Μέχρι τώρα ξέραμε και θαυμάζαμε τα ασύλληπτης ομορφιάς αγάλματα των αρχαίων προγόνων μας, όπως τον Ερμή του Πραξιτέλη, τον Ηνίοχο των Δελφών ή τις καρυάτιδες στην Ακρόπολη. Ακόμη μαγευόμαστε από διάσημους ζωγράφους και τους πίνακες του Ρέμπραντ, του Βαν Γκογκ, του Πικάσο και του Νταλί, αλλά και των δικών μας Γκύζη, Γαΐτη, Εγγονόπουλου, Μυταρά, Τσαρούχη.
Συχνά ακούμε πως η τέχνη δεν έχει όρια, αλλά αυτό που συνέβη πριν κάμποσο καιρό, σε δημοπρασία του οίκου Sotheby’s στη Νέα Υόρκη, δεν έχει προηγούμενο! Μια… μπανάνα σε τοίχο πουλήθηκε για 5,2 εκατομμύρια δολάρια, 6,2 εκατ. δολάρια συνολικά μαζί με τα κόστη. Αν και η αρχική εκτίμηση του οίκου που ανέλαβε τη δημοπρασία ήταν ότι το έργο τέχνης του Μαουρίτσιο Κατελάν θα έφτανε το πολύ το 1-1,5 εκατομμύριο δολάρια, το τελικό αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Νέος κάτοχος του έργου ο Κινέζος επιχειρηματίας κρυπτονομισμάτων Τζάστιν Σαν, και το παρέλαβε μαζί με ένα ρολό μονωτικής ταινίας! καθώς και ένα αποδεικτικό αυθεντικότητας αλλά και οδηγίες για το πώς θα εγκαταστήσει το έργο τέχνης, συμπεριλαμβανομένων και οδηγιών για το πώς – αν το θελήσει – μπορεί να αντικαταστήσει τη μπανάνα! Τελικά φαίνεται ότι η τρέλα δεν πάει στα βουνά!
Ο Μαουρίτσιο Κατελάν γεννήθηκε το 1960 στην Πάδοβα της Ιταλίας και θεωρείται προβοκάτορας της σύγχρονης τέχνης. Έχει παρουσιάσει performances, κατασκευές και εγκαταστάσεις του σε ατομικές εκθέσεις, σε κάθε πρωτεύουσα της σύγχρονης τέχνης και έχει συμμετάσχει σε διεθνείς διοργανώσεις σύγχρονης τέχνης. Χαρακτηριστικά στο παρελθόν ο καλλιτέχνης έχει καταγγείλει την ιταλική αστυνομία για κλοπή μιας αόρατης έκθεσης, ενώ έχει κουβαλήσει σημαντικούς συλλέκτες στη χωματερή του Παλέρμο που βάφτισε, με μια πινακίδα, Hollywood!. Zει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη.
«Δεν είναι απλά ένα έργο τέχνης. Αντιπροσωπεύει μια κουλτούρα που γεφυρώνει τους κόσμους της καλλιτεχνίας, των memes και των κρυπτονομισμάτων. Πιστεύω ότι είναι ένα κομμάτι που θα αποτελέσει αφορμή για περισσότερη σκέψη και συζήτηση και θα γίνει κομμάτι της ιστορίας» δήλωσε ο νέος κάτοχος της μπανάνας και της μονωτικής ταινίας. Ο ίδιος, δε, δήλωσε ότι σχεδιάζει να φάει τη μπανάνα «ως έναν τρόπο για να τιμήσει τη θέση της στην ιστορία της τέχνης και της ποπ κουλτούρας». Το συγκεκριμένο έργο τέχνης απέκτησε μεγάλη φήμη όταν ο περφόρμερ Ντέιβιντ Ντατούνα έφαγε την πρώτη εκδοχή του, όταν παρουσιάστηκε το 2019, πράξη που επανέλαβε τον Μάιο του 2023 ένα φοιτητής στη Νότια Κορέα, όταν το έργο παρουσιάστηκε στη Σεούλ! Και αν ο περφόρμερ το έκανε για λόγους υποτίθεται τέχνης, ο φοιτητής πιθανόν να πεινούσε!
Δεν είμαι ειδικός της τέχνης, ούτε και κριτικός της, για να μπορώ να εκφέρω πειστική άποψη για το συγκεκριμένο έργο. Με την ίδια λογική έργο τέχνης, θα μπορούσε να είναι και οποιοδήποτε άλλο φρούτο στη θέση του ή μια μπριζόλα, ένα μπιφτέκι ή ένα λουκάνικο!
Όμως όταν πάνω από 60 εκατομμύρια παιδιά μόνο στην Αφρική υποφέρουν από πείνα και κάθε τρία δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθάνει εξαιτίας της έλλειψης τροφής σε κάποια γωνία του πλανήτη, δηλαδή περίπου 10.000 παιδιά την ημέρα, η λογική λέει πως δεν μπορούμε να μιλάμε για τέχνη με το παραπάνω εικαστικό γεγονός, πολύ περισσότερο δε για την τιμή που πουλήθηκε.
