην πόλη επικρατούσε μια αναταραχή, συγκεντρώθηκε στην Μεγάλη Πόρτα κόσμος ανάμεσά τους και μια ενωμοτία παιδιών της ΕΟΝ. Επικεφαλής της ομάδας ένας υπάλληλος της Νομαρχίας που ήταν και στέλεχος της Μεταξικής αυτής οργάνωσης. Κάποια στιγμή κάνει ο κύριος αυτός σήμα στη νεολαία και επί τόπου σηκώθηκαν χέρια στοιχισμένα στο φασιστικό χαιρετισμό.

 

Ξαφνικά μια μαγκούρα σηκώθηκε στον αέρα κι έπεσε στα χέρια. Ήταν του Χριστόφορου. Και μόνο που είδε την κίνηση αυτή και μάλιστα από νέους ανθρώπους ξύπνησε μέσα του ο αγέρωχος Σφακιανός. Μετά από αυτό ένας χωροφύλακας έκανε να τον συλλάβει αλλά τον πρόλαβε ο μετέπειτα φρούραρχος Ρεθύμνης Γεώργιος Νικολακάκης.

 

Φαίνεται να του είπε: «Μην ανακατωθείς γιατί θα αιματοκυλήσεις το Ρέθυμνο».

 

Ο Χριστόφορος όμως φαίνεται ότι βρήκε το μπελά του αν κρίνουμε από την επιστολή και τις διευκρινίσεις του. Κι όπως διαφαίνεται από την επιστολή η μαγκούρα σε υψωμένο χέρι παράγοντα έπεσε και όχι μαθητών. Όπως και να έχει ο ατρόμητος στρατιωτικός έδειξε για μια ακόμα φορά την αληθινή πλευρά του στρατιώτη που αγαπά την πατρίδα του και την ελεύθερη βούληση.

 

Και τολμώ μια υπόθεση. Μήπως επειδή ήταν τόσο «τσεκουράτος» και απροσκύνητος διαπιστώνουμε κάποια αμηχανία στους χρονογράφους, της εποχής, όταν αναφέρονται σ’ αυτόν σαν να επρόκειτο για άτομο που καλύτερα να μην τον έκανες παρέα; Από τα ηρωικά του κατορθώματα και την υπερηφάνεια του, από πράξεις που μόνο ένας αληθινός πατριώτης τολμά σ’ αυτό το συμπέρασμα καταλήγουμε. Ας μην ξεχνάμε πως κάποτε πλήρωνε ακριβά το τίμημα εκείνος που τολμούσε να ταράξει τα νερά στη «Ντάρα Μανέλα». Κι ο Χριστόφορος έριχνε κοτρώνες στο βάλτο ιδιαίτερα για να προστατεύσει αρχαιολογικούς θησαυρούς.

 

 

 

Εκεί που ο Σταυρουλάκης έγραψε εποποιία ήταν στο πεδίο των μαχών.

 

Αμέσως με την κήρυξη του τελευταίου πολέμου έσπευσε να παρουσιαστεί ως έφεδρος και να αναλάβει αμέσως καθήκοντα στο 8^ο Σύνταγμα Πεζικού ως έφεδρος υπολοχαγός εκ μονίμων.

 

Σύμφωνα με στρατιωτικό έγγραφο που έχουμε στη διάθεσή μας, ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης, έχοντας και στρατηγικό νου είχε καταφέρει να διακρίνεται ο λόχος του που ήταν πρότυπο οργάνωσης και γενναιότητας.

 

Κατέχοντας πλήρως τις τεχνικές ιδιότητες του πολυβόλου και όπως ήταν γενναίος και ενθουσιώδης κατάφερε από 6 έως 22 Δεκεμβρίου 1940, ως διοικητής του Ι Λόχου Πολυβόλων, στις μάχες Μάλι-Σπάτ-Προγονάτ-Λεκτουσί, να κυριεύσει τρία ιταλικά πολυβόλα, τα οποία μέσα σε δυο ώρες κατάφερε να τα στρέψει κατά του εχθρού.

 

Κι ήταν αυτό μία από τις τόσες ανδραγαθίες για τις οποίες τιμήθηκε αργότερα.

