Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΝΟΞΥΛΑΚΗ…
Συμπληρώνονται 45 ολόκληρα χρόνια από την ιστορική μέρα που ο ελληνικός λαός στην συντριπτική του πλειοψηφία, έδιωξε για πάντα την βασιλεία και άνοιξε τον δρόμο προς την Αβασίλευτη Δημοκρατία. Με ποσοστό 69,2% οι Έλληνες μετά τις πρώτες βουλευτικές εκλογές ύστερα από 10 χρόνια και μετά την πτώση της χούντας στις 17 Νοεμβρίου, προσήλθαν στις κάλπες για να αποφασίσουν το θέμα του πολιτειακού ζητήματος το οποίο είχε ταλανίσει πολλές φορές στο παρελθόν τη χώρα (το 1924, το 1935, μετά την απελευθέρωση το 1946 και το 1973 επί δικτατορίας). Σε αυτό το μεγάλο αφιέρωμα γίνεται συν τοις άλλοις ιδιαίτερη αναφορά στην διεξαγωγή του δημοψηφίσματος στην Κρήτη και το Ρέθυμνο που έδωσε και το μεγαλύτερο ποσοστό στο πανελλήνιο 94,10% υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας.
Η πορεία της βασιλείας στην Ελλάδα από το 1832 μέχρι το 1974
Η Ελλάδα μετά το τέλος του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα του 1821, αναγνωρίσθηκε ως ανεξάρτητο κράτος σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου το 1828 με πρώτο κυβερνήτη τον Ιωάννη Καποδίστρια, όμως μετά τη δολοφονία του το 1831 η χώρα οδηγήθηκε σε εμφύλιο πόλεμο. Τότε οι Μεγάλες Δυνάμεις επενέβησαν και αποφάσισαν να κάνουν την Ελλάδα βασίλειο. Το 1832 η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Ρωσία πρότειναν τον 17χρονο βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα του οίκου Βίτελσμπαχ της Βαυαρίας ο οποίος και έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Ελλάδας. Όταν ο Όθωνας έφτασε στην Ελλάδα δεν ανέλαβε αμέσως καθήκοντα βασιλιά, καθώς ήταν ανήλικος και έτσι το Συμβούλιο των Αντιβασιλέων κυβέρνησε στο όνομά του μέχρι το 1835 που ενηλικιώθηκε. Με την ανάληψη των καθηκόντων του ως βασιλιά άρχισε μια περίοδος απόλυτης μοναρχίας στην οποία επέλεξε έναν σύμβουλο (Βαυαρό στην καταγωγή) για να χρησιμεύσει ως Πρόεδρος του Συμβουλίου του κράτους. Σε ορισμένες περιόδους το ίδιο πρόσωπο ήταν ο κύριος σύμβουλός του.
Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843
Ως το 1843 η δυσαρέσκεια για τον Όθωνα και τη Βαυαροκρατία είχε φτάσει σε σημείο αιχμής και ο λαός άρχιζε να απαιτεί την παραχώρηση συντάγματος. Στην αρχή ο Όθωνας αρνήθηκε να παραχωρήσει σύνταγμα, αλλά μόλις αποσύρθηκαν τα γερμανικά στρατεύματα από το βασίλειο, προωθήθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα. Στις 3 Σεπτεμβρίου 1843 το πεζικό που οδηγούνταν από τον συνταγματάρχη Δημήτριο Καλλέργη και τον οπλαρχηγό της Επανάστασης Ιωάννη Μακρυγιάννη συγκεντρώθηκε στο τετράγωνο μπροστά από το παλάτι στην Αθήνα. Οι επαναστάτες αρνήθηκαν να διασκορπιστούν έως ότου συμφωνούσε να χορηγήσει ο βασιλιάς σύνταγμα, το οποίο θα απαιτούσε να υπάρχουν Έλληνες στο συμβούλιο, να συγκαλέσει μια μόνιμη εθνική συνέλευση και ο Όθωνας να ευχαριστήσει προσωπικά τους ηγέτες της εξέγερσης. Ο Όθωνας αναγκάστηκε να συμφωνήσει με τις απαιτήσεις του πλήθους.
Δυναστεία των Γλύξμπουργκ
Το 1862 ο Όθωνας φεύγει από την Ελλάδα και εκλέγεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις ο 17χρονος Γουλιέλμος της Δανίας ως συνταγματικός μονάρχης, με το όνομα Γεώργιος ο Α’. Η βασιλεία του διήρκησε 50 χρόνια και κατά τη διάρκεια της επεκτάθηκαν τα σύνορα της Ελλάδας (με την στέψη του η Μεγάλη Βρετανία παραχώρησε τα Επτάνησα στην Ελλάδα), ενώ η χώρα παρουσίασε οικονομική πρόοδο καθώς και την αποδοχή της ιδέας ότι η κυβέρνηση έπρεπε να διευθύνεται από τον ηγέτη του συμβαλλόμενου κόμματος που έλαβε τις περισσότερες ψήφους στην προηγούμενη εκλογή, όχι οποιονδήποτε υπουργό που ευνοούνταν από το βασιλιά εντούτοις ο Γεώργιος Α’ παρέμεινε πολιτικά ενεργός. Δολοφονήθηκε το 1913 στην Θεσσαλονίκη, η οποία απελευθερώθηκε λίγους μήνες νωρίτερα από τον ελληνικό στρατό ως αποτέλεσμα της νίκης στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο.
Τον βασιλιά Γεώργιο Α’ διαδέχθηκε ο γιος του, ο Κωνσταντίνος Α’, ο οποίος είχε διακριθεί ως στρατιωτικός αρχηγός στις προσπάθειες της Ελλάδας, να επεκτείνει τα εδάφη της. Σπούδασε στη Γερμανία και είχε παντρευτεί την αδελφή του Κάιζερ Σοφία. Ο Κωνσταντίνος ήταν φιλογερμανός, σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο που υποστήριζε την Αντάντ. Υποστήριζε την άποψη ότι η Ελλάδα έπρεπε να παραμείνει ουδέτερη στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι δυνάμεις της Αντάντ όμως υποστήριζαν τον Ελευθέριο Βενιζέλο και μια περίοδο γνωστή ως Εθνικός Διχασμός, όπου υπήρξαν χωριστές κυβερνήσεις στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ αναγκάστηκε να παραιτηθεί υπέρ του γιου του, του Αλέξανδρου το 1917. Η Ελλάδα μετά το τέλος του πολέμου ανταμείφθηκε για την υποστήριξή της με εδάφη στη Μικρά Ασία συμπεριλαμβανομένης της Σμύρνης.
Ο βασιλιάς Αλέξανδρος πέθανε το 1920 από δάγκωμα πιθήκου και ο πατέρας του επέστρεψε ως βασιλιάς. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Κωνσταντίνος καθαιρέθηκε πάλι και πέθανε εξόριστος στην Ιταλία. Τον διαδέχθηκε ο μεγαλύτερος γιος του ο Γεώργιος Β’, ο οποίος άφησε τη χώρα μετά το δημοψήφισμα του 1924 όταν καθιερώθηκε η Δεύτερη Ελληνική Δημοκρατία. Έντεκα χρόνια μετά, το 1935 ένα πραξικόπημα υπό τον στρατηγό Γεώργιο Κονδύλη κατάργησε τη Δημοκρατία και οργάνωσε δημοψήφισμα, που ενέκρινε την παλινόρθωση της μοναρχίας. Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ επέστρεψε στην Ελλάδα, όπου στη συνέχεια υποστήριξε το δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής εισβολής τον Απρίλιο του 1941 διέφυγε με την κυβέρνηση και την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια στην Αίγυπτο. Επέστρεψε στην Ελλάδα στις 23 Σεπτεμβρίου 1946 και βασίλεψε μέχρι το θάνατό του την 1η Απριλίου 1947. Τον βασιλιά Γεώργιο Β’ διαδέχθηκε ο μικρός αδελφός του ο Παύλος για 17 χρόνια μέχρι το θάνατό του στις 6 Μαρτίου 1964. Ο γιος του, Κωνσταντίνος Β’ έγινε βασιλιάς και παρέμεινε στο θρόνο, έως ότου εξορίστηκε μετά από το αποτυχημένο Αντικίνημα ενάντια στη στρατιωτική Χούντα στις 13 Δεκεμβρίου 1967 αλλά παρέμεινε βασιλιάς ως το 1973. Διορίστηκε τότε παράνομα Αντιβασιλέας και το 1973 με ένα προσεκτικά ελεγχόμενο δημοψήφισμα στις 29 Ιουλίου, καταργήθηκε παράνομα η μοναρχία. Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας από την 1η Ιουνίου. Τον επόμενο χρόνο η Χούντα καταρρέει αλλά ο Κωνσταντίνος Β’ δεν αποκαταστάθηκε αμέσως στο θρόνο. Το θέμα αποκατάστασής του τέθηκε στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974, όπου το 69,2% των Ελλήνων ψήφισε την κατάργηση της Μοναρχίας.
