Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΡΥΣΟΦΑΚΗ*
Αν παρουσιάζεται έντονο ροχαλητό, παύσεις της αναπνοής κατά τον ύπνο, νυχτουρία, ημερήσια υπνηλία, κόπωση με αίσθημα έλλειψης αναζωογονητικού ύπνου, πρωινή κεφαλαλγία, ξηροστομία και διαταραχές της διάθεσης τότε πιθανόν να πάσχετε από σύνδρομο υπνικής άπνοιας ή σύνδρομο αποφρακτικών απνοιών – υποπνοιών κατά τον ύπνο (ΣΑΑΥ). Το ΣΑΑΥ αποτελεί μια συχνή νοσολογική οντότητα με το 4-9% των ενηλίκων να παρουσιάζουν τη νόσο. Η συγκεκριμένη νόσος προκαλείται κυρίως από απόφραξη των ανώτερων αεραγωγών κατά τη διάρκεια του ύπνου, λόγω έλλειψης του τόνου των μυών που διατηρούν τον ανώτερο αεραγωγό ανοιχτό (εικόνα 1, 2).
Τα συμπτώματα της νόσου διακρίνονται σε νυχτερινά (κατά τον ύπνο) και ημερήσια (κατά την εγρήγορση) όπως φαίνεται στην πίνακα 1 που ακολουθεί.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1 – ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΥΠΝΙΚΗΣ ΑΠΝΟΙΑΣ
ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΥΠΝΟ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΓΡΗΓΟΡΣΗ
Ροχαλητό Ημερήσια Υπνηλία (ΤΡΟΧΑΙΑ)
Παύσεις της αναπνοής Έλλειψη αναζωογονητικού ύπνου
Αιφνίδιες αφυπνίσεις Ημερήσια Κόπωση
Ανήσυχος ύπνος Ξηροστομία
Τινάγματα άκρων, κορμού κεφαλαλγία
Αγωνιώδη όνειρα Δυσθυμία
Νυχτερινές εφιδρώσεις Γνωσιακές διαταραχές
Νυχτουρία Σεξουαλική δυσλειτουργία
Αναγωγές Γαστρικού περιεχομένου Διαταραχές της διάθεσης
Η συγκεκριμένη νοσολογική οντότητα προκαλείται από γενετικούς παράγοντες (κληρονομικότητα), από σκελετικές διαταραχές (μικρογναθία), από ενδοκρινολογικά νοσήματα (υποθυρεοειδισμός), από την παχυσαρκία καθώς και από άλλες διαταραχές. Επίσης υπάρχουν παράγοντες που επιδεινώνουν τη διαταραχή όπως το κάπνισμα, η λήψη αλκοόλ και φαγητού κοντά στον ύπνο καθώς και η λήψη ηρεμιστικών φαρμάκων.
Το ΣΑΑΥ κατακερματίζει τον ύπνο του ασθενούς με αποτέλεσμα να μην έχουμε ποιοτικό ύπνο, προκαλεί πτώση του οξυγόνου κατά τη διάρκεια των αποφρακτικών επεισοδίων, μικροαφυπνίσεις του εγκεφάλου γεγονότα τα οποία επαναλαμβάνονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια του ύπνου και ευθύνονται τόσο για τα συμπτώματα όσο και της επιπτώσεις της νόσου.
Οι επιπτώσεις του συνδρόμου υπνικής άπνοιας είναι σημαντικές, αφορούν καρδιαγγειακές διαταραχές, ενδοκρινολογικές – μεταβολικές διαταραχές, ενώ τώρα τελευταία έχει βρεθεί ότι το ΣΑΑΥ προδιαθέτει σε κάποιες μορφές κακοήθειας (δέρματος, νεφρών, παγκρέατος). Οι κυριότερες επιπτώσεις του ΣΑΑΥ είναι:
- Υπέρταση
- Στεφανιαία νόσος (έμφραγμα του μυοκαρδίου)
- Καρδιακή ανεπάρκεια
- Κολπική μαρμαρυγή
- Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
- Διαβήτης
- Αυξημένος κίνδυνος τροχαίων ατυχημάτων λόγω υπνηλίας
- Μειωμένη εργασιακή απόδοση
Η διαγνωστική εξέταση «κλειδί» για τη διάγνωση του συνδρόμου, εκτός από το ιστορικό το οποίο δημιουργεί υπόνοιες, είναι η κλασική μελέτη ύπνου ή πολυπνογραφία που γίνεται σε οργανωμένα εργαστήρια – κέντρα μελέτης διαταραχών ύπνου (τύπου Ι μελέτη). Τελευταία χρησιμοποιείται από ορισμένα εργαστήρια και η μελέτη στο σπίτι με φορητά καταγραφικά με την προϋπόθεση να πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια.
