Της ΕΛΕΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΗ
Πετρόκτιστες βυζαντινές εκκλησίες διάσπαρτες σε όλη την Ελλάδα. Κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Κτισμένες σε σημεία επιβλητικά, χωρίς να είναι επιβλητικές σε μέγεθος ή πολυτέλεια αλλά εντυπωσιακά «ζεστές» που σε καλούν από μακριά να τις επισκεφτείς. Κι όταν βρεθείς κοντά αισθάνεσαι την επαφή με το θείο. Εκκλησιές σε χρώματα που εναρμονίζονται με το περιβάλλον στο οποίο είναι κτισμένες.
«Πετρόκτιστες εκκλησίες της Κρήτης, των Κυκλάδων και της Πελοποννήσου», ενέπνευσαν την ζωγράφο Zoya Pilipenko, καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών του Χάρκοβο της Ουκρανίας που δημιούργησε με την βοήθεια της ομάδας της μια σειρά έργων απεικονίζοντας με την δική της τεχνική αυτά τα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας.
Πίνακες με πετρόκτιστες βυζαντινές εκκλησίες αποτελούν την έκθεση ζωγραφικής που αυτό το διάστημα λειτουργεί στην Φορτέτζα (στο δίδυμο κτίριο του Προμαχώνα του Αγ. Νικολάου) και τελεί υπό την Αιγίδα της Μ. Κ. Ο «Mediartact» και της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ρεθύμνου.
Τους επισκέπτες της έκθεσης υποδέχεται και ξεναγεί η συνεργάτης της κ. Zoya Pilipenko και εκπρόσωπός της, αφού η ίδια η καλλιτέχνης έχει επιστρέψει στο Χάρκοβο, η κ. Ειρήνη Κράτσιουκ, επίσης ζωγράφος.
Όπως εξηγεί μιλώντας στα «Ρ.Ν.», η κ. Zoya με μια ομάδα ζωγράφων στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η ίδια, πραγματοποίησαν δυο επισκέψεις στους τόπους όπου βρίσκονται οι βυζαντινές εκκλησίες. Την πρώτη φορά έκαναν την έρευνά τους και την δεύτερη εστίασαν στο καλλιτεχνικό σκέλος, δηλαδή στην ζωγραφική αποτύπωση των εκκλησιών. Η διαδικασία των δυο επισκέψεων και της καλλιτεχνικής εργασίας διήρκησε από το 2004 έως το 2014.
«Πρόκειται για μια συλλογή έργων από Βυζαντινές εκκλησίες της Ελλάδος που η κυρία Zoya με μια ομάδα ζωγράφων και εμένα, τις οποίες γνωρίσαμε όταν επισκεφθήκαμε διάφορα μέρη στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, εκτός από την Κρήτη, πήγαμε στην Πελοπόννησο (Μυστρά, Μονεμβασιά), Κυκλάδες (Πάρος, Νάξος, Σύρος, Σαντορίνη) και Δωδεκάνησα (Πάτμο). Σε αυτά τα μέρη παρατηρήσαμε ότι έχουν κτιστεί εκκλησίες σε επιβλητικά σημεία. Φανταστήκαμε ότι στην εκάστοτε περιοχή υπήρχε μια «αρχόντισσα» εκκλησιά που μας μιλούσε και μας εκμυστηρευόταν τα μυστικά όλου του τόπου εκεί. Για εμάς τους ζωγράφους, οι πέτρες «μιλούν» αρκεί να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε αυτές.
Παρατηρώντας την αρχιτεκτονική και την ομορφιά των τοπίων, προσπαθήσαμε στα έργα να αποτυπώσουμε την αύρα και την ένταση των συναισθημάτων που μας προκάλεσαν οι εκκλησίες. Γιατί σίγουρα ο κόσμος πήγαινε εκεί για κάποια προσευχή, για κάποια παράκληση, για την πίστη η οποία τον καθοδηγούσε σε όλες τις δυσκολίες. Μας άρεσε πάρα πολύ που στην Ελλάδα τα κτίρια αυτά είναι διατηρημένα σε πολύ καλό βαθμό. Μάλιστα την δεύτερη φορά που επισκεφθήκαμε τα μέρη αυτά, οι εκκλησίες έδειχναν να είναι πιο περιποιημένες από την πρώτη φορά επισκέψεώς μας» μας ανέφερε η κ. Κράτσιουκ, προσθέτοντας ότι η Zoya Pilipenko ετοιμάζει και ένα βιβλίο που αφορά την ιστορία των συγκεκριμένων κτισμάτων.
