O Δήμος Αγίου Βασιλείου τηρώντας πιστά την εφαρμογή των μέτρων κατά της πανδημίας και σε συνεννόηση με τους τοπικούς φορείς της Λαμπηνής, η φετινή Επέτειος Ολοκαυτώματος από τους Τούρκους δεν θα πραγματοποιηθεί στις 20 Ιανουαρίου.
Το 2021 αποτελεί για όλο το Έθνος μας μια χρονιά Επετείου 200 χρόνων από την Έναρξη της Επανάστασης και οφείλουμε να εκφράσουμε την βαθιά μας ευγνωμοσύνη σε όλους τους Έλληνες και Φιλέλληνες που με τον αγώνα και τη θυσία τους, κατακτήσαμε την Εθνική μας Ανεξαρτησία.
Πρέπει και οφείλουμε να σεβαστούμε τη μνήμη τους και να διαφυλάξουμε το υψηλό αγαθό της Ελευθερίας που μας προσέφεραν.
Είναι βαρύ το φορτίο στους ώμους μας, αν αναλογιστούμε το Ένδοξο παρελθόν αυτής της περιόδου! Οφείλουμε όμως, να το σηκώσουμε αγόγγυστα και με περηφάνια, με την συνείδηση καθαρή, διδασκόμενοι από τις πράξεις τους και χαράζοντας ανεξίτηλα στη μνήμη μας τα όνειρά τους για ομόνοια, σύμπνοια, κοινό αγώνα, ενότητα και λευτεριά.
Υπάρχουν γεγονότα στο πέρασμα του χρόνου που για όλους μας μένουν ανεξίτηλα όχι μόνο στο μυαλό μας αλλά κυρίως στην καρδιά και στην ψυχή μας.
Στην μαρτυρική γη της τοπικής κοινότητας Λαμπηνής γράφτηκε, κατά το τελευταίο έτος της Ελληνικής Επανάστασης, μια τραγική σελίδα της ιστορίας. Συγκεκριμένα σε μια επιδρομή των Τούρκων στις 20 Ιανουαρίου 1829 ημέρα Κυριακή, εορτή του Αγίου Ευθυμίου, όταν οι κάτοικοι του χωριού βρίσκονταν ανυποψίαστοι στην εκκλησία και προσεύχονταν στην Θεία Λειτουργία, οι επιδρομείς με αρχηγό τον Αλμπάνη, απόγονο Ενετών φεουδαρχών, ο οποίος είχε αλλαξοπιστήσει κύκλωσαν την εκκλησία της Παναγίας της Λαμπηνής.
Ο Αλμπάνης, που ήταν μεγάλος γαιοκτήμονας, διατηρούσε αρχοντικό στη Λαμπηνή, το οποίο σώζεται και μεγάλη περιουσία όχι μόνο στη Λαμπηνή, αλλά στο Πέραμα στην Αγία Τριάδα και στην περιοχή, που σήμερα εξακολουθεί να φέρει το όνομά του, «του Αλμπάνη το Μετόχι». Εξαιτίας της Ελληνικής Επανάστασης, ο Αλμπάνης, όπως και πολλοί Τούρκοι της περιοχής, είχε εγκαταλείψει τη Λαμπηνή και κατοικούσε στο Ρέθυμνο, από το οποίο με το ασκέρι του εξορμούσε εναντίον των ανυπότακτων χωριών.
Αφορμή για την επιδρομή, σύμφωνα με την παράδοση, αποτέλεσε το γεγονός ότι ο Φουρογιάννης, από τη Λαμπηνή, είχε πυροβολήσει κάποτε, χωρίς επιτυχία, τον Αλμπάνη. Λογικότερη όμως φαίνεται η εκδοχή ότι ο Αλμπάνης ήθελε να εκδικηθεί όλο το χωριό, επειδή, κατά το διάστημα της απουσίας του, οι χωριανοί δεν είχαν σεβαστεί το σπίτι του και τα κτήματά του (Απανωμεριτάκης 1978, 14). Ο Αλμπάνης φαίνεται ότι είχε κρυφτεί την προηγούμενη, με την παρέα του, στο «Μετόχι Καλογεράδω» και, πριν ακόμη ξημερώσει, έφτασε στο χωριό, χωρίς να γίνει αντιληπτός. Ο βιγλάτορας (φρουρός) εκείνης της βραδιάς, απ’ ό,τι και πάλι αναφέρει η παράδοση, που κατά σύμπτωση ήταν ο Φουρογιάννης, εγκατέλειψε τα καθήκοντά του, άφησε δηλαδή αφύλαχτα τα υψώματα, απ’ όπου κανείς δεν μπορούσε να περάσει και εξαιτίας ίσως της βαρυχειμωνιάς και του ότι έπιασε και ένα λαγό, κατηφόρισε προς τη Λαμπηνή.
