Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΛΕΞΑΚΗ
Στο τελευταίο της μυθιστόρημα «Ουρανός από στάχτη» η Νίκη Τρουλλινού μας εισάγει στον κόσμο της Θάλειας Ποιμενάκη και του Τηλέμαχου Βυθούλκα, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και ο δικός μας κόσμος. Η σύγχρονη Ελλάδα της κρίσης. Η Θάλεια είναι φιλόλογος από την Κρήτη που ζει και εργάζεται στα Εξάρχεια. Αντισυμβατική αν και συμβιβασμένη. Ο Τηλέμαχος μεγαλοστέλεχος των Βρυξελλών. Ένας κοσμοπολίτης τεχνοκράτης. Θεία και ανιψιός. Πολύ κοντά κάποτε, τώρα χαμένοι στους λαβυρίνθους της ζωής.
Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης νιώθει να περιτριγυρίζεται από τα 4 στοιχεία της αριστοτελικής φυσικής. Αέρας, φωτιά, γη και νερό. Ουρανός, στάχτη, κρητική γη και οι εκδόσεις ποταμός. Η γη αναδύεται μέσα από τις νοσταλγικές αφηγήσεις της Θάλειας για το εργοστάσιο της οικογένειας Αλεπουδέλη και τα πρώτα βήματα του νεαρού ποιητή στην περιοχή και από το γράμμα της Αργυρώς Βυθούκλα -της γιαγιάς της Θάλειας- που εξιστορεί την πορεία της οικογένειάς της από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα ως τα μεταπολεμικά χρόνια. Αφηγήσεις που φανερώνουν το ρίζωμα σε μια γη που θρέφει και πληγώνει, με χέουσες πληγές από το βίαιο γκρέμισμα του οθωμανικού παρελθόντος του Χάνδακα και μικρές στιγμές υπερηφάνειας στους φυτεμένους ευκαλύπτους στην αυλή του παρθεναγωγείου, οι οποίοι προστάτευαν από την ελονοσία.
Μια γη που έρχεται σε αντιπαράθεση με τον κοσμοπολιτισμό του αέρινου στοιχείου, του Τηλέμαχου Βυθούλκα, του μορφωμένου και καταξιωμένου στελέχους των Βρυξελλών. Συνεχή ταξίδια, διεθνείς ομάδες εργασίας και meetings ανά την Ευρώπη. Μακριά από τους περιορισμούς της επαρχίας. Η γοητεία του να ξεκόβεις από οτιδήποτε σε κρατά δέσμιο. Ο Τηλέμαχος είναι ένα στέλεχος που κάποτε θέλησε να εργασθεί για το όραμα της ενωμένης Ευρώπης εγκαταλείποντας την ακαδημαϊκή καριέρα, αλλά τώρα προσπαθεί -μάλλον ανεπιτυχώς- να ισορροπήσει μεταξύ του προσωπικού του συμφέροντος και των ενοχών του, που γνωρίζει τι συμβαίνει, αλλά προτιμά να σιωπά για να επιτύχει στην εργασιακή αρένα. Ένας μοντέρνος, ευρωπαίος Άιχμαν. Ένας Τηλέμαχος, που όπως δηλώνει και το όνομά του, βρίσκεται μακριά από τις μικρές και τις μεγάλες μάχες στην πατρώα γη. Ελεύθερος και συνάμα δίχως ρίζες ζητά να μάθει πληροφορίες για τον πατέρα του Δράκο Βυθούλκα. Ρίζες που παραμένουν μέχρι το τέλος κρυμμένες πίσω από ένα σύννεφο αμφιβολίας και ψιθύρων πίσω από κλειστές πόρτες.
Και μετά στάχτες. Το αποτέλεσμα της φωτιάς. Οι στάχτες της κρίσης σε Ελλάδα και κόσμο. Ανεργία. Άστεγοι. Φτώχεια. Φόβος. Άνθρωποι που παραμιλούν στον δρόμο. Άνθρωποι που κλείνονται στον εαυτό τους. Αυτοκτονίες. Και πάλι άστεγοι. Μίσος για τον άλλο. Ακροδεξιά. Και ο στίχος του Σαχτούρη. Ας μην το κρύβουμε, Διψάμε για Ουρανό. Αλλά ο ουρανός γέμισε στάχτες. Από μια φωτιά που βγήκε από τα σπλάχνα του.
Και οι ρωγμές της ελπίδας που πάντα συγκινούν και κινητοποιούν. Ακόμα και αν σύντομα διαψεύδονται. Οι πορείες και τα κινήματα αλληλεγγύης. Η συγγραφή. Ακόμα και αν δεν είναι ολοκληρωμένη, αλλά απλή διαφυγή στο σημειωματάριο. Πάντα με έσωζε η ανάγκη να κρατώ σημειώσεις… Και η συσσωρευμένη εμπειρία των χρόνων, που σημαίνει την αποδοχή της ματαιότητας των πραγμάτων. Ή μήπως είχε δίκιο ο Benjamin πως ο η εμπειρία δεν είναι παρά μια μάσκα των μεγάλων για να κλέψουν τη ζωή των νέων, αυτό το μέλλον των άπειρων δυνατοτήτων…
Κάτω από αυτόν τον Ουρανό από στάχτη η Θάλεια απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον Τηλέμαχο και επιστρέφει στην πατρώα γη, στο νησί. Στη Μεγαλόνησο όπως αρέσκονται να την αποκαλούν οι ντόπιοι. Ξεκαθαρίζοντας τα πράγματα της μητέρας που έφυγε και επιθυμώντας να ενταχθεί. Όχι όμως με το να προσαρμοστεί στα κακεντρεχή σχόλια των συναδέλφων, αλλά με το να διασχίζει του ίδιους δρόμους, να θυμηθεί ξανά τον ήχο των τζιτζικιών και την ευωδία του χώματος που προσφέρουν τα πρωτοβρόχια του Σεπτέμβρη.
Γιατί όση στάχτη και αν γεμίζει ο ουρανός, στην πρώτη του βροχή το χώμα στο οποίο ριζώνουμε θα ευωδιάζει…
* O Δημήτρης Αλεξάκης είναι εκπαιδευτικός, δρ. φιλοσοφίας
