Σημαντική η επιβάρυνση από το κενό που αφήνουν οι ανύπαρκτες ή υπολειτουργικές δημόσιες δομές φροντίδας ηλικιωμένων
«Οικογένεια και Άνοια – Έξοδος από την άγνοια» – Εκδήλωση από το Κ.Η.Φ.Η. και την κοινωνική υπηρεσία του Δήμου
Ο κομβικός ρόλος της οικογένειας στη διαχείριση και τη φροντίδα των ατόμων με άνοια και η ανάγκη για εκμάθηση πρακτικών και τεχνικών που θα ενισχύσουν τόσο την ομαλή συμβίωση με ηλικιωμένους, οι οποίοι έχουν αναπτύξει τη νευροεκφυλιστική νόσο, όσο και την αντιμετώπιση ψυχολογικών, κοινωνικών και πρακτικών δυσκολιών που θα προκύψουν αναλύθηκαν εκτενώς στην ημερίδα με θέμα «Οικογένεια και Άνοια – Έξοδος από την άγνοια» που διοργάνωσε το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων Ρεθύμνου (Κ.Η.Φ.Η) και η Κοινωνική Υπηρεσία Δήμου Ρεθύμνης το απόγευμα της Πέμπτης στο «Σπίτι του Πολιτισμού». Με ομιλίες και παρεμβάσεις από διακεκριμένους επιστήμονες, ψυχολόγους, φροντιστές, διδάσκοντες και νευρολόγους, η ημερίδα συγκέντρωσε μεγάλο ενδιαφέρον και εστίασε σε διαφορετικές θεματικές για την ενημέρωση, την αποστιγματοποίηση και τη στήριξη των οικογενειών που δοκιμάζονται από τις επιπτώσεις της άνοιας, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων την ανάγκη για οργανωμένες δημόσιες δομές φροντίδας για ηλικιωμένους και άτομα με αναπηρία, οι οποίες θα λειτουργούν ως αρωγοί στο ρόλο που καλούνται να επιτελέσουν οι οικογένειες και θα αποτελούν μία αξιόπιστη λύση.
«Δεν υπάρχουν δομές και αναγκάζεται η οικογένεια να φροντίσει τον ανοϊκό»
Η Άννα Γκίκα Ελευθεριάδου, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής ανέφερε μεταξύ άλλων: «Καλά θα ήταν να γιορτάζουμε αυτή τη μέρα (Παγκόσμια Ημέρα Οικογένειας 15 Μαΐου) με αφορμές πιο ευχάριστες, όμως είναι μία πραγματικότητα αυτή, το ότι δεν υπάρχουν δομές και αναγκάζεται η οικογένεια να φροντίσει τον ανοϊκό και αυτό το φαινόμενο παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Όσο ο μέσος όρος ζωής αυξάνεται χάρη στην ιατρική και την τεχνολογία ουσιαστικά, όσο έχουμε ανθρώπους υπερήλικες, τόσο αυτό σημαίνει ότι έχουμε ανθρώπους με εκφυλιστικές νόσους και αυτή είναι μία εκφυλιστική νόσος, η άνοια και το αλτσχάιμερ. Αφορά όλη την οικογένεια, γιατί η οικογένεια πολύπλευρα πρέπει να τον στηρίξει και να έχει και αυτή αντίβαρα να μπορεί να σταθεί και να αντισταθεί σε όλη την ένταση που συνεπάγεται, σε όλη την πίεση, να βλέπεις τον γονιό σου να μην σε αναγνωρίζει. Δυστυχώς οι οικογένειες δεν έχουν γνώση πώς να προσεγγίσουν τον άνθρωπο με άνοια, από διάφορες πλευρές και ιατρικά, αλλά και κοινωνικά και ψυχολογικά».
