Σημείο αναφοράς για τις τέχνες και την καλλιτεχνική έκφραση αποτελούν τα Εικαστικά Εργαστήρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης που λειτουργούν από το 1995 στο Ρέθυμνο, δίνοντας την ευκαιρία στους συμμετέχοντες κατοίκους της πόλης να εξερευνήσουν νέους κόσμους μέσα από τη δημιουργικότητα και την τέχνη.
Πρόκειται για έναν θεσμό που εδώ και δεκαετίες εμπλουτίζει την πολιτιστική ταυτότητα της πόλης, δίνοντας σε ανθρώπους κάθε ηλικίας τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με την τέχνη και να ανακαλύψουν τις δικές τους δημιουργικές δυνατότητες.
Από την ίδρυσή τους τα εργαστήρια έχουν εξελιχθεί σε έναν χώρο έμπνευσης και έκφρασης, προσελκύοντας μαθητές, ερασιτέχνες καλλιτέχνες και επαγγελματίες του χώρου, με στόχο την καλλιέργεια της εικαστικής παιδείας και την ενίσχυση της δημιουργικής σκέψης μέσω ενός πλούσιου προγράμματος που περιλαμβάνει ποικίλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
Η ουσία των Εικαστικών Εργαστηρίων δεν περιορίζεται μόνο στην ανάπτυξη τεχνικών δεξιοτήτων, καθώς η τέχνη αντιμετωπίζεται ως ένας δρόμος αυτοέκφρασης, επικοινωνίας και προσωπικής εξέλιξης.
Μέσα στα χρόνια τα εργαστήρια έχουν εξελιχθεί ώστε να ανταποκρίνονται στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες της κοινωνίας, να διευρύνουν ακόμη περισσότερο το πεδίο των δραστηριοτήτων τους, εισάγοντας προσεγγίσεις και συνδυάζοντας την τέχνη με άλλους επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς κλάδους.
Η γέννηση των εργαστηρίων συνδέεται στενά με την ίδρυση της Δημοτικής Πινακοθήκης το 1992, επεσήμανε ο υπεύθυνος των Εικαστικών Εργαστηρίων Κώστας Χρηστίδης μιλώντας στα «Ρ.Ν.», ένα αποτέλεσμα της προσπάθειας της Μαρίας και του Μπάμπη Μαραγκού. Η ανάγκη για έναν εκπαιδευτικό τομέα που φέρνει το κοινό σε επαφή με την τέχνη οδήγησε στη δημιουργία των Εικαστικών Εργαστηρίων. Από τότε εξελίχθηκε με προσθήκες, βελτιώσεις και τη συμβολή διακεκριμένων εκπαιδευτικών.
Όπως περιέγραψε ο κ. Χρηστίδης πίσω από τη σκέψη της δημιουργίας των εργαστηρίων, αφορμή της δημιουργίας της πινακοθήκης, ήταν τα έργα του εικαστικού Λευτέρη Κανακάκι που παραχώρησε μια μεγάλη συλλογή για την κοινωνία του Ρεθύμνου. Η ανάγκη ύπαρξης ενός εκπαιδευτικού τομέα οδήγησε στη δημιουργία και των εργαστηρίων: «Από το 1995 και μετά δόθηκε έμφαση στο να υπάρξουν δραστηριότητες που σχετίζονται με το πως μπορεί κανείς να έρθει σε επαφή με την τέχνη, τόσο για τους ενήλικες, όσο και για τα παιδιά. Καταγράφηκε μια πολύ μεγάλη ιστορία και εμπειρία γύρω από όλες αυτές τις μεθοδολογίες, και σήμερα είμαστε τυχεροί που πλέον τα εικαστικά εργαστήρια και ο εικαστικός τομέα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης έχει αυτήν τη δυνατότητα, να προτείνει εξαιρετικές παιδαγωγικές και εκπαιδευτικές δράσεις γύρω από την τέχνη».
Από μαθήματα ζωγραφικής μέχρι κατασκευή κοσμημάτων
Τα Εικαστικά Εργαστήρια έχουν ένα πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων, όπως μαθήματα ζωγραφικής για παιδιά και ενήλικες, καθώς και μεικτές τεχνικές και κατασκευές που συνδυάζουν στοιχεία γλυπτικής. Υπάρχουν, επίσης, μαθήματα κατασκευής κοσμήματος, που απευθύνονται κυρίως στους ενήλικες.
Ένα σημαντικό τμήμα του προγράμματος είναι το ελεύθερο και το γραμμικό σχέδιο, που προετοιμάζει τους μαθητές για τις πανελλαδικές εξετάσεις σε σχολές όπως η αρχιτεκτονική και η γραφιστική. Παράλληλα, τα σχολεία συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά δίωρα προγράμματα των Εικαστικών Εργαστηρίων, τα οποία δίνουν μια δημιουργική διάσταση στη μάθηση.
