Τι ευτυχής σύμπτωση να είναι η διάλεξη του Μπάμπη Πραματευτάκη «Φύση και Μουσική», που οργανώνει ο Σοροπτιμιστικός Όμιλος Ρεθύμνου «Η Ερωφίλη» τόσο κοντά σε μια μεγάλη επέτειο. Την πρώτη συναυλία της Συμφωνικής Ορχήστρας Ρεθύμνου, όνειρο ζωής του μεγάλου μας συνθέτη.
Ο Μπάμπης Πραματευτάκης εκείνη τη χρονιά ήταν 23 ετών. Είχε όμως αποκτήσει χωρίς να χάσει καιρό τα πρώτα του πτυχία στη μουσική με στόχο πάντα για ανώτατες σπουδές. Οι καιροί και οι δυσκολίες δεν τον τρόμαζαν. Έπαιρνε κουράγιο από την κοινή αποδοχή μιας κοινωνίας που δεν άνοιγε εύκολα την πόρτα της, ιδιαίτερα όταν είχε και κόρες της παντρειάς. Ο Μπάμπης όμως είχε πάντα ελεύθερη είσοδο παντού, καθώς ήξερε και να σέβεται και να εκτιμά τους ανθρώπους που του έδιναν δουλειά. Συνέχιζε λοιπόν τον αγώνα με τα ιδιαίτερα μαθήματα κυρίως, που του εξασφάλιζαν μια αξιοπρεπή διαβίωση χωρίς ποτέ να εγκαταλείψει τα δυο μεγάλα του όνειρα. Ανώτατες σπουδές και μια συμφωνική ορχήστρα.
Το πρώτο σχήμα
Κι εκείνη τη χρονιά, το 1955 κατάφερε να δει το όνειρό του να πραγματοποιείται έστω και σε πρωτόλεια μορφή.
Είχε γράψει σχετικά ο Μανός Αστρινός από τους στενούς συνεργάτες του Μπάμπη Πραματευτάκη και στην προσπάθειά του αυτή, για την ίδρυση της ορχήστρας σε ένα επετειακό έντυπο.
«Η ίδρυση και λειτουργία της Συμφωνικής Ορχήστρας, απετέλεσε βίωμα και επιδίωξη αρκετών συμπολιτών για την ανάπτυξη της Μουσικής παιδείας και την ψυχαγωγία της κοινωνίας μας εδώ και 40 χρόνια».
Οι πρώτες πειραματικές προσπάθειες σε μορφή Συμφωνικής Ορχήστρας Δωματίου και παρουσίας ενώπιον της Ρεθεμνιώτικης Κοινωνίας με τα δεδομένα της εποχής εκείνης χρονολογούνται από το 1955 μέχρι το 1961 (περίοδος που μεσολάβησε μεταξύ των σπουδών του πρωτεργάτη της κ. Μπάμπη Πραματευτάκη και της αναχώρησης του στο Μόναχο για ανώτερες σπουδές) στα πλαίσια του Ελληνικού Ωδείου Ρεθύμνου. Συμμετείχαν πτυχιούχοι και διπλωματούχοι Ρεθεμνιώτες και Ρεθεμνιώτισσες Ελληνικών Ωδείων, οι οποίοι με θερμό ενθουσιασμό έσπευσαν στο κάλεσμα για μια πολιτιστική και μουσική αναβάθμιση του τόπου. Η Ορχήστρα αυτή αποτελείτο από μουσικούς εγχόρδων και πνευστών οργάνων με Σολίστ στο τραγούδι, ανάμεσα στους οποίους ήταν και η αείμνηστη Ρεθεμνιωτοπούλα Γεωργία Αποστόλου.
Μαέστρος και Μουσικοί, υπηρετούσαν την Τέχνη και τον Τόπο τους, Τόπο των Γραμμάτων και των Τεχνών, ακόμη και σε εκείνες τις πολύ δύσκολες εποχές της ερήμωσης και της φτώχειας.
