Καθώς φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από το θάνατο του διάσημου Γερμανοεβραίου φυσικομαθηματικού επιστήμονα Άλμπερτ Αϊνστάιν, ας αφιερώσουμε στο παρόν σημείωμα λίγα λόγια για τη ζωή και τη συνεισφορά του στη σύγχρονη Επιστήμη. Ήταν στα 1955 και μάλιστα στις 18 Απριλίου, στο Πρίνσετον της Μασαχουσέτης των Η.Π.Α, όταν ο άνθρωπος που το 1921 είχε τιμηθεί με το Νόμπελ Φυσικής για τη διατύπωση της θεωρίας της Σχετικότητας αφήνει την τελευταία του πνοή.
Ο Αϊνστάιν είχε γεννηθεί το 1879 (14/3) στο Ουλμ στη Βυρτεμβέργη της νότιας Γερμανίας, αλλά μεγάλωσε στο Μόναχο και σπούδασε (από το 1896) στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης.
Αν και ήταν πάντα κάπως απόμακρος, σαν νέος ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδης. Έπαιζε βιολί ή πιάνο με την πρώτη ευκαιρία, ή όταν ήθελε να επεξεργαστεί κάποια ιδέα που τον δυσκόλευε. Έκανε δύο γάμους, από τους οποίους απέκτησε δύο αγόρια.
Ενώ δούλευε, λοιπόν, στο Ομοσπονδιακό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας στη Βέρνη, το 1905 διατυπώνει την ειδική θεωρία της Σχετικότητας, που αμέσως έκανε εντύπωση στους επιστημονικούς κύκλους και έφερε την προσοχή τους προς το νεαρό φυσικό. Παρά τις ενδιαφέρουσες σκέψεις και εργασίες του πάνω στην κβαντική θεωρία του Πλανκ (1902-03), με μεγάλη δυσκολία κατόρθωσε να πάρει την έδρα του έκτακτου καθηγητή φυσικής στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης σε ηλικία 30 ετών.
Ήταν το πρώτο σκαλί για τον Αϊνστάιν. Έτσι, το 1911 διορίζεται καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πράγας και την επόμενη χρονιά ταχτικός καθηγητής του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης. Το 1913, ενώ γίνεται επίτιμος καθηγητής φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, ονομάζεται και μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.
Στα 1915 ο Αϊνστάιν διατυπώνει τη γενική θεωρία της Σχετικότητας, που προκάλεσε επίσης αρκετές συζητήσεις στα παγκόσμια επιστημονικά φόρουμ. Τέσσερα χρόνια μετά, οι παρατηρήσεις που έκανε κατά την έκλειψη του ηλίου επαλήθευσαν απολύτως τη θεωρία του, σύμφωνα με την οποία ο χρόνος είναι σχετικός γιατί εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο τον μετράμε, όπως σχετικές είναι κι οι διαστάσεις των σωμάτων, αφού κάθε σώμα αλλάζει μορφή όταν και όσο κινείται.
Το 1921 θα αναγνωρισθεί διεθνώς με το βραβείο Νόμπελ, αλλά η άνοδος του Χίτλερ στη Γερμανία ανέκοψε την ανοδική πορεία του Αϊνστάιν. Παρά το αναμφισβήτητο κύρος του ανά την υφήλιο, η ναζιστική κυβέρνηση του αφαιρεί όλους τους τίτλους του και -καθώς ο Αϊνστάιν είχε πρωτοστατήσει στον αγώνα υπέρ των Εβραίων- έφτασε στο σημείο να του απαγορεύσει να διδάσκει επί γερμανικού εδάφους.
Έτσι φεύγει σε ηλικία 54 ετών οικογενειακώς από τη Γερμανία αυτοεξόριστος και πάει στις Η.Π.Α., στη Μασαχουσέτη. Εκεί, συνεχίζει να δραστηριοποιείται γύρω από την επιστήμη του, ώστε να τελειοποιήσει τις θεωρίες του. Μολαταύτα, από το 1933, που έφτασε στις ΗΠΑ, μέχρι τον θάνατό του, ο διάσημος φυσικός ήταν αντικείμενο της στενής παρακολούθησης από το FBI και άλλες αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες. Αυτό αποκαλύπτει το βιβλίο «Ο φάκελος Αϊνστάιν», που κυκλοφόρησε το 2002 στις ΗΠΑ.
Το 1948 ο Άλμπερτ Αϊνστάιν απορρίπτει πρόταση να γίνει ο πρώτος πρόεδρος του νεογέννητου κράτους του Ισραήλ και το 1950 αρχικά προσπάθησε να δώσει λύση στο παγκόσμιο πολιτικό πρόβλημα προτείνοντας την ίδρυση μιας παγκόσμιας υπερκυβέρνησης και -έπειτα από λίγους μήνες- μέσα σε γενικό σάλο ανακοινώνει τη γενική θεωρία της Βαρύτητας, συμπλήρωμα της θεωρίας της Σχετικότητας.