Η πολυπνογραφία – τύπου Ι μελέτη (εικόνα 3), είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο αξιόλογες εξετάσεις της σύγχρονης ιατρικής. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης καταγράφεται συνήθως το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα που παρακολουθεί τα ηλεκτρικά κύματα του εγκεφάλου, το ηλεκτρομυογράφημα που καταγράφει τη μυϊκή δραστηριότητα, το ηλεκτροοφθαλμογράφημα που καταγράφει την κίνηση των ματιών. Πράγματι σε ένα ορισμένο στάδιο ύπνου τα μάτια κινούνται γρήγορα κάτω από τα κλειστά βλέφαρα και ο ύπνος αυτός λέγεται στάδιο ύπνου REM (από τα αρχικά των λέξεων Rapid Eye Movement). Το ηλεκτροκαρδιογράφημα παρακολουθεί την καρδιακή λειτουργία. Άλλοι αισθητήρες ανιχνεύουν την αναπνοή από τη μύτη και το στόμα, τις αναπνευστικές κινήσεις του θώρακα και της κοιλιάς, το επίπεδο οξυγόνωσης του αίματος, τον ήχο του ροχαλητού και τη θέση του σώματος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Μια βιντεοκάμερα επίσης καταγράφει τυχόν ανώμαλες κινήσεις κατά τη διάρκεια του ύπνου. Είναι σαν να κοιμάται κάποιος σε ξενοδοχείο, αλλά συνδεμένος με πολλά καλώδια και κάποιος παρακολουθεί τον ύπνου του. Δεν πονάει ούτε έχει επιπλοκές. Ο εξεταζόμενος το πρωί γυρίζει στο σπίτι του ή στη δουλειά του.
Η πλήρης αξιολόγηση της μελέτης ύπνου απαιτεί αρκετές ώρες εργασίας από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό. Με τη μελέτη ύπνου διαγιγνώσκονται πολλές παθήσεις με συνηθέστερες την υπνική άπνοια, τις παθήσεις με ανώμαλη κινητικότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου π.χ. κινήσεις των κάτω άκρων, τις παθολογικές συμπεριφορές στον ύπνο, όπως βίαιες συμπεριφορές ή υπνοβασία και την επιληψία στον ύπνο.
Εκτός από την πολυπνογραφία πολλά διαγνωστικά κέντρα εκτελούν μελέτες ύπνου στο σπίτι με φορητά καταγραφικά (home sleep apnea test), οι οποίες όμως έχουν κάποιους περιορισμούς και χρησιμεύουν κυρίως για τη διάγνωση της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, Η μελέτη ύπνου στο σπίτι με φορητά καταγραφικά είναι ένας εύκολος και γρήγορος τρόπος για να διαπιστωθεί αν υπάρχει πρόβλημα της αναπνοής κατά τον ύπνο. Γίνεται υπό τις φυσιολογικές συνθήκες ύπνου του σπιτιού και την άνεση του οικείου περιβάλλοντος. Η συγκεκριμένη μελέτη συστήνεται σε ασθενείς που έχουν υψηλό κίνδυνο για αποφρακτική υπνική άπνοια. Ο ειδικός ιατρός ύπνου μετά τη λήψη ιστορικού και την εξέταση, θα σας πει αν είστε κατάλληλος υποψήφιος για μελέτη υπνικής άπνοιας στο σπίτι, διότι αυτή η εξέταση δεν ενδείκνυται για όλους τους ασθενείς με υπνική άπνοια.
Η μελέτη στο σπίτι γίνεται με φορητή συσκευή παρακολούθησης της αναπνοής που έχει περίπου το μέγεθος ενός κινητού τηλεφώνου. Είναι πρακτική, εύχρηστη και καταγράφει τις διαταραχές της αναπνοής στον ύπνο. Τα στοιχεία της καταγραφής αποθηκεύονται στη συσκευή και στη συνέχεια αναλύονται από το εξειδικευμένο προσωπικό του εργαστηρίου ύπνου. Ο ειδικός ιατρός ύπνου θα αξιολογήσει στη συνέχεια τα αποτελέσματα της μελέτης.
Οι παραπάνω διαγνωστικές εξετάσεις πραγματοποιούνται στο Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου υπό την επίβλεψη του πνευμονολόγου κ. Γεωργίου Χρυσοφάκη. Ραντεβού κλείνονται στη Γραμματεία των εξωτερικών ιατρείων του Νοσοκομείου.
* Ο Γεώργιος Χρυσοφάκης είναι πνευμονολόγος διευθυντής ΕΣΥ στο Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου
