Ο παραδοσιακός άξονας Δεξιάς – Αριστεράς, δεν επαρκεί πλέον ως αποκλειστικό εργαλείο ανάλυσης των κομματικών συστημάτων και της πολιτικής συμπεριφοράς των ψηφοφόρων. Το ξεθώριασμα των παραδοσιακών διαιρετικών τομών, οι λεγόμενες μεταϋλιστικές αξίες και οι αλλεπάλληλες κρίσεις της τελευταίας δεκαετίας παγίωσαν έναν νέο πολιτικό άξονα.
Όπως πολύ εύστοχα αποτυπώνει σε άρθρο του στην καθημερινή ο καθηγητής Τάκης Παππάς, αυτός ο άξονας χωρίζει τους φιλελεύθερους από τους μη φιλελεύθερους (με την πολιτική και όχι την οικονομική έννοια του όρου). Αυτός ο ευρύς διαχωρισμός μπορεί να περιλαμβάνει πολλές επιμέρους διαιρέσεις και ταυτότητες, ανεξάρτητα από το εάν πρόκειται για Αριστερούς ή Δεξιούς. Π.χ. ευρωπαϊστές – ευρωσκεπτικιστές, δημοκράτες – αυταρχικούς, λαϊκιστές – ορθολογικούς, συνεναιτικούς – συγκρουσιακούς, μετριοπαθείς – φανατικούς, εσωστρεφείς – εξωστρεφείς κ.α.
Αυτός ο νέος άξονας δεν αντικαθιστά τον παραδοσιακό Δεξιάς – Αριστεράς, ο οποίος σαφώς και εξακολουθεί να ασκεί μεγάλη επιρροή στην πολιτική συμπεριφορά, αλλά τον διαπερνά τέμνοντας τον κάθετα. Έτσι, μπορούμε να φανταστούμε ένα σχήμα με τους δύο άξονες σε σχήμα σταυρού, όπου διαμορφώνονται 4 πολιτικές ταυτότητες: οι Δεξιοί Φιλελεύθεροι (ΔΦ), οι Δεξιοί Μη Φιλελεύθεροι (ΔΜΦ), οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι (ΑΦ) και οι Αριστεροί Μη Φιλελεύθεροι (ΑΜΦ).
Όσον αφορά την τοποθέτηση των κομμάτων εντός των δύο αυτών αξόνων, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Στη δεξιά μεριά του σταυρικού μας σχήματος, η ΝΔ τοποθετείται στην ΔΦ πλευρά και η Ελληνική Λύση στην ΔΜΦ. Στην αριστερή μεριά του σχήματος παρότι υπάρχουν περισσότερα κόμματα, εν ελλείψει πλέον της ανανεωτικής Αριστεράς των δεκαετιών του 80 και του 90 και της διολίσθησης στον λαϊκισμό, τα περισσότερα συνωστίζονται στην πλευρά της Μη Φιλελεύθερης Αριστεράς. Έτσι έχουμε μόνο το ΚΙΝΑΛ στην ΑΦ πλευρά και τον ΣΥΡΙΖΑ, το Μέρα 25 και το ΚΚΕ στην ΑΜΦ πλευρά.
Τι γίνεται όμως με τους ψηφοφόρους; Στην δεξιά μεριά του σχήματος η ΝΔ (το μεγάλο κόμμα), προσελκύει την συντριπτική πλειοψηφία των ΔΦ ψηφοφόρων και ένα μικρό κομμάτι των ΔΜΦ που παραδοσιακά την ψηφίζουν. Η Ελληνική Λύση (το μικρό κόμμα) τροφοδοτείται σχεδόν αποκλειστικά από τις ψήφους των ΔΜΦ.
