Της ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΚΑΛΑΪΤΖΙΔΑΚΗ*
Τον Ιούνιο 2024, ακριβώς ένα χρόνο πριν, ταξίδεψα στις νήσους Φερόε, ένα σύμπλεγμα 18 νησιών αποκομμένων στο Βόρειο Ατλαντικό, ανάμεσα στη Σκωτία και την Ισλανδία. Είναι αυτόνομη περιοχή του Βασιλείου της Δανίας, έχουν νόμισμα την κορώνα, τοπική γλώσσα, ενώ δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κατόπιν δικής τους επιθυμίας.
Η θέση τους κοντά στον Αρκτικό κύκλο επηρεάζει τη διάρκεια της ημέρας και της νύκτας. Στη διάρκεια της παραμονής μου, ο ήλιος ανέτειλε 03.37 τα ξημερώματα και έδυε στις 23.20 τα μεσάνυκτα.
Φτάσαμε στο αεροδρόμιο του νησιού Vagar από την Κοπεγχάγη με την αεροπορική εταιρεία των νησιών, Atlantic Airways. Η ταξιδιωτική ομάδα ήταν μικρή 12 άτομα, συν δυο άτομα του εναλλακτικού ταξιδιωτικού γραφείου που είχαν τον ρόλο συνοδού και οδηγού των δύο βαν που χρησιμοποιήσαμε στις μετακινήσεις μας.
Η φράση των ντόπιων «Δεν σου αρέσει ο καιρός; Περίμενε πέντε λεπτά!» επιβεβαίωνε την πληροφορία από τα ταξιδιωτικό γραφείο ότι ο καιρός είναι απρόβλεπτος, συνεχώς μεταβαλλόμενος, με ξαφνικές μπόρες και πολύ δυνατούς ανέμους. Οι δυνατοί άνεμοι που σαρώνουν τα νησιά δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη δένδρων. Το κλίμα είναι ηπιότερο εξαιτίας του ρεύματος του κόλπου του Μεξικού με θερμοκρασίες 3-11 βαθμούς Κελσίου χειμώνα, καλοκαίρι.
Το ξενοδοχείο μας, σε ένα λόφο πάνω από την πρωτεύουσα Torshavn, στο μεγαλύτερο νησί Streymoy, είχε ιδιόμορφη αρχιτεκτονική, δύο επιμήκεις πτέρυγες σε δύο επίπεδα με οροφή από πράσινο χορτάρι. Το δωμάτιό μου, αντί για Deluxe sea view είχε θέα σε μια μπουλντόζα που έκανε εργασίες στον προαύλιο χώρο. Η θέα ήταν όμως εντυπωσιακή από την αίθουσα του πρωινού. Θέα στο εμπορικό λιμάνι, σε γειτονιές της πρωτεύουσας και σε νεφοσκεπή γειτονικά νησιά. Κάθε πρωί, τρία πρόβατα, τα ίδια, έβοσκαν αμέριμνα μπροστά στο δωμάτιό μου.
Τα πρόβατα κυριαρχούν στα νησιά Φερόε. Περίπου 70.000, είναι περισσότερα από τους 54.000 κατοίκους. Και τι πρόβατα! Πρόκειται για τοπική ράτσα, με μαλλί μακρύ, δύο στρώσεων! Το χρώμα τους είναι μονόχρωμο, λευκό, μαύρο, ή, πιο σπάνια ανοικτό καφέ, ή έχει 47 διαφορετικούς χρωματικούς συνδυασμούς. Τα κριάρια έχουν τρομερά κέρατα, αναδιπλούμενα τρεις φορές. «Το μαλλί, είναι ο χρυσός των νησιών Φερόε», λέει μια παλιά παροιμία. Τα χειροποίητα πλεκτά μάλλινα πουλόβερ των νησιών, ήταν ονομαστά! Στο παρελθόν ζέσταιναν τους ατρόμητους ψαράδες και τους ναυτικούς που έβγαιναν για να κερδίσουν τα προς το ζην, στον άγριο Ατλαντικό. Στη συνέχεια, η αξιοποίηση του μαλλιού εγκαταλείφθηκε, όμως, τα τελευταία χρόνια, ιδιωτική πρωτοβουλία και νέοι σχεδιαστές, έχουν ξαναφέρει στο προσκήνιο τα χειροποίητα μάλλινα πλεκτά, με τα παραδοσιακά γεωμετρικά σχέδια του παρελθόντος σε ευφάνταστα χρώματα και σε συμφωνία με τις σύγχρονες ανάγκες.