Αξιοπρόσεκτο ωστόσο είναι το γεγονός ότι το δέσιμο και η συνεργασία των νέων και ηλικιωμένων συμπολιτών με τον νεαρό τότε Μαέστρο Μπάμπη Πραματευτάκη ήταν εκπληκτική. Μα και η αυστηρή προσήλωση στις υποχρεώσεις που ανάλαβαν να επιτελέσουν ήταν αυθόρμητη, ολοκληρωτική και ακριβής. Απουσία καμιά, χρονικό όριο δουλειάς απεριόριστο, η συνολική προσπάθεια και απόδοση στην πιο μεστή έκφρασή της.
Κι έγινε η αρχή
Έτσι την Κυριακή 12 Ιουνίου 1955 δόθηκε η πρώτη συναυλία με έργα Μπελλίνι, Τσαικόφσκυ, Μπετόβεν, Μέντελσον και Πραματευτάκη.
Παραθέτουμε για την Ιστορία τα μέλη αυτής της Ορχήστρας. πιάνο: Κοκώ Λιονή και Έλντα Μαραγκάκη· βιολιά: Ειρήνη Γρηγοριάδου, Αντιγόνη Βαρούχα, Δημ. Δαφέρνος, Λευτέρης Δαφέρμος, Χάρης Σαριδάκης, Κοσμάς Κορωνάκης· πνευστά: Νίκος Πιρπιράκης, Αντώνης Μαρκάκης, Ανέστης Καραολάνης, Γεώργιος Δαφέρμος, Δημ. Τσομπανάκης, Γεώργιος Τσαούλης, Στέλιος Κοκκινάκης· κρουστά: Αχιλλέας Τσομπανάκης, Στελ. Κουμνιώτης, Αθαν. Κρούσκος. Με την Ορχήστρα συνέπραξαν ως σολίστ οι πιανίστριες Ελένη Μανουσέλη και Μαρίτα Γρηγοριάδου, ο βιολιστής Χαράλ. Μαρκογιαννάκης και η τραγουδίστρια Γεωργία Αποστόλου.
Το αποτέλεσμα ένας θρίαμβος αν κρίνουμε από τα δημοσιεύματα της εποχής μετά τη συναυλία.
Έγραφε μεταξύ άλλων ο σπουδαίος λόγιος του Ρεθύμνου Σπύρος Λίτινας:
«Το πρόγραμμα, αρκετά πλούσιον εξετελέσθη με εκπληκτικήν για μια τέτοιαν ορχήστρα ακρίβεια και πληρότητα και ο συντονισμός της εκτελέσεως του καθενός τεμαχίου υπήρξε σημαντικός, εξαιρουμένων ασημάντων τινών ατελειών. Υπό την μπαγκέτα του νεαρού συμπαθούς μαέστρου εζωντάνευσεν ο Μπελλίνι στην τόση εκφραστική Νόρμα του και οι δαντελένιες επαναλήψεις και τονισμοί του κυρίου μοτίβου του Τσαϊκόφσκυ, στη βαρκαρόλα του, επροκάλεσαν το ανάλογο κλίμα και αίσθησι. Ο Κοριολάνος του Μπετχόβεν ήρθε να προκαλέση τα συναισθήματα που ένας Μπετχόβεν μπορεί να ξεσηκώση στην ανθρώπινη ψυχή με την υπερκόσμια μουσική του. Ακολούθησεν ο πλυσχιδής Μέντελσον με την περίτεχνη σύνθεσί του στο Κοντσέρτο του. Και τέλος ο νεαρός μαέστρος ευτύχησε να γνωρίση στους συμπολίτες του κι αυτοί ν’ ακούσουν μια αρκετά σημαντική του σύνθεσις εμπνευσμένη από την ανησυχία, την έκπληξι, τον πόνο και την ματαιότητα των εγκοσμίων. Πρέπει να ομολογήσωμεν ότι κατώρθωσε να τιθασσεύση τους τόσο δύσκολους ήχους στην έκφρασι των συναισθημάτων του αυτών και να δεσπόση των ατίθασσων φωνών των οργάνων στην επιτυχημένη αυτήν προσπάθειά του.
Εις τους εργάτας της μεγάλης αυτής προσπαθείας και επιτυχίας μεταξύ των οποίων δεν θα πρέπη να παραλειφθή και ο τόσον εκλεκτός μουσοτραφής Πρόεδρος του Συμβουλίου του Ωδείου κ. Ευάγγελος Νησιανάκης, αξίζουν θερμότατα συγχαρητήρια και ευχαί για την ολοκλήρωσι της προσπαθείας των.