«Τα εργαστήριά μας είναι κυρίως στη ζωγραφική, τόσο για τους ενήλικες, όσο και για τα παιδιά, αλλά από εκεί και πέρα δίνεται στα παιδιά η δυνατότητα να υπάρχουν προεκτάσεις και να έρθουν και σε άλλες μορφές επεξεργασίας των ειδών, όπως είναι οι μεικτές τεχνικές και οι κατασκευές. Επιπλέον έχουμε και το εργαστήριο κατασκευής κοσμημάτων, κυρίως για τους ενήλικες. Κατά καιρούς το έχουμε προσφέρει και στα παιδιά, αλλά υπήρξε μεγαλύτερη ανάγκη για τους ενήλικες», επεσήμανε ο κ. Χρηστίδης, ενώ συμπλήρωσε: «Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι το μάθημα του ελευθέρου σχεδίου και το μάθημα του γραμμικού σχεδίου, που απευθύνονται στα παιδιά που δίνουν πανελλαδικές εξετάσεις σε ό,τι αφορά στις σχολές που τα προϋποθέτουν, αρχιτεκτονική, γραφιστική, φωτογραφία κ.ά. Έχουμε και τα δύο εκπαιδευτικά προγράμματα που έρχονται σχολεία μέσα στα εργαστήρια και έχουν ένα εκπαιδευτικό δημιουργικό δίωρο σε συνεννόηση με τη δασκάλα για μια συγκεκριμένη θεματικά ενότητα. Προσφέρεται κάτι διαφορετικό στα παιδιά ως μια διαδικασία μάθησης, έκφρασης και αναζήτησης».
Όπως περιέγραψε ο υπεύθυνος των Εικαστικών Εργαστηρίων, στο παρελθόν πραγματοποιούνταν και εργαστήρια κεραμικής για τα παιδιά και για τους ενήλικες. Όμως φέτος δεν υπήρχε διαθέσιμος επιμορφωτής, κάτι που αφήνει κενό στο εργαστήριο.
«Ο καθένας μπορεί να εισέλθει σε αυτό το ταξίδι»
Η τέχνη δεν απαιτεί προϋποθέσεις, όμως η δημιουργικότητα και η φαντασία είναι τα μέσα που επιτρέπουν σε κάθε συμμετέχοντα να εξερευνήσει νέες μορφές έκφρασης.
«Είναι η βασική μας αρχή ότι η συμμετοχή στη τέχνη αφορά όλους», τόνισε ο κ. Χρηστίδης.
«Δεν χρειάζεται κανείς να έχει δεξιότητες, ταλέντο και προϋποθέσεις. Το μόνο που χρειάζεται είναι μια αγάπη, ένα ενδιαφέρον, γιατί από εκεί και πέρα όλο αυτό είναι ένα ταξίδι μέσα στην αναζήτηση της φαντασίας, της δημιουργικότητας. Άρα ο καθένας μπορεί να εισέλθει σε αυτό το ταξίδι και σίγουρα θα αποκομίσει πολλές εμπειρίες».
Οι ενδιαφερόμενοι για συμμετοχή στα Εικαστικά Εργαστήρια μπορούν να επικοινωνήσουν στο τηλέφωνο: 2831057353. Επιπλέον, για περισσότερες πληροφορίες μπορούν να μεταβούν στην ιστοσελίδα: https://www.cca.gr/eikastika-ergastiria.html
Συνεργασίες με τον ακαδημαϊκό κόσμο
Τα εργαστήρια έχουν συνεργαστεί με το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το Παιδαγωγικό Τμήμα, ενώ έχουν φιλοξενήσει διαλέξεις και μικρά σεμινάρια σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς και καλλιτέχνες.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο κ. Χρηστίδης, οι αυστηροί κανονισμοί του ΑΣΕΠ αυτήν τη στιγμή περιορίζουν τη δυνατότητα εμπλουτισμού των προγραμμάτων με νέους συνεργάτες.
«Έχουμε κάνει συνεργασίες και με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, με το παιδαγωγικό τμήμα, όπως το πρόγραμμα «Οδυσσέας», με τον καθηγητή κ. Αναστασιάδη. Μας ενδιαφέρει ο συνδυασμός κι άλλων γνωστικών τομέων, όπως και με άλλους θεσμούς και χώρους. Έχουμε πραγματοποιήσει και διαλέξεις, ομιλίες με διδάσκοντες ακόμη και από την Αρχιτεκτονική, καθώς και μικρά σεμινάρια. Ένα από αυτά τα σεμινάρια ήταν και η δημιουργική γραφή. Προσπαθούμε να αξιοποιήσουμε όποιον είναι διαθέσιμος. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια το πλαίσιο λειτουργίας μας είναι λίγο πιο αυστηρό και περνάει μέσα από τον ΑΣΕΠ, έτσι δεν μπορούμε να έχουμε την ευχέρεια να αξιοποιήσουμε ανθρώπους που έχουν να δώσουν πάρα πολλά γενικότερα στον χώρο της δημιουργίας. Δεν μας δίνεται η δυνατότητα να εμπλουτίζουμε τα προγράμματά μας όπως θα θέλαμε».
