Πολύ συχνά στην καθημερινότητα συναντούμε την έκφραση «το κάνει συνειδητά» ή ότι «αυτός είναι ασυνείδητος». Άραγε συνείδηση έχουν μόνο τα ανθρώπινα όντα; Αυτοί που με το που θα γεννηθούν και θα αρχίσουν να επικοινωνούν με το γύρω κόσμο, αντιλαμβάνονται και τη θνητότητά τους και ότι το τέλος θα έρθει αναπόφευκτα.
Οι επιστήμονες έχουν αποφασίσει ότι η συνείδηση είναι ένα «πρόβλημα» που πρέπει να «λυθεί». Η συνείδηση είναι το αντικείμενο μελέτης των γνωστικών επιστημόνων – το αντικείμενο μελέτης αυτή τη στιγμή για κάθε είδους επιστήμονες.
Προσωπικά πάντα θεωρούσα, ότι η συνείδηση ήταν αρμοδιότητα των τεχνών, ιδίως της λογοτεχνίας και παν’ απ’ όλα του μυθιστορήματος. Τα μυθιστορήματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν νοητικά πειράματα. Επινοείς ανθρώπους, τους βάζεις σε υποθετικές καταστάσεις και αποφασίζεις πως θα αντιδράσουν. Η «απόδειξη» του πειράματος είναι αν η συμπεριφορά τους φαίνεται ενδιαφέρουσα, αληθοφανής, αποκαλυπτική για την ανθρώπινη φύση. Αν οι συγγραφείς έπαυαν τελείως να επιχειρούν να αναπαραστήσουν τη συνείδηση, σύντομα οι αναγνώστες θα εμφάνιζαν συμπτώματα στέρησης. Πρώτη ύλη των βιβλίων είναι όλες οι εκφάνσεις της ζωής. Στα μυθιστορήματα δεν υπάρχουν μόνο ασυνήθιστες καταστάσεις και μεγάλες δοκιμασίες, δε θίγονται μόνο ζητήματα ζωής και θανάτου, αλλά υπάρχουν και οι καθημερινές δυσκολίες, οι πειρασμοί, οι κοινότοπες απογοητεύσεις‧ και, σε αντιστάθμισμα, όλες οι ανθρώπινες συμπεριφορές, όλες, από τις ωραίες ως τις πιο άθλιες. Είναι ένας τρόπος να μάθεις να ζεις. Γι’ αυτό η λογοτεχνία είναι σημαντική και δεν πρέπει να την αποσυνδέουμε απ’ την πραγματικότητα. Αποτελεί πηγή απόλαυσης, είναι μια από τις ελάχιστες ανεξάντλητες χαρές.
Οι επιστήμονες βέβαια, επιτελούν το έργο τους στη γνωσιακή επιστήμη εντελώς διαφορετικά. Συνδυάζονται πολλές επιστήμες, από τη φιλοσοφία μέχρι τη κβαντική φυσική, την ψυχολογία και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Στην έρευνα εμπλέκονται πολλοί και ως χρηματοδότες εμφανίζονται και τα υπουργεία άμυνας. Ίσως το όλο εγχείρημα να αποδειχτεί μάταιο, αλλά παράλληλα δεν αποκλείεται η πιθανότητα να έχουμε ένα σωρό άλλες σημαντικές ανακαλύψεις.
Εν τω μεταξύ, αν οι πράξεις του κάθε ανθρώπου και ιδιαίτερα των ηγετών του κόσμου επηρεάζονται ή όχι απ’ τη συνείδηση, αν λειτουργούν πλήρης συνειδήσεως γεγονός που τους αποτρέπει πολλές φορές να δράσουν παρορμητικά, θα παραμείνει ερώτημα και θέμα προς εξερεύνηση.
Η γνώση της θνητότητας θα αποτελεί πάντοτε θέμα για το πως διαχειρίζονται όλοι τη ζωή, και τι στίγμα εν τέλει θέλουν να αφήσουν σ’ αυτό το μάταιο κόσμο.
* Ο Αριστείδης Αρχοντάκης είναι συγγραφέας, φυσικός
