Χρονολογικό πανόραμα της Ιστορίας της Πάρου (5000 π.Χ.- 1850 μ.Χ.)

Του κ. Ν. Αλιπράντη, πριν λίγες μέρες, γίναμε αποδέκτες μιας σπάνιας ιστορικής μελέτης του για το νησί του, την Πάρο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα (2011), σε Β’ έκδοση (συμπληρωμένη), ένα μόλις έτος από την Α’ έκδοσή της. Αυτό και μόνον, πιστεύουμε, αποδεικνύει τη σπουδαιότητα τού εν λόγω βιβλίου του. Ο λόγος για το «Χρονολογικό πανόραμα τής Ιστορίας τής Πάρου (5000 π.Χ.- 1850 μ.Χ.)», ένα σύγγραμμα 365 σελίδων, στο οποίο -όπως και από τον τίτλο αμέσως καθίσταται φανερό- γίνεται μια πλήρης καταγραφή τής ιστορίας τής νήσου Πάρου σε διάστημα 7000, περίπου, χρόνων.
Η Πάρος, στον θαλάσσιο δρόμο πολλών περιοχών τού ελλαδικού νησιωτικού, και όχι μόνον, χώρου, ευρισκομένη, είχε την ευκαιρία, διαχρονικά, να αναπτύξει σχέσεις με πολλούς τόπους, δημιουργώντας, έτσι, έναν ευρύτατο και πλουσιότατο ιστορικό ιστό. Πολύ σημαντικές, στο σημείο αυτό, είναι, φυσικά, οι σχέσεις που η Πάρος ανέπτυξε με τα λοιπά Κυκλαδικά νησιά, αλλά -για μας τους Κρητικούς- ιδιαίτερα σημαντικές και ενδιαφέρουσες είναι, θεωρούμε, και οι σχέσεις που -σε όλες τις εποχές- η Πάρος ανέπτυξε και με την Κρήτη, που από το σύγγραμμα τού κ. Αλιπράντη, που μετά πολλής προσοχής διεξήλθαμε, θεωρούμε ότι αυτές και μόνον θα μπορούσαν να αποτελέσουν το θέμα ειδικής επιστημονικής διατριβής.
Όπως εξαρχής, από τον Πρόλογο τού βιβλίου, δηλώνεται, ο συγγραφέας προτίμησε να συντάξει το «Πανόραμά» του με βάση τους χρονολογικούς σταθμούς που υπήρξαν καίριας και αποφασιστικής σημασίας στην ιστορική τού νησιού και των άλλων Κυκλάδων νήσων πορεία, όπως είναι, για παράδειγμα, τα έτη 1207, 1453, 1537, 1580, 1821 κλπ. Τελικά, ωριμότερη σκέψη έκανε τον συγγραφέα να μη σταματήσει σε αυτές μονάχα τις «περιορισμένες» χρονολογίες, αλλά να προχωρήσει και πάρα πέρα, αναδιφώντας άφθονο, περαιτέρω, ιστορικό υλικό εγκατεσπαρμένο τήδε κακείσε, σε χειρόγραφα, εκδεδομένες πηγές και λοιπά βοηθήματα. Και πράγματι, ο συγγραφέας διεξήλθε μιαν εξαιρετικά πλούσια βιβλιογραφία, προερχόμενη τόσον από τα εκατοντάδες άρθρα και τις ειδικές μονογραφίες για την Πάρο, που, για 33 και πλέον χρόνια, δημοσιεύονται στο έγκριτο περιοδικό του, τα «Παριανά», όσο και από δεκάδες άλλες ιστορικές μελέτες και βιβλία. Και το αποτέλεσμα είναι πραγματικά εντυπωσιακό!