Μετά τον πόλεμο, όμως, δεν είχε αργήσει να συνταχτεί με το κίνημα για τον πυρηνικό αφοπλισμό. «Η απελευθέρωση της δύναμης του ατόμου άλλαξε τα πάντα, εκτός από τον τρόπο σκέψης μας… Αν το ήξερα θα γινόμουν ωρολογοποιός», είχε πει ο Αϊνστάιν (βλ. «Ριζοσπάστης», 15-05-2005) ανασκοπώντας την πορεία του μετά τη διπλή χρήση της ατομικής βόμβας από τις ΗΠΑ στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι (καλοκαίρι 1945).
Στο δοκίμιό του «Why socialism» (Γιατί σοσιαλισμός), εξάλλου, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1949 στο περιοδικό «Monthly Revue», ο Αϊνστάιν (βλ. «Offensiu» του Ανόβερο, «περιοδικό για το σοσιαλισμό και την ειρήνη», τεύχος Νοέμβρη – Δεκέμβρη 2004 σε μετάφραση που δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη», 29- 12-2004) έγραψε: «Είμαι περήφανος ότι υπάρχει μόνο ένας δρόμος για να απαλλαγεί κανείς απ’ αυτό το κακό, δηλαδή να εγκαθιδρυθεί το σοσιαλιστικό οικονομικό σύστημα, συνοδευόμενο από ένα εκπαιδευτικό σύστημα, προσανατολισμένο σε κοινωνικούς στόχους. Σε μια τέτοια οικονομία, τα παραγωγικά μέσα ανήκουν στην ίδια την κοινωνία και η χρησιμοποίησή τους σχεδιοποιείται. Μια σχεδιασμένη οικονομία, που ρυθμίζει την παραγωγή στην ανάγκη της κοινότητας, θα μοίραζε την εργασία, που πρέπει να πραγματοποιηθεί, ανάμεσα σε όλους που είναι σε θέση να εργαστούν και θα εγγυόταν σε κάθε άνδρα, σε κάθε γυναίκα και σε κάθε παιδί τα μέσα της ζωής. Η μόρφωση θα είχε στόχο, επιπροσθέτως προς την προαγωγή των φυσικών τους ικανοτήτων, τα άτομα να αναπτύξουν ένα αίσθημα ευθύνης για τους συνανθρώπους, αντί για την εξύμνηση της δύναμης και της επιτυχίας στην τωρινή κοινωνία μας».
Όπως διαβάζουμε στην «Ελευθεροτυπία» της 27-04-2009, «Αμέσως μετά το θάνατο του Αϊνστάιν, ο παθολόγος του πανεπιστημίου Πρίνστον Τόμας Χάρβεϊ, αφαίρεσε τον εγκέφαλο του διασημότερου στον κόσμο φυσικού για περαιτέρω μελέτη, με αποτέλεσμα σήμερα ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν να βρίσκεται πλέον σε 240 κομμάτια. Όμως, πριν αρχίσει ο κατατεμαχισμός του εγκεφάλου, είχαν γίνει αναλυτικές μετρήσεις και είχαν τραβηχτεί πολλές φωτογραφίες του άθικτου ακόμα εγκεφάλου. Οι φωτογραφίες αυτές, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, μελετώνται από επιστήμονες για να «ξεκλειδώσουν» τα μυστικά του εγκεφάλου του. Αυτό που έχει ξαφνιάσει τους μελετητές, είναι το γεγονός ότι ο εγκέφαλος του Αϊνστάιν, με βάρος 1.230 γραμμαρίων, είναι μικρότερος από το μέσο όρο των ανθρώπων, συνεπώς δεν μπορεί να είναι το μέγεθος που εξηγεί τη νοητική του ικανότητα. Μια άλλη μελέτη καναδών ερευνητών, το 1999, διαπίστωσε ότι οι βρεγματικοί λοβοί του Αϊνστάιν ήσαν κατά 15% πλατύτεροι από το μέσο ανθρώπινο όρο. Οι λοβοί αυτοί συνήθως συνδέονται με την επεξεργασία των σημάτων της όρασης, την αντίληψη του περιβάλλοντος χώρου και τα μαθηματικά».
Τέλος, ο Τζωρτζ Μπέρναρ Σω, γνωστός Άγγλος πνευματικός άνθρωπος, κατατάσσει τον Α. Αϊνστάιν μαζί με τους Πυθαγόρα, Αριστοτέλη, Πτολεμαίο, Κοπέρνικο, Γαλιλαίο, Καίπλερ και Νεύτονα στους οκτώ μεγάλους οικοδόμους του σύμπαντος, κι όχι άδικα με την επανάσταση που οι ιδέες τους έφεραν στη γήινη διανόηση.