Κάθε φορά που κάποιος πεθαίνει από την πείνα, ο ανθρώπινος πολιτισμός καταρρέει. Και αυτό συμβαίνει δεκάδες χιλιάδες φορές, κάθε ημέρα… Ένας στους εννέα ανθρώπους ζει την καθημερινότητά του με τη βαριά σκιά της πείνας. Αυτή είναι η θλιβερή στατιστική που προκύπτει από τον παγκόσμιο χάρτη που δημοσιεύει κάθε χρόνο ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών. Το 2019 – 821 εκατ. άνθρωποι (από 804 το 2016) έζησαν σε καθεστώς ασιτίας, ενώ το 2020 μέσα σε εννέα μήνες 6.670.000 άνθρωποι πέθαναν από ασιτία. Στην εποχή μας, 735 εκατ. άνθρωποι ζουν με 1,9 δολάρια την ημέρα ή και ακόμη λιγότερα. To 85% από αυτούς (630 εκατ.) κατοικούν στην υποσαχάρια Αφρική και στη Νότια Ασία, ενώ το 50% του συνολικού αριθμού των ατόμων που προσπαθούν να συντηρηθούν με τόσα λίγα λεφτά ζουν σε πέντε μόνο χώρες: Mπαγκλαντές, Κονγκό, Αιθιοπία, Νιγηρία, Ινδία.
Πολυεθνικοί όμιλοι και επενδυτικά funds, που έχασαν χρήματα στη διάρκεια της κρίσης των στεγαστικών δανείων, στράφηκαν στο χρηματιστήριο τροφίμων, προκειμένου να αντισταθμίσουν τις απώλειες και να βρεθούν ξανά με κέρδη. Η κίνηση αυτή οδήγησε σε ραγδαία αύξηση τις τιμές των βασικών τροφίμων και μέσα σε ένα χρόνο, την άνοιξη του 2008, το σιτάρι ανέβηκε κατά 120%, ο αραβόσιτος κατά 30% και το ρύζι κατά 75%. Αυτό συνιστά κατάφωρη παραβίαση της Διακήρυξης της Ρώμης, που υπογράφτηκε από 186 χώρες το 1996 και απαγορεύει τη μετατροπή της τροφής σε χρηματιστηριακή αξία. Η εξέλιξη αυτή επηρέασε τους κατοίκους των χωρών με σημαντικά προβλήματα διαβίωσης, που στην πλειοψηφία τους δίνουν το 80% των εισοδημάτων τους για να προμηθευτούν το καθημερινό τους φαγητό. Μη έχοντας τί άλλο να περικόψουν, μείωσαν τη διατροφή τους. Αυτό σύντομα μεταφράστηκε σε ακόμη 75 εκατ. ανθρώπους, που βρέθηκαν αντιμέτωποι με το φάσμα της πείνας.
Ο στόχος που έχει θέσει ο ΟΗΕ, για εξάλειψη της πείνας και του υποσιτισμού μέχρι το 2030, είναι ανέφικτος. Και όχι μόνο αυτό, αλλά σύμφωνα με τις προβλέψεις, τη χρονιά εκείνη οι άνθρωποι που υποφέρουν θα έχουν αυξηθεί παγκοσμίως κατά πολλά εκατομμύρια. Η αλήθεια είναι πως οι συντονισμένες προσπάθειες είχαν αποδώσει καρπούς, παρά τις τεράστιες δυσκολίες. Το 1990 οι πεινώντες και υποσιτιζόμενοι σε όλο τον κόσμο ήταν 1,01 δις άτομα, αριθμός που μειωνόταν σταδιακά για αρκετά χρόνια, παρά το γεγονός ότι από τότε μέχρι σήμερα ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε πάνω από 2 δις. Όμως, από το 2015 και μετά, άρχισε και πάλι η άνοδος.
Εσύ που διαβάζεις αυτές τις γραμμές σκέψου ότι σε κάθε εννέα λεπτά οποιασδήποτε ανάγνωσης σου, θα έχουν πεθάνει από την πείνα 156 άνθρωποι !!! από τα αδιάσειστα στοιχεία φαίνεται πως έχουμε πολύ δρόμο ακόμη μέχρι να γίνουμε, όχι μόνο στην προφορά, μα και στη βαθύτερη έννοια άνθρωποι! Οπότε για τι ακριβώς είδους τέχνη με μια μπανάνα μπορούμε να μιλάμε, μετά από όλα τα παραπάνω;
Πηγές: Το jaj.gr , United Nations World Food Programme (Hunger Map 2019), European Union Agency For Fundamental Rights (FRA), Eurostat, Census Bureau, Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), World Bank, Mercy Corps, International Fund for Agricultural Development (IFAD), UNICEF, Save the Children, Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Διεύθυνση Στατιστικών Πληθυσμού Απασχόλησης και Κόστους Ζωής ΕΛΣΤΑΤ, www.worldhunger.org