Πρώτη αντιλήφθηκε τους Τούρκους η γυναίκα του Φουρογιάννη, που βρισκόταν στο σπίτι της και έβαλε τις φωνές. Ο Φουρογιάννης και μερικοί άλλοι χωριανοί έφυγαν, για να σωθούν. Οι υπόλοιποι χωριανοί ήταν στην εκκλησία, έχοντας και μικρό αριθμό όπλων, άχρηστων στην ουσία, γιατί η εκκλησία δεν είχε τα σημερινά παράθυρα και τα μοναδικά ανοίγματά της ήταν η πόρτα και οι φεγγίτες του τρούλου. Παρ’ όλα αυτά, είναι μαρτυρημένο ότι πρόβαλαν αντίσταση και ότι αντάλλαξαν πυροβολισμούς με τους Τούρκους, από τους οποίους σκοτώθηκαν δυο-τρεις Τούρκοι. Οι Τούρκοι καλούσαν τους χριστιανούς να παραδοθούν, αλλά συναντούσαν την άρνησή τους. Και τότε μεταχειρίστηκαν τον εξής τρόπο, για να τους εξαναγκάσουν σε παράδοση. Βουτούσαν σε λάδι πανιά, τα άναβαν και τα έριχναν μέσα στην εκκλησία από τους φεγγίτες του τρούλου. Στη συνέχεια έβαλαν φωτιά και στην πόρτα της εκκλησίας. Οι κλεισμένοι υπέφεραν από τους καπνούς, τις φωτιές και την έλλειψη οξυγόνου. Μέσα στην αγωνία τους άκουσαν τη φωνή του Αλμπάνη, που τους καλούσε να παραδοθούν και τους διαβεβαίωνε ότι δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Ο Περδικογιάννης, που πίστεψε τα λόγια του Τούρκου, άνοιξε την πόρτα και πέταξε έξω τα όπλα. Οι Τούρκοι βρήκαν την ευκαιρία και μπήκαν μέσα στην εκκλησία και έσφαξαν όλους τους άντρες και στη συνέχεια τους έκαψαν. Στη Λαμπηνή έχουμε μια μισοτελειωμένη λειτουργία, όπως και στην Κωνσταντινούπολη. Τα γυναικόπαιδα, που ήταν μέσα στην εκκλησία και όσα άλλα είχαν βρεθεί στα σπίτια τους, τα οδήγησαν στο Ρέθυμνο και στη συνέχεια τα πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα. Τον παπα-Παναγιώτη δεν τον έσφαξαν, αλλά τον μετέφεραν και αυτόν στο Ρέθυμνο, όπου την άλλη μέρα ταλαιπωρημένος, κακοποιημένος και εξουθενωμένος πέθανε μέσα σ’ ένα Τζαμί, στη «Σοχώρα», στο οποίο τον έσυρε ένας Χότζας, ελευθερώνοντάς τον από το αγριεμένο πλήθος των αλλόθρησκων, γιατί τον λυπήθηκε.
Η μοναχή Μαγδαληνή από την Λαμπηνή
Στην Επανάσταση του 1821 στο ερειπωμένο σήμερα μοναστήρι του Αγίου Χαραλάμπους στα Σφακιά, ζούσε μια Καλόγρια από τη Λαμπηνή που το μοναχικό της όνομα ήταν Μαγδαληνή. Οι πληροφορίες για την Καλόγρια αυτή διασώθηκαν, απ’ όσα αναφέρει για αυτή ο Επίσκοπος Ιεροσητείας Γρηγόριος Παπαδοπετράκης στο βιβλίο του: «Ιστορία Σφακίων» που πρωτοεκδόθηκε στην Αθήνα το 1988 και ανατυπώθηκε και πάλι στην Αθήνα το 1971 και από τις δύο παραδόσεις, που είναι καταχωρημένες στο αρχείο του Ρεθεμνιώτη λαογράφου Παύλου Βλαστού, τις οποίες παραθέτει ο Νίκος Ψιλάκης στο βιβλίο του «Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης».
Σύμφωνα με τις πληροφορίες αυτές, η Μαγδαληνή αναγκάστηκε να φύγει από τη Λαμπηνή, γιατί την ήθελε για γυναίκα του ο Αχμέτης Αλμπάνης που κατοικούσε στη Λαμπηνή και ήταν λεπρός. Ο Αχμέτης ήταν αδερφός του Οσμάν Αλμπάνη, του «αιμοβόρου εσπεχη», που κατοικούσε στο Ρέθυμνο.