Τα νησιά έχουν μια άγρια ομορφιά που κόβει την ανάσα! Η ηφαιστειογενής τους προέλευση γίνεται φανερή ακόμη και στον μη ειδικό στη γεωλογία από τις απότομες κάθετες βραχώδεις ακτές από γκρι ή μαύρο βασάλτη. Τα πολλά υψώματα με κλασσικές τριγωνικές κορυφές, ή, με σχήμα τραπεζίου, κάνουν τα νησιά ιδανικό προορισμό για ανάβαση και πεζοπορία. Γραφικά ψαροχώρια με τα χαρακτηριστικά ξύλινα σπιτάκια της Σκανδιναβίας, τριγωνικές σκεπές και έντονα χρώματα, αλλά και την παραδοσιακή στέγη από χορτάρι για θερμομόνωση, διατηρούν σημάδια από την παρουσία των Βίκιγκς.
Στα νησιά Φερόε κυριαρχούν τα στοιχεία της φύσης! Χόρτασε το μάτι μου νερό, μια εβδομάδα που στο Ρέθυμνο επικρατούσε καύσωνας! Το νερό λες και ξεπηδούσε από παντού σε τούτη τη γη… Σχημάτιζε καταρράκτες μικρούς, μεγαλύτερους και πολύ μεγάλους, σχημάτιζε ρέματα και ποταμάκια και έβρισκε το δρόμο προς τη θάλασσα. Ο καταρράκτης Μούλαφοσουρ στην ακτή στο νησί Vagar, είναι από τα πιο πολυφωτογραφημένα σημεία του αρχιπελάγους . Ο μεγαλύτερος καταρράκτης σε όλα τα νησιά Φερόε είναι ο εντυπωσιακός Fossá, 140 μέτρων .
Τα νησιά θεωρούνται παράδεισος για πεζοπορία και παρατήρηση πουλιών. Υπάρχουν πολλές πεζοπορικές διαδρομές με αντίστοιχους πληροφοριακούς χάρτες στο διαδίκτυο και ανηρτημένες πινακίδες στα σημεία. Μου έκανε εντύπωση η ποιότητα των πληροφοριακών εντύπων! Σύγχρονη γραφιστική άποψη, φωτογραφίες υψηλής αισθητικής, σε πολλές γλώσσες. Διάβασα ότι τα νησιά Φερόε «κλείνουν» κάθε χρόνο για δύο εβδομάδες. Με τη βοήθεια εθελοντών, ελέγχονται τα πεζοπορικά μονοπάτια, καθαρίζονται και ανανεώνεται η σήμανση. Να σημειωθεί ότι η γη στα νησιά είναι ιδωτική και για κάθε πεζοπορία χρειάζεται (ακριβούτσικο) εισιτήριο και οπωσδήποτε η χρήση τοπικού οδηγού. Η παρατήρηση πουλιών (bird watching) δημιουργεί διαφοροποιημένο τουριστικό προϊόν και προσελκύει επισκέπτες από πολλά μέρη του κόσμου. 49 είδη πουλιών αναπαράγονται μόνιμα στα νησιά, ενώ 200 αποδημητικά είδη φτάνουν εδώ για αναπαραγωγή τους καλοκαιρινούς μήνες, εξαιτίας της άφθονης τροφής. Οι εποχές στα νησιά Φερόε πρακτικά καθορίζονται από την άφιξη των αποδημητικών πουλιών. Ιδιαίτερα το ανατολικότερο νησί MYKINES (προφέρεται Μίκνες) φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι τη μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία puffins (Fratercula arctica) στον Ατλαντικό. Τα πουλιά αυτά με το τόσο ιδιαίτερο ράμφος που θυμίζει παπαγάλο, περνούν μήνες στον ωκεανό και έρχονται στις ακτές για αναπαραγωγή.
