Η επέτειος της σύλληψης
Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 53 χρόνια από τις 7 Νοεμβρίου του 1967, 6 μήνες από την κήρυξη της δικτατορίας στις 21 Απριλίου, όπου στο Αγιασμάτσι Μυλοποτάμου, με μια επιχείρηση της Ασφάλειας της Διοίκησης Χωροφυλακής Ηρακλείου, εξαρθρώθηκε η αντιστασιακή οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α. (Δημοκρατική Ένωση Κρητών Αγωνιστών). Η βάση της οργάνωσης ήταν στο Αγιασμάτσι, στην αγροικία του Γιώργη του Ουρανού, δύο χιλιόμετρα από την Βιράν Επισκοπή προς το Πέραμα, επί της παλαιάς Εθνικής οδού.
Η αγροικία των αντιστασιακών
Η αγροικία που είναι ένα διώροφο παραδοσιακό πετρόκτιστο κτίριο, βρίσκεται λιγότερο από εκατό μέτρα ανάντη της παλαιάς Εθνικής, στη πλαγιά ενός χαμηλού λόφου, περιτριγυρισμένο από χαρουπιές. Τόσο η τοποθεσία όσο και η χωροθέτηση του κτιρίου ήταν ιδανική, ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σαν παράνομο κρησφύγετο των θαρραλέων αντιστασιακών.
Η αντιστασιακή οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α.
Η οργάνωση Δ.Ε.Κ.Α. συστήθηκε πολύ ενωρίς, μόλις ένα μήνα μετά την επιβολή της δικτατορίας. Οι πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν από όλη την Κρήτη. Το ποια ήταν τα μέλη της οργάνωσης τεκμηριώνεται από την σύλληψή τους και την «ένορκον προανάκρισην» της Ασφαλείας Διοικήσεως Ηρακλείου, καθώς και από το παραπεμπτικό βούλευμα του Φρουράρχου Χανίων προς τον «Βασιλικόν Επίτροπον του Εκτάκτου Στρατοδικείου Χανίων», στα οποία αναφέρονται και παραπέμπονται σε δίκη 29 άτομα. Η οργάνωση αποτελούνταν σίγουρα από αυτά τα 29 άτομα στον στενό της πυρήνα, που όμως υπήρχε και ένας ευρύτερος κύκλος συνδέσμων. Η δομή της οργάνωσης ήταν συνεκτική, χωρίς να έχει συγκεκριμένο αρχηγό αλλά με πρωτοφανή συναινετική λειτουργία και λόγω του κύρους των πρωτεργατών της.
Οι Κρήτες αγωνιστές της Δημοκρατίας
Από το Ρέθυμνο, στους πρωτεργάτες της οργάνωσης ήταν ο Γιώργης Ουρανός, αργότερα πρόεδρος της Ένωσης κιτροπαραγωγών Κρήτης που δεν είναι πια στη ζωή, ο Γιάννης Χαλκιαδάκης απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και εκδότης των Ρεθεμνιώτικων Νέων, ο Γιώργης Περάκης δικηγόρος και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ και ο Μανούσος Σταμαθιουδάκης συνταξιούχος Γυμνασιάρχης 66 ετών, που ήταν και ο μεγαλύτερος σε ηλικία από όλα τα μέλη της οργάνωσης.
Από τα Χανιά στους πρωτεργάτες ήταν ο Γιάννης Βαλυράκης πρώην βουλευτής της Ένωσης Κέντρου και πατέρας του Σήφη Βαλυράκη μετέπειτα βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Χανίων.
Από το Ηράκλειο, στους πρωτεργάτες ήταν οι πρώην βουλευτές της Ένωσης Κέντρου, Τηλέμαχος Πλεύρης και Μενέλαος Ξυλούρης, ο Θανάσης Σκουλάς πρώην Δήμαρχος Κορυδαλλού και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Ηρακλείου, καθώς και οι δικηγόροι Δημήτρης Ξυριτάκης και Μανώλης Παπαϊωάννου.
Και από το Λασίθι στους πρωτεργάτες ήταν ο Φοίβος Ιωαννίδης, δικηγόρος και αργότερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λασιθίου. Τα πιο νέα μέλη της οργάνωσης ήταν οι μαθητές Γυμνασίου, τότε 17 ετών και οι δυo τους, ο Μιχάλης Σάλλας αργότερα οικονομολόγος, καθηγητής της Παντείου και Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς και ο Κώστας Πιλαφτσής αργότερα κτηνίατρος. Επίσης επίλεκτο και αξιοσέβαστο μέλος της οργάνωσης ήταν ο παπα-Πέτρος Γαβαλάς από τον Άγιο Θωμά Ηρακλείου.