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής και οι περισσότεροι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών, που υπάρχουν σήμερα έχουν οδηγήσει σε μία κοινωνία που γερνάει και αυτό συνεπάγεται την εμφάνιση διαφόρων παθήσεων, όπως χρόνιες ασθένειες, αναπηρίες και άνοια. «Περίπου 32 ετών είναι ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που κάνουν παιδιά στην Ελλάδα, ενώ ο ευρωπαϊκός είναι 29 περίπου. Οι άνθρωποι παντρεύονται σε μεγαλύτερη ηλικία, κάνουν λιγότερα παιδιά και χωρίζουν πιο συχνά και αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι δεν υπάρχουν άνθρωποι μέσα στην οικογένεια για να φροντίζουν τους ηλικιωμένους» ανέφερε μεταξύ άλλων η Αργυρώ Καλαϊτζάκη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας στο ΕΛΜΕΠΑ και ομιλήτρια στην εκδήλωση, η οποία αναφέρθηκε επίσης στις προκλήσεις της τρίτης ηλικίας σήμερα. Όπως τόνισε, οι ηλικιωμένοι διοχετεύονται σε υπηρεσίες και μονάδες φροντίδας, αδυνατώντας να μείνουν στην οικογένεια, η οποία δεν μπορεί να τους φροντίσει. «Δομές στην Ελλάδα υπάρχουν αλλά δεν επαρκούν. Δεν είναι μόνο αυτό, αλλά και η νοοτροπία της κοινωνίας μας και η κουλτούρα μας. Έχουμε πολύ ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς, που αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά νιώθουν την υποχρέωση να φροντίσουν τους ηλικιωμένους γονείς και τα παιδιά εξαρτώνται μέχρι μεγάλη ηλικία οικονομικά από τους γονείς, που σημαίνει ότι υπάρχει αυτή η αλληλοϋποστήριξη», ανέφερε, επισημαίνοντας επίσης ότι η πολιτεία οφείλει να εκπαιδεύσει τους οικογενειακούς φροντιστές σε τεχνικές φροντίδας των ατόμων με άνοια, ενώ πρέπει να δημιουργηθεί και «ένα σύστημα φροντίδας πρόνοιας με ολοκληρωμένες λύσεις και όχι αποσπασματικές, να υπάρχει αλληλοϋποστήριξη της μιας υπηρεσίας με την άλλη και να μην υπάρχουν κενά, γιατί σήμερα υπάρχουν πολλά κενά».
«Να προσεγγίζουμε τον ασθενή χωρίς ένταση, με σταθερότητα»
Στις απαραίτητες γνώσεις που πρέπει να έχει μία οικογένεια για να διαχειριστεί έναν ασθενή με άνοια αναφέρθηκε ο Βασίλης Βασιλάκης, αναπληρωτής προϊστάμενος στο Τμήμα Τρίτης Ηλικίας δήμου Ρεθύμνης, ο οποίος τόνισε ότι η αποφυγή εντάσεων, η κατανόηση της κατάστασης και της αντίληψης του ασθενή και η σταθερότητα στην καθημερινότητα είναι χρήσιμες πρακτικές και συμβουλές για τους φροντιστές. «Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε τι αισθάνεται ο ασθενής, ποια η αντίληψή του όταν βρίσκεται ήδη σε μια κατάσταση άνοιας. Να κατανοήσουμε ότι ο ασθενής ζει σε μια παράλληλη πραγματικότητα, όπου ο ίδιος δεν είναι ο άνθρωπος που μπορεί να είναι 87 ετών, αλλά μέσα στη μέρα να βιώνει ότι είναι 8 ετών ή 10 ετών οπότε ταυτόχρονα ζει και σε ένα παράλληλο κόσμο. Αν το κατανοήσουμε αυτό τότε δεν θα δημιουργούμε παραπάνω εντάσεις οι οποίες προσθετικά μπορούν να δημιουργήσουν μια σειρά από συμπτώματα νέα», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι ουσιαστικά ο φροντιστής είναι ένας αφανής ήρωας, ο οποίος εξοντώνεται κοινωνικά, οικονομικά, σωματικά και ψυχολογικά. «Είναι σημαντικό να πλησιάζουμε τον ασθενή χωρίς ένταση με σταθερότητα, να τον προετοιμάζουμε για ό,τι έχουμε να κάνουμε, για το μπάνιο του, για το φαγητό και την καθημερινή του φροντίδα. Πρέπει να του δίνουμε ενεργητικότητα στον βαθμό που μπορεί να είναι ενεργητικός και να μην τον βάζουμε στο περιθώριο. Για παράδειγμα, αν δεν μπορεί πλέον να μαγειρέψει, δεν τον βγάζουμε από το μαγείρεμα, του ζητάμε να μας βοηθήσει. Μια άλλη χρήσιμη πρακτική είναι να του δημιουργούμε μια καθημερινότητα, την ώρα του φαγητού, να έχει σταθερή ώρα, η ώρα των δραστηριοτήτων και η ώρα του ύπνου. Έτσι ο ρυθμοί του είναι σταθεροί», κατέληξε.
Στα θέματα που απασχολούν τους ηλικιωμένους και τις οικογένειές τους αναφέρθηκε η Καίτη Ζαχείλα, ψυχολόγος, η οποία σημείωσε μεταξύ άλλων ότι πρόκειται για μία δύσκολη ηλικία, που απαιτεί προετοιμασία για να μπορεί να διαχειριστεί κατάλληλα. «Ειδικότερα στην άνοια βλέπουμε πολλές φορές νεαρότερα άτομα, τα παιδιά δηλαδή αυτών που έχουν πρόβλημα να αφιερώνουν τη ζωή τους στους γονείς και αυτό είναι μια αντιστροφή και μια δύσκολη συνθήκη για όλη την οικογένεια. Δεν θα πρέπει και το νεαρότερο άτομο να το κάνει αυτό, πολλές φορές υπερβαίνουμε τα όρια. Χρειάζεται ένα οργανωμένο σχέδιο για την αντιμετώπιση της άνοιας, ώστε να μπορούν και τα ίδια τα άτομα και οι φροντιστές τους να λαμβάνουν ενίσχυση γιατί το έργο είναι πολύ δύσκολο», σημείωσε.
«Προληπτικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση έντονων προβλημάτων»
Στον ρόλο της νευροψυχολογικής αξιολόγησης στη διάγνωση της άνοιας αναφέρθηκε ο Εμμανουήλ Παπαστεφανάκης, διδάκτωρ ψυχολογίας, διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για μία πολύ σημαντική λειτουργία για προληπτικές παρεμβάσεις έντονων προβλημάτων. «Είναι ένας κλάδος που προσπαθεί να μελετήσει πώς ο εγκέφαλος και το υπόλοιπο νευρικό σύστημα επηρεάζει τόσο τις γνωστικές λειτουργίες, όπως είναι η μνήμη και η προσοχή, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά. Έχουμε να κάνουμε με μία ενδελεχή διαδικασία που προσπαθεί να κάνει μία χαρτογράφηση και των εγκεφαλικών λειτουργιών, που μας ενδιαφέρουν ειδικά για την άνοια, όπως η μνήμη και οι εκτελεστικές λειτουργίες. Προσπαθεί επίσης να δει και το συναισθηματικό στάτους και τη λειτουργικότητα του κάθε ασθενούς. Μας επιτρέπει αν όντως υπάρχει πρόβλημα να δούμε σε τι βαθμό είναι αυτό, αν είναι αναμενόμενο για την ηλικία και το εκπαιδευτικό επίπεδο του εξεταζόμενου και μας επιτρέπει επίσης να δούμε αν βρίσκεται λίγο πριν την άνοια και διατρέχει αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσει την άνοια. Αυτό βοηθάει πάρα πολύ στο να κάνουμε προληπτικές παρεμβάσεις, για να προλάβουμε πιο έντονα προβλήματα», ανέφερε.
«Σωματική άσκηση, διατροφή και κοινωνικοποίηση επηρεάζουν την άνοια και το Αlzheimer»
Στον ρόλο της σωματικής άσκησης στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της νόσου Alzheimer αναφέρθηκε ο Παύλος Τζωρτζάκης, φυσικοθεραπευτής στα ΚΑΠΗ του δήμου Ρεθύμνης, ο οποίος σημείωσε μεταξύ άλλων: «Ο ρόλος της άσκησης ήταν πάντα γνωστός για την πρόληψη ειδικά στις νόσους του κεντρικού νευρικού συστήματος, τις νευροεκφυλιστικές νόσους. Τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί κάποια δεδομένα που δείχνουν ότι η συστηματική άσκηση με βάρη, η αύξηση του μυϊκού όγκου έχει μεγάλη επίδραση στα επιμέρους ανατομικά όργανα του εγκεφάλου και αυτό είναι κάτι πολύ ελπιδοφόρο», επισημαίνοντας ότι η άνοια και το Αlzheimer προετοιμάζονται πολύ πριν αρχίσουν τα συμπτώματα να γίνονται ορατά. Επιπλέον, ο κ. Τζωρτζάκης αναφέρθηκε και στη διατροφή, καθώς και τη συμμετοχή του υποψήφιου πάσχοντα στα κοινωνικά δίκτυα, ως ψυχολογικό παράγοντα και έναν τρόπο ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων. «Τα τελευταία χρόνια έχει εντοπιστεί ένας μεταβολικός παράγοντας που είναι υπεύθυνος και για άλλες μεγάλες παθήσεις, όπως ρευματοειδείς παθήσεις. Η κατανάλωση τροφών όπως είναι οι υδατάνθρακες και τα σάκχαρα. Σύμφωνα με κάποια καινούργια δεδομένα σε σχέση με τη διατροφή και την κατανάλωση κάποιων τροφών που φαίνεται ότι είναι πολύ επιβλαβείς και προκαλούν το Αλτσχάιμερ με κάποιο τρόπο».
Στην εκδήλωση επίσης μίλησαν ο Φώτης Γκογεράκης, νευρολόγος και επιμελητής στο Β’ Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου, με θέμα «Άνοια από την υποψία στην διάγνωση», η Αναστασία Καπελλάκη, Ψυχολόγος στην Εταιρεία Alzheimer Ηρακλείου, με θέμα «Περιβαλλοντικοί παράγοντες στην πρόληψη της Άνοιας» και ο Βασίλης Παπαδόπουλος, φροντιστής, ο οποίος μοιράστηκε την εμπειρία του μέσα από τη δυσκολία της φροντίδας των ασθενών με άνοια. Επιπλέον, η Άννα Μαρία Λαγκαδά, κοινωνική λειτουργός στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου και η Ιωάννα Τσιχλάκη, νοσηλεύτρια στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου μίλησαν για το εργαστήριο της ομάδας υποστήριξης φροντιστών.