Το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου
Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 1974 επαναφέρθηκε σε ισχύ το Σύνταγμα του 1952 εξαιρουμένων των διατάξεων για τη μορφή του πολιτεύματος. Παράλληλα ο Κ. Καραμανλής ανήγγειλε τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τη λύση του πολιτειακού. Ο ίδιος ως αρχηγός της συντηρητικής παράταξης, που παραδοσιακά στήριζε τη μοναρχία, δεν έκανε καμία κίνηση υπέρ του Κωνσταντίνου. Γεγονός όμως είναι ότι του απαγορεύτηκε η επιστροφή στην Ελλάδα πριν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος και του δόθηκε η δυνατότητα να απευθυνθεί στον Ελληνικό λαό μέσω τηλεοπτικού διαγγέλματος.
Οι Έλληνες πολίτες ψήφισαν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας, τιμωρώντας τον Κωνσταντίνο για την προδικτατορική εμπλοκή του στα πολιτικά πράγματα της χώρας (Ιουλιανά και διορισμός βασιλικών κυβερνήσεων που η μία διαδέχονταν την άλλη) , και για τη συνεργασία του με τους χουντικούς συνταγματάρχες. Στο δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974, η αβασίλευτη δημοκρατία συγκέντρωσε μεγάλη πλειοψηφία 69,2% έναντι 30,8% της βασιλευόμενης. Με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ο Κωνσταντίνος Καραμανλής φέρεται να δήλωσε ότι:
«Ένα καρκίνωμα αποκόπηκε σήμερα από το σώμα του έθνους».
Ο Κωνσταντίνος απηύθυνε την επόμενη της ψηφοφορίας το ακόλουθο μήνυμα:
«Έλληνες και Ελληνίδες. Πιστός στη διακήρυξή μου, επαναλαμβάνω ότι προέχει η εθνική ενότητα χάριν της ομαλότητας, της προόδου και της ευημερίας της Χώρας και εύχομαι ολόψυχα οι εξελίξεις να δικαιώσουν το αποτέλεσμα που προέκυψε από τη χθεσινή ψηφοφορία ».
Η πανελλήνια πρωτιά της Κρήτης και του Ρεθύμνου στο δημοψήφισμα
Η Κρήτη έδωσε στην Αβασίλευτη Δημοκρατία το 90% των ψήφων της, ενώ σε άλλες περιοχές της χώρας το ποσοστό ήταν περίπου 60 με 70%. Αντίθετα η Βασιλευόμενη Δημοκρατία πήρε υψηλά ποσοστά στην Πελοπόννησο και την Θράκη που ήταν γύρω στο 45%.
Η Κρήτη σε επίπεδο νομών επέλεξε την Αβασίλευτη Δημοκρατία με τα εξής ποσοστά Χανιά: 92,70%, Ρέθυμνο 94,10% που το κατέταξε πρώτο πανελλαδικά, Ηράκλειο 89,43%, Λασίθι 88,42%.
Πηγές: http://el.wikipedia.org
Η Μοναρχία στην Ελλάδα, εκδόσεις Περισκόπιο 2008
