1830: Κρήτη και Μεγάλες Δυνάμεις

Με αφορμή την επέτειο της Επανάστασης του 1821, ένα σπάνιο ντοκουμέντο ανασύρουμε από τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας και φέρνουμε σήμερα στο φως. Αφορά την Ιστορία της Κρήτης, και ειδικότερα είναι ένα γράμμα του Κρητικού Συμβουλίου προς Ευρωπαίους πλοιάρχους να προστατεύσουν τους κατοίκους της μεγαλονήσου από τις καταδιώξεις των Τούρκων.

 

Η έκκληση συνετάχθη εν τω λιμένι Βαλίου της Κρήτης (στο Μπαλί) στις 2 Ιουνίου 1830 και φέρει την υπογραφή του προέδρου του Κρητικού Συμβουλίου, Ν. Ρενιέρη, των μελών του, που ήσαν αντιπρόσωποι από τις διάφορες επαρχίες της Κρήτης, και των οπλαρχηγών του νησιού.

 

Απευθύνεται στους πλοιάρχους Εϋδήν και Ρέϋν των οποίων τα πλοία, κατόπιν εντολής των κυβερνήσεών τους, πλέουν, την περίοδο εκείνη, στο Κρητικό και το Αιγαίο πέλαγος. Και δι’ αυτών, ζητά βοήθεια από τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία) στο συνεχιζόμενο για τους Κρητικούς απελευθερωτικό αγώνα, εφόσον η Κρήτη δεν έχει συμπεριληφθεί στα σύνορά του υπό τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια νεοπαγούς ελληνικού ανεξάρτητου κράτους, όπως αυτό αναγνωρίστηκε και διεθνώς με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου (03 Φλεβάρη 1830).

 

Η θέση, λοιπόν, του χριστιανικού πληθυσμού του νησιού, όπως αναφέρεται στην έκκληση, είναι «αξιοδάκρυτος», καθώς είναι «άπειραι οι σφαγαί, αι αιχμαλωσίαι και όσ’ άλλα φρικτά» προξενούν οι Τούρκοι, με νυχτερινές τους επιθέσεις, στο Ηράκλειο και στις γύρω απ’ αυτό επαρχίες. Πέραν τούτων, τα τουρκικά πλοία επιδίδονται και στην πειρατεία στα παράλια της Κρήτης, ενώ, όπως διαβάζουμε στο γράμμα των Κρητών, κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1830 οι Τούρκοι επιχείρησαν ομαδικές συλλήψεις κατά των χριστιανικών πληθυσμών.

 

Οι Κρητικοί αγανακτούν, όπως σημειώνεται στην έκκληση, με τα «ανθρωπόμορφα μυθολογούμενα θηρία» και επίορκους κάθε εγγύησης Τούρκους, εφόσον οι τελευταίοι και την εγγύηση κατάπαυσης των εχθροπραξιών που είχε δώσει στα 1824 για λογαριασμό τους ο Αυστριακός πρόξενος στα Χανιά Δερκούλες είχαν καταπατήσει και την παρούσα ανακωχή, που Γάλλοι πρότειναν από το Μάη του 1829 και τηρεί, αν και δεν έλαβε διαταγές ούτε από τον Καποδίστρια ούτε από το Γάλλο ναύαρχο, ο ελληνικός πληθυσμός της Κρήτης, δεν σεβάστηκαν.

 

Οι Κρητικοί, στην παρούσα έκκλησή τους, με ψυχολογικά επιχειρήματα, απευθύνονται στους Ευρωπαίους ναυάρχους για να κερδίσουν τη συμπάθειά τους και την έμπρακτη υποστήριξή τους κατά των Τούρκων. Ενδεικτικά, αναφέρουν ότι ο βασιλιάς της Γαλλίας, Κάρολος ο 10^ος, έχει ευαίσθητη ψυχή και δεν είναι δυνατόν να αφήσει τους Έλληνες να εξολοθρευθούν από τους «αιματολήπτας» Τούρκους, ότι η «φιλάνθρωπος ψυχή» του βασιλέως της Μεγάλης Βρετανίας, που ετοιμάζεται να καταργήσει την απάνθρωπη σωματεμπορία των μαύρων, δε θα μπορούσε να παραδώσει τους χριστιανούς συναδέλφους του στη σφαγή και, τέλος, αναρωτιούνται πώς ο τσάρος της Ρωσίας Νικόλαος, ενώ αποκαλείται «Υπερασπιστής της των Ανατολικών Εκκλησίας», θα μπορούσε να αφήσει τους χριστιανούς της Κρήτης να γίνουν «ελεεινόν και λυπηρότατον θέαμα από τους τυράννους των»;

Και πώς θα υποχρεωθούν οι Τούρκοι να τηρήσουν την ανακωχή; Οι Κρήτες, όπως γράφουν στην παρούσα έκκληση, ζητούν να στείλουν οι Ευρωπαϊκές Δυνάμεις 1.000 περίπου στρατιώτες, «όχι διά να μας βοηθήσουν, και να μας υπερασπίσωσιν, αλλά να γίνωσι μάρτυρες της διαγωγής αμφοτέρων των μερών τοποθετηθέντες εις κατάλληλα μέρη».

 

Οι Έλληνες της Κρήτης έχουν πενταπλάσιο οπλισμό από τους Τούρκους, αναφέρεται στην έκκληση. Εντούτοις, αν και θα μπορούσαν να συντρίψουν τους αντιπάλους τους όπως τους κατατρόπωσαν κατά τα πρώτα χρόνια της επανάστασης, μόλο που οι Τούρκοι ήσαν κάλλιστα προετοιμασμένοι, φυλάσσουν «τιμίως και πιστώς» την ανακωχή. Συγκεκριμένα, δε θέλουν να δίδουν καθόλου αιτίες για εχθροπραξίες, αλλά ο πρόεδρος του Κρητικού Συμβουλίου, Ν. Ρενιέρης, περιοδεύει στο νησί και παντού δίδει ορμήνιες για ευταξία και σεβασμό των Τούρκων τυχόν αιχμαλώτων, αν και οι Τούρκοι προέβησαν σε σφαγές αιχμαλώτων.

Καταλήγοντας, ας σημειωθεί και ότι, όπως τονίζεται στο γράμμα τους, οι Κρητικοί ζητούν τη βοήθεια των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης και «διά χάριν της πασχούσης ανθρωπότητας, διά χάριν τέλος της δικαιοσύνης».