Η Μαγδαληνή διδάχτηκε τα γράμματα και τις ιατρικές γνώσεις από ένα γέροντα μοναχό, ο οποίος ήταν πρακτικός γιατρός και είχε στην κατοχή του κάποιο ιατροσόφιο, το οποίο μετά το θάνατο του κληρονόμησε η Μαγδαληνή. Σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης αλλά και μετά απ’ αυτήν, στη Μαγδαληνή κατέφευγαν οι άρρωστοι και οι πληγωμένοι, για να τους θεραπεύσει και να περιποιηθεί τις πληγές τους, καθώς, όπως αναφέρεται, είχε και χειρουργικές γνώσεις.
Με τη Μαγδαληνή συνδέεται και η αποχώρηση των Τούρκων από μια επιδρομή στα Σφακιά, γιατί, όταν οι Τούρκοι τη συνέλαβαν και την πίεζαν να τους υποδείξει σε ποιο μέρος έχουν καταφύγει οι Σφακιανοί επαναστάτες, τους απάντησε παραπλανητικά ότι πριν από μια μέρα έφυγαν από τα Σφακιά, για να επιτεθούν στο Ρέθυμνο και στις ανατολικές επαρχίες, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να εγκαταλείψουν τα Σφακιά και να γυρίσουν στα μέρη τους, για να προστατεύσουν τα σπίτια τους και τις οικογένειές τους.
Με την Μαγδαληνή επίσης συνδέεται το οδυνηρό καθήκον της φροντίδας για τους νεκρούς, μετά τη μάχη του Φραγκοκάστελλου στις 18 Μαΐου του 1828. Η Μαγδαληνή ήταν εκείνη που φρόντισε για την περισυλλογή των πτωμάτων, την ταφή των νεκρών και την καύση των πτωμάτων των Τούρκων. Η Μαγδαληνή είναι επίσης, εκείνη, η οποία γνώρισε το ακέφαλο πτώμα του Χατζή Μιχάλη Νταλιάνη και αφού φρόντισε να βρει και το κεφάλι του, που οι Τούρκοι το είχαν μεταφέρει στο Καψοδασος, το έθαψε στον περίβολο του έρημου σήμερα Μοναστηριού.
Η Λαμπηνή και μετά το Ολοκαύτωμα, δεν απουσίασε από τις αλλεπάλληλες Κρητικές Επαναστάσεις, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα αρχικά την Αυτονομία και στη συνέχεια την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ως επώνυμοι αγωνιστές αυτής της περιόδου απ’ τη Λαμπηνή έχουν καταγραφεί ο Ηλίας Απανωμεριτάκης και ο Ιωάννης Περράκης, ο οποίος όμως αναφέρεται Περακάκης.
Δεν παραλείπουμε να αναφέρουμε ότι οι κάτοικοι της Λαμπηνής συμμετείχαν Εθελοντές στο Μακεδονικό αγώνα 1903-1908, εθελοντές στους βαλκανικούς πολέμους 1912-1913. Συμμετοχή στους βαλκανικούς πολέμους τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, την εκστρατεία της Μικράς Ασίας και το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από 1912-1944.
Η Λαμπηνή και πριν και μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, είχε τους αντιπροσώπους της σε όλους τους απελευθερωτικούς και αμυντικούς πολέμους της Πατρίδας μας που ήταν οι επίστρατοι των αντίστοιχων ηλικιών. Καθένας απ’ αυτούς έγραψε τη δική του ιστορία και έζησε τη δική του προσωπική Οδύσσεια.
Ας κάνουμε λοιπόν κτήμα μας τα ιδεώδη της ενότητας και της Ελευθερίας που μας κληρονόμησαν οι πρόγονοί μας και ας μην γυρίσουμε τις πλάτες μας στο παρελθόν.
Με σκέψη ελεύθερη, με συνείδηση καθαρή, χωρίς χειραγώγηση και ψεύτικους Σωτήρες, ενωμένοι και δυνατοί ας αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του παρόντος και του μέλλοντος, πατώντας γερά στο παρελθόν μας.
Και ας μην ξεχνάμε την ρήση του ποιητή πως όποιος «ελεύθερος συλλογάται, συλλογάται καλά» ας την κλείσουμε στα βάθη της καρδιάς μας και ας πορευτούμε κρατώντας την καλά, φυλαγμένη στο νου μας!
Με εκτίμηση
Γιάννης Νεκτάριος Χαραλαμπακης, αντιδήμαρχος Πολιτισμού και Δημόσιας Υγείας Δήμου Αγίου Βασιλείου
Κωνσταντίνος Χανιωτάκης, εφημέριος Ενορίας Λαμπηνής
Κώστας Ρουκουνάκης, πρόεδρος Λαμπηνής
Γιώργος Αρμενατζόγλου, πρόεδρος πολιτιστικού συλλόγου Λαμπηνής