Ο καταμερισμός των ιστορικών περιόδων στο βιβλίο είναι απόλυτα ισομερής και γίνεται μια σοβαρή και επιμελημένη ανάπτυξη των γεγονότων τής κάθε ιστορικής περιόδου. Έτσι, η προχριστιανική Πάρος έχει να παρουσιάσει τόσο τον θαυμάσιο Κυκλαδικό Πολιτισμό (3200-1100 π.Χ.), όσο και τη Γεωμετρική Περίοδο (900- 700 π.Χ.), με τα λαμπρά έργα τής Παριανής Κεραμεικής, αλλά και τους Αρχαϊκούς χρόνους (600- 500 π.Χ.), με τον Αρχίλοχο τον Πάριο (680-640), εκ των εξοχοτέρων ποιητών τού αρχαίου ελληνικού κόσμου, δημιουργό και κορυφαίο εκπρόσωπο τής ιαμβικής ποιήσεως. Στους ίδιους χρόνους, όσο και αργότερα, στην κλασική ελληνιστική περίοδο, εντυπωσιάζει το μέγα πλήθος των γλυπτών που η Πάρος έχει να επιδείξει, και που οφείλεται, ασφαλώς, στην αφθονία τού περίφημου παριανού μαρμάρου, από το οποίο δημιουργήθηκαν άφθονα και σπουδαία έργα τέχνης τής αρχαίας Ελλάδος [από παριανό μάρμαρο φιλοτεχνήθηκε η περίφημη «Νίκη τής Σαμοθράκης» και ακόμα η «Αφροδίτη τής Μήλου» (Μουσείο Λούβρου)]. Το παριανό μάρμαρο, λοιπόν, είναι που καλούσε τους Παριανούς να σκύψουν και να το σμιλέψουν και να τού δώσουν έκφραση και μορφή. Περίφημοι εδώ υπήρξαν ο Αρκεσίλας, ο Αριστίων (που φιλοτέχνησε την περίφημη κόρη Φρασίκλεια), ο Αγοράκριτος ο Πάριος και, μάλιστα, ο εξοχότερος των γλυπτών τής αρχαιότητας ο Σκόπας ο Πάριος.
Στην επόμενη περίοδο, στην παλαιοχριστιανική, δηλαδή, και βυζαντινή Πάρο (4ος-12ος αι. μ.Χ.), με ιδιαίτερη έμφαση σημειώνονται η ανέγερση τού παλαιοχριστιανικού ναού τής Παναγίας τής Εκατονταπυλιανής (Καταπολιανής) (328 μ.Χ.), αλλά και άλλων παλαιοχριστιανικών ναών (π.χ. η βασιλική των Τριών Εκκλησιών), καθώς και γεγονότα όπως η άφιξη τής οσίας Θεοκτίστης στην Πάρο και η εκεί άσκησή της μέχρι την κοίμησή της, το έτος 872 μ.Χ.
Η περίοδος τής Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, και ιδιαίτερα η περίοδος τού Κρητικού Πολέμου (1645-1669), έχουν να επιδείξουν τις συχνότερες σχέσεις τού νησιού με την Κρήτη. Από την περίοδο αυτήν προέρχονται τα γεγονότα τής ναυμαχίας τού Δριού, μιας από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις τού Κρητικού Πολέμου, την οποία έχει απαθανατίσει στους στίχους του και ο περίφημος Ποιητής τού Κρητικού Πολέμου, ο Ρεθυμνιώτης Μαρίνος Τζάνε Μπουνιαλής. Πολλοί είναι και οι Κρητικοί που εργάστηκαν στην Πάρο κατά την ίδια χρονική περίοδο [Γεώργιος και Παρθένιος (ιερομόναχος) Βλαστοί (αγιογράφοι), Τζάνες Καλλέργης (νοτάριος), ο πολύς Ιωάννης Μόσκος (αγιογράφος), ο γνωστός ιερομόναχος και διδάσκαλος Ζαχαρίας Τσιριγώτης Πρακτικίδης, από το Ηράκλειο (ως βοηθός επάρχου Νάξου, Πάρου και Αντιπάρου και δάσκαλος στην πρωτεύουσα τού νησιού, την Παροικιά)] κ.ά.