Εκτός από αυτούς που αναφέρθηκαν παραπάνω, μέλη της οργάνωσης ήταν και οι ακόλουθοι: Από τα Χανιά ο Τζανακάκης ή Δροσερός Ιωάννης και ο Μαστοράκης Ιωάννης. Από τα Ανώγεια ο Σκουλάς Ιωάννης και ο Καλομοίρης Θανάσης. Από το Ηράκλειο ο Γεργιαννάκης Εμμανουήλ, ο Γιαννόπουλος Γεώργιος, ο Γιαμαλάκης Νικόλαος, ο Τζαγκαράκης Γεώργιος, ο Τσίπρας Ηρακλής, ο Μεσσήνης Στρατής, ο Κουκιάδης Αριστείδης, ο Περάκης Παύλος, ο Σημαιάκης Εμμανουήλ και ο Κάβος Κωνσταντίνος. Και από το Λασίθι ο Ρηγάκης Δημήτριος.
Στο Αγιασμάτσι εγίνονταν οι Παγκρήτιες συναθροίσεις της οργάνωσης και εκεί εφυλάσσονταν και τα όπλα της οργάνωσης, τα οποία σύμφωνα με το κατηγορητήριο ήταν 6 πολεμικά όπλα (Στεν, Στάγερ, Μάλινχερ, Τόμσον) και 570 φυσίγγιά τους, 8 περίστροφα και 50 φυσίγγιά τους και 10 χειροβομβίδες.
Η παράτολμη απόφασή τους για απαγωγή του βασιλιά!
Η τελευταία Παγκρήτια σύσκεψη σύμφωνα πάντα με το κατηγορητήριο, έγινε στις 28 Οκτωβρίου του 1967 στο Αγιασμάτσι, στην οποία συμμετείχαν τα 20 μέλη της οργάνωσης. Σκοπός της συνάθροισης αυτής, όπως το κατηγορητήριο αναφέρει, ήταν να αποφασίσουν για το πώς θα επιτίθεντο στο κυβερνητικό κλιμάκιο και στον Βασιλιά Κωνσταντίνο, οι οποίοι θα ήταν οι επίσημοι στον εορτασμό του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου στο Ρέθυμνο στην επέτειο των 101 χρόνων από το 1866. Στην συζήτηση που έγινε υπήρξαν σύμφωνα με τα πρακτικά της προανάκρισης διάφορες προτάσεις όπως «η δολοφονία των μελών του κυβερνητικού κλιμακίου και η συγκρότησις ενόπλων ομάδων υπαίθρου δια την εκτέλεσιν πράξεων στρεφομένων κατά της κυβερνήσεως».
Τελικά όμως αυτό που αποφασίστηκε, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, ήταν, ότι η οργάνωση με όλους τους ενόπλους θα έστηναν ενέδρα στη Δυτική πύλη του Αρκαδίου, θα συνελάμβαναν και θα απήγαγαν τον Βασιλιά κατά την έξοδό του από την εκκλησία μετά την δοξολογία και τον οποίο θα οδηγούσαν σε ασφαλές μέρος. Από εκεί θα τον εξανάγκαζαν με την απειλή των όπλων, να ορκίσει Δημοκρατική κυβέρνηση καταλύοντας την δικτατορία.