Από άλλης απόψεως η προσπάθειά των αποτελεί έντινι μέτρω μια δικαίωσι του Ρεθέμνου ως πόλεως των Γραμμάτων (και επομένως και των Τεχνών) καίτοι δυστυχώς οι ολίγοι είναι τολμηρόν να πη κανείς ότι μπορούν να δικαιολογήσουν και να βαστάξουν ένα τόσο μεγάλο τίτλον, διότι η ρήσις αυτή όταν στη βενετσιάνικη εποχή εμεσουρανούσε το Ρέθεμνος δεν προήλθεν ασφαλώς εκ των ολίγων, αλλά από το κοινό μέτρον της διανοήσεως του πληθυσμού του, που εκινείτο μέσα σε ανώτερα πνευματικά επίπεδα».
«Με τ’ όνειρο σταλωμένο στην καρδιά…»
Η Συμφωνική Ορχήστρα κράτησε όσο έμενε στο Ρέθυμνο ο Μπάμπης Πραματευτάκης και συγκεκριμένα μέχρι τον Αύγουστο του 1962. Κάποια στιγμή ο τόσο αφοσιωμένος στα ιδανικά του αυτός συνθέτης έφυγε με προορισμό το Μόναχο για να εκπληρώσει το δεύτερο μεγάλο του όνειρο.
Μουσική Ακαδημία και Πολυτεχνείο Μονάχου διεκδικούσαν τον χρόνο του, ενώ παράλληλα εργαζόταν. Η ζωή άρχισε να του χαμογελά. Η Ραδιοφωνία της Βαυαρίας με υπεύθυνη θέση και δικαίωμα υπογραφής στο ελληνικό πρόγραμμα μεγάλες ορχήστρες στην απόλυτη διάθεσή του, η γνωριμία με την αιώνια μούσα του και μετέπειτα σύζυγό του άνοιγαν δρόμους ευτυχίας. Αλλά το Ρέθυμνο τον καλούσε. Κάποτε γύρισε και το όνειρο της ορχήστρας άρχισε πάλι να προκαλεί τη σκέψη του. Γιατί «με τ’ όνειρο σταλωμένο στην καρδιά» για να θυμηθούμε και το στίχο της Νίκης Φιλίππου περίμενε τη μεγάλη ευκαιρία ο εμπνευσμένος μας συνθέτης.
Ένας αφοσιωμένος φίλος
Ήταν το 1987 στην εκδήλωση που οργάνωνε η Νομαρχία στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη Μάχη της Κρήτης. Ο Μπάμπης Πραματευτάκης με τη Μικτή Ρεθεμνιώτικη Χορωδία του Συνδέσμου Διαδόσεως Καλών Τεχνών παρουσίαζε τα τραγούδια του σε ποίηση Ρεθεμνιωτών και Κυπρίων δημιουργών.
Στο τέλος κι ενώ το κοινό αποθέωνε τους συντελεστές, κάποιος σεβάσμιος κύριος ζήτησε τον λόγο. Όταν τον αναγνώρισε ο Μπάμπης Πραματευτάκης χρειάστηκε χρόνο για να συνέλθει από την έκπληξη και τη συγκίνηση συνάμα.
Είχε μπροστά του τον φίλο του από τα παλιά και βιρτουόζο του βιολιού Χριστόδουλο Κεφαλά. Η συνάντηση αυτή ήταν σίγουρα καρμική.
Σε ανύποπτο χρόνο αποφάσισαν οι δυο τους να επανασυστήσουν τη Συμφωνική Ορχήστρα Ρεθύμνου με πυρήνα τη Δημοτική Φιλαρμονική και τη σχολή εγχόρδων που είχε δημιουργήσει ο Χριστόδουλος στην Αθήνα με μαθητές εξαιρετικά ταλαντούχους.
Έπρεπε όμως να βρεθεί φορέας για την πρώτη αυτή συναυλία της ορχήστρας, που ο Μπάμπης Πραματευτάκης, σεμνός πάντα, της έδωσε το διακριτικό τίτλο «Πειραματική Συμφωνική Ορχήστρα».