Έκθεση με τα έργα των μαθητών
Κάθε χρόνο τα εργαστήρια διοργανώνουν μια έκθεση όπου παρουσιάζονται τα έργα των μαθητών στον χώρο τους. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης και τα εργαστήρια διατηρούν μια διαρκή αλληλεπίδραση, δημιουργώντας έναν ζωντανό θεσμό που εμπνέει και εξελίσσει την τοπική κοινότητα.
Όπως σημείωσε ο κ. Χρηστίδης: «Κάθε χρόνο γίνεται έκθεση των εργαστηρίων, που παρουσιάζονται τα έργα των μαθητών. Κατά καιρούς έχουν γίνει κάποιες δράσεις και στο μουσείο από τα Εικαστικά Εργασία σε ό,τι αφορά την έκθεση. Το μουσείο με τα εργαστήρια είναι ένας θεσμός που αλληλοεπιδρούν διαρκώς και υπάρχει αυτή η σύνδεση».
Πολύπλευρη η συνεισφορά στην τοπική κοινωνία
Η προσφορά των εργαστηρίων είναι πολύπλευρη, από την καλλιέργεια της δημιουργικότητας έως τη λειτουργία τους ως ένας χώρος επικοινωνίας και αυτοέκφρασης. Για πολλούς ενήλικες η συμμετοχή αποτελεί ακόμη και μια ψυχοθεραπευτική εμπειρία, ενώ για τα παιδιά λειτουργεί ως ένα συμπλήρωμα στο εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο, καλύπτοντας κενά του επίσημου εκπαιδευτικού συστήματος.
«Καλύπτουμε ένα μέρος σε ό,τι αφορά στην καλλιέργεια της δημιουργικότητας. Την καλλιέργεια της αναζήτησης για την τέχνη. Από την άλλη είναι μια μορφή επικοινωνίας με τους ανθρώπους. Στους ενήλικες θα έλεγα ότι πολλές φορές έχει έναν χαρακτήρα ψυχοθεραπευτικό. Έρχονται εδώ γιατί από τη μια είναι μια διαφυγή, από την άλλη κάποιοι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να εκφραστούν και με άλλα μέσα και με άλλες διαδικασίες και προσφέροντας πολύ ελεύθερες αναφορές», ανέφερε ο κ. Χρηστίδης.
«Σε ό,τι αφορά το ελεύθερο σχέδιο και το γραμμικό καλύπτουν την προετοιμασία των παιδιών για τις πανελλαδικές, κάτι που δεν κάνει το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα.
Όπως επεσήμανε ο κ. Χρηστίδης, τα Εικαστικά Εργαστήρια αποσκοπούν στην ανάπτυξη μιας σχέσης με τους ανθρώπους που συμμετέχουν σε αυτά: « Η βασική μας φιλοσοφία είναι να ακούμε τους άλλους και με βάση αυτό να σχεδιάσουμε κάποιες δράσεις που ανταποκρίνονται ή μπορούμε να τους βοηθήσουμε και να βρουν καλύτερα αυτό που αναζητούν και να το εξελίξουν».
Το όραμα των Εικαστικών Εργαστηρίων
Παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή τα Εικαστικά Εργαστήρια συνεχίζουν να οραματίζονται ένα μέλλον όπου η τέχνη συνδυάζεται με επιστημονικές προσεγγίσεις και διαθεματικά προγράμματα.
«Θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον να προσεγγίσουμε τις θετικές επιστήμες μέσα από τη δημιουργική δραστηριότητα», σημειώνει ο κ. Χρηστίδης, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για συνεργασίες με άλλους καλλιτεχνικούς τομείς.
Με έναν σταθερό προσανατολισμό προς την εκπαιδευτική και καλλιτεχνική καινοτομία, τα Εικαστικά Εργαστήρια Ρεθύμνου συνεχίζουν να αποτελούν ένα πολύτιμο πολιτιστικό κεφάλαιο για την τοπική κοινωνία και όχι μόνο: «Έχουμε ένα μεγάλο όραμα για τα εργαστήρια, απλώς προς το παρόν δεν μπορούμε να το υλοποιήσουμε λόγω του ασφυκτικού πλαισίου. Σκεφτόμαστε ότι πλέον υπάρχει η δυνατότητα να αξιοποιήσουμε την τέχνη με επιστημονικές προσεγγίσεις που έρχονται σε συνδυασμό και με τα άλλα γνωστικά αντικείμενα. Επίσης, θα θέλαμε να είμαστε σε συνεργασία και με άλλους καλλιτεχνικούς τομείς. Έχουμε κάνει κάποια ανοίγματα στο παρελθόν, θα θέλαμε ακόμα περισσότερα και σήμερα. Το όραμά μας για τα εικαστικά εργαστήρια είναι να αποτελέσουν πραγματικά ένα εκπαιδευτικό θεσμό ο οποίος θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες τόσο της εποχής, όσο και των πολιτών του Ρεθύμνου».