Η επιχείρηση της Ασφάλειας στο Αγιασμάτσι
Όμως για κακή τους τύχη δύο ημέρες μετά την Παγκρήτια αυτή σύσκεψη, σε μια βομβιστική ενέργεια μελών της οργάνωσης στο Ηράκλειο, συνελήφθησαν από την Ασφάλεια Ηρακλείου τρεις από αυτούς. Στη συνέχεια ξεκίνησε πογκρόμ συλλήψεων. Σε λίγες ημέρες είχαν συλληφθεί όλα τα μέλη της οργάνωσης. Στην αγροικία του στο Αγιασμάτσι αργά τη νύκτα της 7ης Νοεμβρίου μετά από συντονισμένη επιχείρηση της Ασφάλειας Ηρακλείου συνελήφθη και ο Γιώργης Ουρανός, η σύζυγός του Φωτεινή και ο πρωτανηψιός του Μανώλης Σταυρακάκης μαθητής του Γυμνασίου τότε, 16 χρόνων, ο οποίος εκείνη την περίοδο διέμενε μαζί τους. Η γηραιά μητέρα του Γιώργη Ουρανού, η Αμαλία, που διέμενε επίσης μαζί τους, δεν συνελήφθη. Επίσης τότε βρέθηκαν και κατασχέθηκαν όλα τα όπλα τους, που ήταν κρυμμένα εκεί και όλοι μαζί το ίδιο βράδυ μεταφέρθηκαν στην Ασφάλεια Ηρακλείου. Αμέσως ξεκίνησαν οι ανακρίσεις με τις γνωστές απάνθρωπες μεθόδους της χούντας.
Η δίκη στο Στρατοδικείο Χανίων
Με βάση την αναφορά της Ασφάλειας Ηρακλείου που φέρει ημερομηνία 22 Νοεμβρίου ’67 συντάχθηκε το παραπεμπτικό βούλευμα του Φρουράρχου Χανίων προς τον Βασιλικό Επίτροπο του ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ με ημερομηνία 29 Νοεμβρίου του ’67.Ο Βασιλικός Επίτροπος ενεργών ως εισαγγελέας του Στρατοδικείου, συνέταξε το κατηγορητήριο με βάση τον Νόμο 509 του 1947 που είχε νομοθετηθεί στην έναρξη του Εμφυλίου πολέμου για τις διώξεις των Ελλήνων αριστερών. Σκοπός των Στρατοδικών ήταν να διεξαχθεί η δίκη όσον συντομότερα γινόταν, ώστε να μην προλάβει να πάρει πολύ δημοσιότητα. Και αυτό το πέτυχαν, αφού δεν γράφτηκε καν στις Αθηναϊκές εφημερίδες αφενός επειδή τις δημοκρατικές εφημερίδες τις είχε κλείσει η χούντα, εις δε τις υπόλοιπες υπήρχε η λογοκρισία που δεν επέτρεπε να γραφτούν τέτοια ανατρεπτικά γεγονότα! Στις 3 Φεβρουαρίου του 1968 τελείωσε η δίκη και εκδόθηκε η απόφαση.
Οι βαριές ποινές των αγωνιστών
Οι ποινές που επιβλήθηκαν στους 24 καταδικασθέντες αγωνιστές ήταν από 11 χρόνια φυλάκιση για τον Φοίβο Ιωαννίδη, 5 χρόνια για τον Θανάση Σκουλά, 4 χρόνια για τον Γιώργη Ουρανό και τον Γιώργη Γιαννόπουλο, 3,5 χρόνια για τον Δημήτρη Ξυριτάκη, 2 χρόνια για τον Γιάννη Χαλκιαδάκη, τον Στρατή Μεσσήνη, τον Μανώλη Παπαϊωάννου και τον παπα-Πέτρο Γαβαλά και λιγότερα χρόνια για τους υπόλοιπους. Όλοι οι καταδικασθέντες οδηγήθηκαν στις φυλακές. Άλλοι στην Ν. Αλικαρνασσό, άλλοι στην Αγυιά Χανίων, καθώς και σε άλλες φυλακές της χώρας όπου και εξέτισαν τις ποινές τους.
Από τους 29 αυτούς αγωνιστές, σήμερα οι 19 δεν βρίσκονται πια στη ζωή. Σήμερα συμπληρώνονται 53 ολόκληρα χρόνια από την σύλληψη των αγωνιστών και εκείνο που έχει σημασία για εμάς είναι να μην ξεχνούμε πως το στέριωμα της Δημοκρατία μας, δεν μας χαρίστηκε αλλά κατακτήθηκε με πολλούς αγώνες και θυσίες και από τους παραπάνω αλλά και από εκατοντάδες άλλους αγωνιστές, που κάποιοι μάλιστα απ’ αυτούς πλήρωσαν ακόμη και με τη ζωή τους!