Η πρώτη προσπάθεια να επισκεφτούμε το νησί Mykines απέτυχε λόγω απαγορευτικού. Καταφέραμε να πάμε μια επόμενη ηλιόλουστη ημέρα και να παρατηρήσουμε και να φωτογραφήσουμε από κοντά puffins. Το νησί, προστατευόμενη περιοχή της συνθήκης Ramsar, δημοφιλής προορισμός το καλοκαίρι για Δανούς και λοιπούς επισκέπτες, τον χειμώνα αποτελεί σπίτι μόνο για 12 κατοίκους. Μου έκανε εντύπωση πως στο πλοιάριο που μας μετέφερε, είχαν προτεραιότητα οι ντόπιοι! Αυτό τελικά, δεν ήταν χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης διαδρομής. H προτεραιότητα στους κατοίκους αποτελεί γενικευμένη πολιτική και δεν περιορίζεται μόνο στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες. Στα χωριουδάκια, μόνο οι κάτοικοι είχαν δικαίωμα να εισέλθουν με τα αυτοκίνητά τους. Οι υπόλοιποι, με τα πόδια! Πόσο διαφορετική προσέγγιση από τα μέρη μας, στα οποία τα πάντα εκχωρούνται στον τουρισμό!
Πολύ εντυπωσιακή είναι και η λίμνη Leitisvatn, που αιωρείται πάνω από τον ωκεανό σε ύψος 40 μέτρων. Δικαίως θεωρείται ένα από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά θαύματα στον πλανήτη! Βραχώδεις σχηματισμοί που αναδύονται από τη θάλασσα όπως ο «Γίγαντας» και η «Μάγισσα», συνδέονται με τους θρύλους και τις δοξασίες για υπερφυσικά όντα στα νησιά.
Εκτός από τα θαύματα της φύσης, στα νησιά Φερόε, θαύμασα και τα έργα των ανθρώπων! Τις τέσσερεις υποθαλάσσιες σήραγγες που συνδέουν πέντε νησιά μεταξύ τους διασφαλίζοντας για τους κατοίκους την επικοινωνία, οδικώς, ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες στη θάλασσα. Η πρώτη σήραγγα κατασκευάστηκε το 1960 και η πιο πρόσφατη το 2020. Μια από αυτές, μήκους 11 χιλιομέτρων είναι μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο(!).
Στα αρνητικά του ταξιδιού ήταν η περιορισμένη επαφή με την τοπική γαστρονομική παράδοση. Τα εστιατόρια, ακόμη και στο ξενοδοχείο μας, λειτουργούν αυστηρά με κράτηση και την τελευταία στιγμή, ήταν πλήρη. Επιπλέον οι κουζίνες κλείνουν στις 9 μ.μ. Καθώς οι ημερήσιες εξορμήσεις μας ολοκληρώνονταν μετά τις 8.30 μ.μ., πέρασα όλη την εκδρομή τρώγοντας χάμπουργκερ στο μπαρ του ξενοδοχείου. Δυο φορές που κατάφερα να γευματίσω σε τοπικό εστιατόριο, εντυπωσιάστηκα από την ποιότητα αλλά και την επιμελημένη παρουσίαση του φαγητού. Άλλωστε, στα νησιά λειτουργούσε μέχρι το 2021 εστιατόριο βραβευμένο με δυο αστέρια Michelin, που το γνωστό περιοδικό New Yorker είχε χαρακτηρίσει «το πιο απομονωμένο εστιατόριο για καλοφαγάδες στον κόσμο». Ο σεφ, Poul Andrias Ziska, γεννημένος στο Torshavn, έστηνε το μενού αποκλειστικά με ότι προσέφερε ο τόπος: Φύκια, οστρακοειδή, καβούρια, αχινούς, ψάρια και πατάτες, το μοναδικό λαχανικό που μπορεί να καλλιεργηθεί στα νησιά.
Καθώς διανύουμε άλλη μια εβδομάδα με ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες τον Ιούνιο 2025, αναπολώ με νοσταλγία τη δροσιά, την καθαρότητα, το πράσινο και την άγρια ομορφιά των νησιών Φερόε…
*Η Μαριάννα Καλαϊτζιδάκη είναι καθηγήτρια Βιολογίας και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