Τη λύση έδωσε η «Πολιτιστική Αναγέννηση» και το κύρος της πρώτης αυτής παρουσίας η αιγίδα το Αναγεννησιακού Φεστιβάλ. Ήταν καλοκαίρι του 1993.
Έκτοτε και μέχρι που το μουσικό αυτό σχήμα έγινε νομικό πρόσωπο του Δήμου Ρεθύμνου, η συναυλία του καλοκαιριού ήταν ένα μεγάλο γεγονός για το πολιτιστικό μας γίγνεσθαι. Κατάμεστη από κόσμο η Φορτέτζα, με μεγάλη συμμετοχή ξένων τουριστών, έδινε το στίγμα μιας πόλης που υπηρετούσε την υψηλή τέχνη.
Μεγάλοι σολίστ όπως ο πιανίστας Έρνεστ Μπούργκερ, και διεθνούς φήμης χορωδίες όπως του Άρη Λεμεσού, πήραν μέρος.
Μα το πιο σημαντικό είναι ότι νεοσσοί της μουσικής παιδείας δοκίμαζαν τις δυνάμεις τους πλάι σε κορυφαίους σολίστ κι ήταν πολύτιμη εμπειρία γι’ αυτούς όπως επανειλημμένα τονίζει δοθείσης αφορμής ο σημαντικός μας καλλιτέχνης και μουσικός δάσκαλος Αντώνης Μαυράκης, που ποτέ δεν θέλησε αμοιβή από τη συμμετοχή του στην ορχήστρα. Από τους πιο φιλότιμους και από τα πρώτα μέλη της ανασυσταθείσας συμφωνικής και ο Αντώνης Ζαχαράκης που διαπρέπει σήμερα με τις συνθέσεις του.
Ο Μπάμπης Πραματευτάκης δεν ξεχνούσε ποτέ στο ρεπερτόριο και τους άλλους κορυφαίους συνθέτες όπως το Γιώργο Κουμεντάκη.
Κυλούσαν τα χρόνια. Το Ηράκλειο είχε αρχίσει να δείχνει πόσο το ενδιέφερε η ορχήστρα κι έκανε ό,τι μπορούσε για να στερήσει από το Ρεθυμνάκι αυτό το σχήμα. Στις «μάχες» που έγιναν κατά διαστήματα υπέρμαχοι της Συμφωνικής ήταν ο Γιάννης Κεφαλογιάννης, η Μαρία Λιονή, ο Μανόλης Λίτινας, ο Μανόλης Όθωνας, όπως και ο τότε πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ Μανόλης Μαθιουδάκης.
Ο Δημήτρης Αρχοντάκης τότε δήμαρχος είχε με τη θερμή του εισήγηση καταφέρει να γίνει η ορχήστρα ΝΠΔΔ. Πέρασαν και αξιόλογοι πρόεδροι από το Διοικητικό της Συμβούλιο, όπως ο Στέλιος Τσουπάκης, ο Νίκος Βαβουράκης και ο Παντελής Φουρφουλάκης.
Είναι πολλά αυτά που αξίζει να γραφτούν αλλά τα κρατάω για το βιβλίο μου, επειδή δεν θα ‘πρεπε να τα «πάρω μαζί μου». Αποτελούν μαθήματα και στάση ζωής.
Οφείλω ωστόσο να αναφέρω από πλευράς μεγάλων ευεργετών της Ορχήστρας τον Βαρδή Βαρδινογιάννη, ενώ δυο από τους θεσμικούς υπεύθυνους για μουσικά θέματα του Δήμου ο λαμπρός Ρεθεμνιώτης και άοκνος πολιτιστικός παράγοντας Βαγέλης Στεφανάκης και ο πάντα δυναμικός και πολυσήμαντος σε δράση Γιώργος Δρυγιαννάκης είχαν κάνει προσωπική τους υπόθεση την ορχήστρα και την υπερασπίστηκαν με σθένος και απερίγραπτη λεβεντιά σε εξαιρετικά δύσκολες στιγμές. Τόσο πικρές και δύσκολες που καλό είναι να περάσουν στη λήθη.