 

 

 

Σύμφωνα πάντα με εκθέσεις ανωτέρων του η μόνη περίπτωση που αγνόησε διαταγές ήταν τις ώρες που είχε το δικαίωμα ανάπαυσης. Εκείνος αντί να ξεκουραστεί έσπευδε εκεί που από κρυπαγήματα και άλλες κακουχίες είχαν αραιώσει τους άνδρες του λόχου του και συνέχιζε να πολεμά σαν απλός στρατιώτης.

 

Αυτά βεβαιώνει σε ενυπόγραφη έκθεσή του με ημερομηνία 28 Φεβρουαρίου 1946, ο τότε διοικητής 8^ου Συντάγματος και μετέπειτα φρούραρχος Κορίνθου Π. Μπασακίδης, αλλά και ο ταγματάρχης Πεζικού Πισπέρης Άγγελος, τότε διοικητής του 8^ου Συντάγματος Πεζικού σε άλλη έκθεση τον Μάιο του 1946.

 

 

 

Αξίζει να τονιστεί ότι εκτός από γενναίος πατριώτης ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης, ήταν και παραγωγικός νους.

 

Ίδρυσε στη Μακεδονία την πρώτη στην Ελλάδα στρατιωτική προπαίδευση, συγγράφοντας και το σχετικό δοκίμιο, ενώ κατά μήκος των συνόρων Μακεδονίας και Θράκης δημιούργησε ομάδες ακριτών προσκόπων.

 

Σύμφωνα με τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Δημήτρη Καλλιτσουνάκη, από σχετική εισήγηση του οποίου αντλούμε αυτά τα στοιχεία, ο Σταυρουλάκης διετέλεσε και διευθυντής δεύτερου γραφείου του Δ’ Σώματος στρατού, θέση στην οποία διέπρεψε.

Για τη δράση του τιμήθηκε με 12 παράσημα και μετάλλια των πολέμων, δύο προτάσεις επ’ ανδραγαθία και τέσσερις τιμητικές διακρίσεις ευφήμου μνείας.

 

 

 

Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης είχε και το χάρισμα του λόγου. Ευτύχησα να τον ζήσω από κοντά και να τον απολαμβάνω σε μνημειώδεις απαγγελίες που θύμιζαν Βεάκη και Μινωτή. Είχε μια φωνή, ακούσια στομφώδη, που προκαλούσε ρίγος όταν αναφερόταν σε εθνικά θέματα. Εκείνος είναι που στα πρώτα μου δημοσιογραφικά βήματα, το 1972, γνωρίζοντας ότι δεν έχω σχέση καταγωγής με το Ρέθυμνο, αφιέρωνε ώρες στην ξενάγησή μου. Έτσι ώστε μέσα σε διάστημα μηνών, έμαθα την πόλη βήμα -βήμα. Κι αυτή η ξενάγηση στάθηκε πολύτιμη στην καριέρα μου μετέπειτα.

 

Στα βαθειά του γεράματα όταν έκλεβα χρόνο να τον συντροφέψω, στο σπίτι του, που ήταν δίπλα ακριβώς από το Λύκειο Ελληνίδων, κατάφερα κάποτε να εξασφαλίσω ένα μαγνητόφωνο και να τον καταγράψω σε μια μαρτυρία για τον Παύλο Βλαστό και ένα εξαιρετικό δημώδες για τον Λέοντα Καλλέργη.

 

Αν και χρόνια προσπαθώ με τα ελάχιστα μέσα που διαθέτω να συντηρώ αυτό το πολύτιμο υλικό, αναφέρομαι σε αναρίθμητες κασέτες και οπτικό υλικό, δεν στάθηκα τυχερή στις καταγραφές του Χριστόφορου Σταυρουλάκη. Ας όψονται εκείνοι που περιφρονώντας τις προσπάθειές μου, για τους προσωπικούς τους λόγους, αδίκησαν τελικά τον ίδιο τους τον τόπο. Με το χρόνο αλλοιώθηκε η φωνή και πλέον είναι άχρηστο αυτό το υλικό.

 

Κάτι που φοβάμαι ότι θα συμβεί και με το υπόλοιπο αρχειακό μου υλικό. Αλλά και πάλι από πλευράς μου έκανα ό,τι μπορούσα. Το Ρέθυμνο αφορά η δουλειά μου ας ενδιαφερθεί.