Την ίδια περίοδο, με το τέλος τού Κρητικού Πολέμου (1669), πολλοί πρόσφυγες, Κρητικοί και Βενετσιάνοι, έρχονται στην Πάρο και τις Κυκλάδες, όπως σήμερα δηλώνεται αυτό από πολλά επώνυμα και παρωνύμια Παριανών, ενώ κατά την Ελληνική Επανάσταση τού Εικοσιένα, και ειδικότερα κατά το έτος 1827, εξακόσιοι και πλέον Κρητικοί πρόσφυγες πειρατές πολιόρκησαν την Παροικιά και τη μονή τής Λογγοβάρδας, δημιουργώντας πολλά προβλήματα. Το 1831 οι Κρητικοί τής Πάρου, 107 συνολικά, στέλνουν αναφορά στον Κυβερνήτη Καποδίστρια «με πολλά παράπονα και αιτιάσεις εναντίον του», ζητώντας εθνική συνέλευση και σύνταγμα.
Σημαντικές, στην ίδια περίοδο, οι παρουσίες και τού αγίου Αθανασίου τού Πάριου και της Μαντώς Μαυρογένους, της γνωστής ηρωίδας τής Ελληνικής Επανάστασης, που πέθανε στην Παροικιά πάμπτωχη και θάφτηκε στην αυλή τής Παναγίας τής Εκατονταπυλιανής δημοσία δαπάνη.
Στο βιβλίο γίνεται, περαιτέρω -και βοηθά σε αυτό και η χρονολογική διάταξη τής ύλης- λεπτομερής και αυτοτελής αναφορά τού συνόλου, θα τολμούσα να πω, των πολιτικών και εκκλησιαστικών μορφών, των καλλιτεχνών και των λοιπών προσωπικοτήτων τού νησιού διαχρονικά, ενώ καταγράφονται λεπτομερώς και άλλα γεγονότα, όπως σεισμοί, επιδημίες πανώλης, θαλάσσιες τραγωδίες, πειρατικές επιδρομές, επισκέψεις περιηγητών (όπως του Ολλανδού Dapper, των βασιλέων τής Ελλάδας Όθωνος και Αμαλίας, του βασιλιά τής Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄, του Γάλλου ιστορικού Buchon κ.ά.). Σημαντική αναφορά γίνεται και στην έντονη παρουσία και δράση των Ρ/Καθολικών (Καπουκίνων και Ιησουιτών), εντελώς, πάντως, δυσανάλογης προς τον μικρό πληθυσμό τους στο νησί (π.χ. το έτος 1675 σε 16.000 κατοίκους οι 60 μόνο ήταν Ρ/καθολικοί και οι Τούρκοι το πολύ 12).
Πρόκειται για ένα σύγγραμμα μεγάλης ιστορικής σημασίας τόσο για την Πάρο, όσο και για τις Κυκλάδες, την Κρήτη και τον ελληνικό, γενικότερα, χώρο. Σκοπός τού συγγραφέα είναι η ανάδειξη τής σπουδαίας και πλήρους γεγονότων Ιστορίας τού νησιού του, της όμορφης Πάρου, πράγμα που ο κ. Αλιπράντης το κάνει με απόλυτη συναίσθηση τής ευθύνης και του χρέους απέναντι στον τόπο του. Απ’ όσο μπορέσαμε να διαπιστώσουμε από τη λεπτομερή βιβλιογραφία πού χρησιμοποίησε ο συγγραφέας, η Πάρος δεν έχει, μέχρι σήμερα, να επιδείξει παρόμοιο ιστορικό έργο. Κοντά σ’ αυτά, το βιβλίο διαβάζεται εύκολα, αφού κάθε χρονολογία αποτελεί και μιαν αυτοτελή ιστορική ενότητα. Για άλλη μια φορά συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό και δόκιμο συγγραφέα και ιστορικό και του ευχόμαστε ο Θεός να του δίνει δύναμη και υγεία, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά τού τόσο στον χώρο τής ιστορίας τής αγαπημένης του Πάρου, όσο και των Ελληνικών Γραμμάτων, γενικότερα, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή του.
 [Εταιρεία Γραφικών Τεχνών «ΑΒΕΛ», Αθήνα 2011, σχ. 8ο (15Χ21), σσ. 366]
 www.ret-anadromes.blogspot.com