Στην Αριστερή μεριά του σχήματος τα πράγματα δεν είναι τόσο ισορροπημένα. Εκεί το ΚΙΝΑΛ (το μικρό κόμμα) προσελκύει τους ΑΦ, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ (το μεγάλο κόμμα) προσελκύει τους ΑΜΦ (εκτός του μικρού κομματιού του Μέρα 25 και των παραδοσιακά σταθερών ψηφοφόρων του ΚΚΕ). Ο ΣΥΡΙΖΑ στηρίζεται επίσης σε μια μερίδα ΑΦ ψηφοφόρων, οι οποίοι είτε δεν βλέπουν προοπτική εξουσίας στο ΚΙΝΑΛ, είτε ο οριζόντιος παραδοσιακός άξονας Δεξιά – Αριστερά ασκεί μεγαλύτερη επιρροή πάνω τους, ψηφίζοντας το αριστερό κόμμα που έχει την μεγαλύτερη πιθανότητα να ανατρέψει ένα δεξιό κόμμα από την εξουσία.
Όλο αυτό το σκηνικό δημιουργεί, κατ’ αρχάς, ένα τεράστιο χάσμα μεταξύ του 1ου και του 2ου κόμματος (καθώς η σύγκρουση δεν είναι μεταξύ ΔΦ και ΑΦ, αλλά μεταξύ ΔΦ και ΑΜΦ). Καθίσταται έτσι εξαιρετικά δύσκολη, όχι μόνο κάθε συνεννόηση μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, αλλά και η ίδια η συνέχεια του κράτους σχετικά με τις βασικές του κατευθύνσεις. Ακόμη, μεταξύ αυτού του χάσματος, δημιουργείται ένα κενό εκπροσώπησης στην μεγάλη δεξαμενή που με παραδοσιακούς όρους θα ονομάζαμε μετριοπαθή κεντροαριστερά.
Την μεγάλη αυτή δεξαμενή ψηφοφόρων αδυνατεί να προσελκύσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Ίσως γιατί δεν θέλει, καθώς δεν ήταν η μετριοπάθεια αλλά η αλλοφροσύνη και ο φανατισμός που από το 3% τον απογείωσε την εξουσία, οπότε επιλέγουν να ακολουθούν την ίδια συνταγή. Φαίνεται να επιδιώκουν συνειδητά την παγίωση εκπροσώπησης μιας βάσης ανορθολογισμού στο εκλογικό σώμα. Από την αντίθεση για τις εκκενώσεις στις πυρκαγιές, τις επιθέσεις και την στοχοποίηση της επιτροπής επιστημόνων για την πανδημία, έως το 12% των εμβολιασμένων στις ΜΕΘ του κ. Τσίπρα (και όχι το 88% των ανεμβολίαστων) και άλλα πολλά.
Ίσως επειδή δεν μπορούν, καθώς αυτό θα έρχονταν σε αντίθεση με το αξιακό τους σύστημα. Ένα αξιακό σύστημα που στηρίζεται στο φανατικό λόγο, στη σύγκρουση και την ύπαρξη «εχθρών». Με άλλα λόγια ένας ΣΥΡΙΖΑ στηριζόμενος όχι στο λαϊκισμό, αλλά στη μετριοπάθεια και την συναίνεση, δεν θα ήταν το κόμμα για το οποίο συζητάμε σήμερα.
Το ΚΙΝΑΛ/ΠΑΣΟΚ στοχεύει ξεκάθαρα στην κάλυψη αυτής της «ζήτησης», που προέρχεται από τη συγκεκριμένη δεξαμενή των ψηφοφόρων. Προς το παρών, από τους υποψήφιους για την ηγεσία του κόμματός, πέρα από τη διαχείριση των ιστορικών συμβόλων της παράταξης, ακούγονται κυρίως αόριστα πράγματα, που αφορούν το κομμάτι των ψηφοφόρων που σκέφτονται με τον παραδοσιακό άξονα, όπως για τα περί ύπαρξης ενός ισχυρού κόμματος στη βάση των αρχών της σοσιαλδημοκρατίας. Λένε όμως λιγότερα πράγματα για τον κάθετο άξονα και την στάση τους απέναντι στον λαϊκισμό.
Σε κάθε περίπτωση, το τοπίο στο πολιτικό μας σύστημα παραμένει ρευστό, τουλάχιστον σε ότι αφορά την πλευρά του πολιτικού φάσματος, που περιλαμβάνει το κομμάτι των φιλελεύθερων αριστερών ψηφοφόρων. Την συνέχεια μένει να την δούμε.
*Ο Γεώργιος Νάστος είναι ιδιωτικός υπάλληλος – πολιτικός επιστήμονας