Αποτίουμε λοιπόν φόρο τιμής στους αγωνιστές της Δημοκρατίας που με τη γενναιότητά τους μας δείχνουν το παράδειγμα των αγώνων για τα πανανθρώπινα ιδανικά της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
Η πρόταση για το Μουσείο της Αντίστασης
Στα πλαίσια της αναγνώρισης των αγώνων τους αυτών, προτείνουμε το σπίτι στο Αγιασμάτσι που χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο των αγώνων κατά της δικτατορίας να αγοραστεί είτε από το Ελληνικό δημόσιο είτε από φορέα του ή ακόμη και από πολιτιστικό φορέα ιδιωτικής πρωτοβουλίας (π.χ. κάποιας Τράπεζας) και να χρησιμοποιηθεί ως μνημείο και μουσείο των αγώνων για τη Δημοκρατία. Σήμερα το σπίτι και ο περιβάλλων χώρος ανήκει σε κληρονόμους του Γιώργη Ουρανού. Το κτίριο θα πρέπει να ανακατασκευαστεί και να συμπληρωθεί ώστε να μπορεί να διαμορφωθεί σε μουσειακό, εκθεσιακό καθώς και μικρό συνεδριακό χώρο. Επίσης στον ευρύχωρο περιβάλλοντα χώρο θα μπορούσε να ανεγερθεί ένας μικρός υπαίθριος αμφιθεατρικός χώρος για εκδηλώσεις την περίοδο του καλοκαιριού. Το όλον συγκρότημα θα μπορεί να ονομαστεί ως «Το Μουσείο της Δημοκρατίας».
Οι δράσεις του Μουσείου
Η διαχείρισή του θα ανατεθεί σε ένα ίδρυμα ιδιωτικού ή δημόσιου χαρακτήρα που θα συσταθεί και που θα ορίζεται από τον φορέα ιδιοκτησίας και διαχείρισής του. Στο χώρο του μουσείου θα μπορούν να εκτεθούν εκθέματα που θα αναφέρονται στον αντιδικτατορικό αγώνα της οργάνωσης Δ.Ε.Κ.Α. και των Κρητών γενικότερα αλλά και όλων των αντιστασιακών οργανώσεων της Ελλάδας στο σύνολό τους. Επίσης το μουσείο θα μπορεί να διοργανώνει εκδηλώσεις που θα σχετίζονται με τους αντιστασιακούς αγώνες όχι μόνον του Ελληνικού λαού αλλά και άλλων φιλικών μας λαών του Ευρωπαϊκού αλλά και του Διεθνούς χώρου.
Ακόμη το μουσείο θα μπορεί να αναπτύξει συνεργασίες με το Πανεπιστήμιο Κρήτης αλλά και με τις Νομικές ή και τις σχολές ιστορίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης ή και του εξωτερικού για την εκπόνηση μελετών για την προάσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Επίσης θα μπορεί να προχωρεί σε εκδόσεις συγγραμμάτων και μελετών για τους κοινωνικούς αγώνες του Ελληνικού ή και άλλων λαών.
Το μουσείο ακόμη θα μπορεί να διοργανώνει εκδηλώσεις μορφωτικές αλλά και ψυχαγωγικές, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες. Ιδιαίτερο πλεονέκτημά του, είναι και η τοποθεσία του, που βρίσκεται σε απόσταση μόλις επτακοσίων περίπου μέτρων από την Εθνική οδό, στον μελλοντικό κόμβο του Λατζιμά, όπου οριοθετείται ακριβώς στο μέσο της απόστασης Χανίων-Ηρακλείου που είναι 70 περίπου χιλιόμετρα από την κάθε πόλη.
Ο συμβολισμός της Διοίκησης
Στην επιτροπή διοίκησης του μουσείου θα πρέπει να μετέχουν και οι δέκα επιζώντες της οργάνωσης Δ.Ε.Κ.Α. Πρόεδρος της επιτροπής θα πρέπει να οριστεί ένας Ακαδημαϊκός δάσκαλος άμεσα σχετιζόμενος με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την Συνταγματική τους κατοχύρωση και ως τέτοιον προτείνουμε τον Ευάγγελο Βενιζέλο κορυφαίο Συνταγματολόγο και πρώην Υπουργό. Είμαστε σίγουροι ότι το βαρύ πολιτικό και ιστορικό φορτίο που θα φέρει το Μουσείο σε συνδυασμό με την ευρυμάθεια και την επιστημοσύνη της προτεινόμενης Διοίκησης, θα έχει λαμπρή ανταπόκριση, προς όφελος της Δημοκρατίας μας αλλά και του Ρεθύμνου και του νησιού μας ολόκληρου.