 

 

 

Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης, έχοντας και το γονίδιο από τον ποιητή πατέρα του, ασχολήθηκε από νωρίς με τη Λογοτεχνία, τη Λαογραφία και την Ιστορία της Κρήτης.

 

Είναι αναρίθμητες οι μελέτες του ιστορικές, λαογραφικές, οι συλλογές ποιημάτων ιστορικών και τόσα άλλα.

 

Μνημειώδης η έμμετρη περιγραφή της Μάχης της Κρήτης, ενώ το Αρκάδι που ήταν από τα προσφιλή του θέματα έχει πλείστες όσες αναφορές ποιητικές και πεζές.

 

Σ’ αυτά τα ποιήματα βλέπουμε να υπογράφει «Αγελάτης» που έμεινε το φιλολογικό του ψευδώνυμο.

 

Ο Χριστόφορος Σταυρουλάκης πρωτομίλησε για τους τελευταίους υπερασπιστές του Βυζαντίου βασιζόμενος στα μετά από τότε γνωστά κείμενα των χρονογράφων της Άλωσης, Έλληνες και ξένους, τον Κρητόβουλο Χαλκοκονδύλη, Δούκα, Βάρβαρον, Μύλερ και διεξοδικότερα από τον Πρωτοβεστιάριο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου Γεώργιον Σφρανξήν, όπως μας τον κατονομάζει ο καθηγητής Τωμαδάκης στο έργο του «Τα 500 χρόνια της Αλώσεως».

 

 

 

Είχε ένα μοναδικό τρόπο να κάνει αναλύσεις ιστορικών θεμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο καθηγητής Πανεπιστημίου και Ακαδημαϊκός Ιωάννης Καλλιτσουνάκης, αναφέρει για τον Χριστόφορο Σταυρουλάκη:

 

«Παρηκολούθησα την ιστορικήν ομιλία του συνταγματάρχου Σταυρουλάκη στην αίθουσα της Παγκρητίου Ενώσεως, όπως και άλλοτε τον παρακολούθησα διαλεγόμενον περί του Αρκαδικού δράματος, στην αίθουσα του Παρνασσού και λέγω ότι ο Σταυρουλάκης δεν είναι μόνο ο θρυλικός πολέμαρχος του Αλβανικού Έπους, αλλά αποδεικνύεται κι ένας βαθυστόχαστος μελετητής της Κρητικής ιστορίας και ασφαλώς ένας εκ των πλέον διακεκριμένων ομιλητών της Ελλάδος».

 

Ομοίως και μια άλλη μεγάλη μορφή των γραμμάτων η Ζερμαίν Φόνσου Μαμαλάκη γράφει:

 

 

Και ο Λουκής Ακρίτας σχολίασε στο περιοδικό του «Επιστήμη-Κόσμος και Ζωή» της 18 Ιουνίου 1958:

 

«Η διάλεξη του κ. Σταυρουλάκη με θέμα Λαογραφία Κρήτης, ήταν από τις πιο εξαίρετες που έχω παρακολουθήσει. Λαϊκή σοφία, ήθος και τόνος είχαν συνταιριαστεί σε ένα θαυμάσιο σύνολο, που καταγοήτευσε όσους είχαν την τύχη να παρακολουθήσουν τη διάλεξη ενός αληθινού Κρητικού και μοναδικού σε ήθος πνευματικού ανθρώπου».

 

Αναφέρει και ο πάντα αντικειμενικός Κώστας Μαμαλάκης στη σειρά των χρονογραφημάτων του με το γενικό τίτλο «Η πόλη που δεν σβήνει»:

 

«Ιδεώδης ξεναγός ο Σταυρουλάκης, με ιστορικές και λαογραφικές γνώσεις-μοναδικός στην ιστορία του Ρεθέμνου δια μέσου των αιώνων -τεκμηριωμένες, απέραντα και αφηγηματική χάρη, προβάλλει περίφημα το Ρέθεμνος και το προπαγανδίζει τουριστικά όσο κανείς».

 

Είναι όμως πολλά ακόμα αυτά που αφορούν τον Χριστόφορο Σταυρουλάκη και εξαιρετικά ενδιαφέροντα για τους νεότερους. Για το λόγο αυτό θα συνεχίσουμε στο επόμενο…