Αναφερόμενη η κ. Κράτσιουκ, στα κοινά χαρακτηριστικά των βυζαντινών εκκλησιών που αποτυπώνονται στα έργα που εκτίθενται, μας είπε:
«Παρόλο που όλες αυτές οι εκκλησίες αναφέρονται στην ίδια εποχή, δεν παύουν να ανήκουν σε διαφορετικές περιοχές. Το κοινό χαρακτηριστικό το οποίο παρατηρήσαμε έντονα, ήταν η ανθρώπινη παρουσία. Τα κτίρια εξέπεμπαν μια ζεστασιά. Δηλαδή δεν πρόκειται για κτίρια που προκαλούν δέος και φόβο στους ανθρώπους που διστάζουν να μπουν μέσα, αλλά ήταν έτσι κτισμένα ώστε να σε προσελκύουν. Μιλάμε για μια γλυκιά ατμόσφαιρά και μια ιδιαίτερη αρχιτεκτονική με ξεχωριστές καμπύλες, γραμμές. Επομένως, αν και μιλάμε για εκκλησίες διαφορετικών τόπων, όλες εξέπεμπαν μια αρμονία, μια γαλήνη. Καλούν τον κόσμο να τις επισκεφτεί. Σε αυτά τα μέρη ηρεμεί ο άνθρωπος».
Σε ό,τι αφορά την τεχνοτροπία της ζωγραφικής, ανέφερε: «Επιλέξαμε από την αρχή να ασχοληθούμε με Βυζαντινές και πετρόκτιστες εκκλησίες. Η κυρία Zoya αγαπάει την πέτρα. Παρατηρώντας τα εκθέματα θα εντοπίσετε διάφορες τεχνοτροπίες και τεχνικές, όπως λάδι σε καμβά, σπάτουλα, ακουαρέλα, μοντέρνα τεχνική και ρεαλισμός. Τα τρισδιάστατα έργα είναι αυτά που κερδίζουν την προσοχή και προκαλούν θαυμασμό στους επισκέπτες. Ο ζωγράφος ποτέ δεν μπορεί να λειτουργήσει με την ίδια διάθεση και έμπνευση κατά το πέρασμα του χρόνου. Κάποιες είναι εμπρεσιονισμός, άλλες με μεικτή τεχνική, άλλες αναδεικνύουν το κάλεσμα του ναού και τη θέληση των ανθρώπων να μπουν μέσα σε αυτόν».
Όπως μας επεσήμανε η Ειρήνη Κράτσιουκ, η έρευνα της ομάδας των ζωγράφων υπό την κ. Ζoya, τους έδειξε ότι οι εκκλησίες στις οποίες επικεντρώθηκαν, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα των παραδόσεων της εκάστοτε περιοχής.
«Παρατηρούμε ότι οι εκκλησίες αυτές είναι φορείς των αντιλήψεων και των παραδόσεων, του τρόπου ζωής του κάθε τόπου. Η κάθε περιοχή έχει τα δικά της κυρίαρχα χρώματα. Για παράδειγμα στην περιοχή της Πελοποννήσου κυριαρχεί το καφέ χρώμα και η άγρια φύση, ενώ στα νησιά επικρατεί το λευκό, το γαλάζιο της απέραντης θάλασσας. Αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία του κάθε τόπου αποτυπώνονται επακριβώς στους πίνακές μας. Η αποτύπωση των εικόνων απαιτεί την ζωντανή παρουσία της ζωγράφου. Τα συναισθήματα, η ατμόσφαιρα, το κλήμα, η αύρα του χώρου και της εκκλησίας εισέρχονται στην ψυχή της ζωγράφου, την κυριεύουν και την καθοδηγούν στη αποτύπωση. Αν δεν υπάρχει η αίσθηση και η μετάδοση των συναισθημάτων η ζωγράφος δεν μπορεί να λειτουργήσει. Πολλές φορές της έχει ζητηθεί να ζωγραφίσει το πορτρέτο μιας φωτογραφίας αλλά η κυρία Zoya αρνείται. Αν δεν υπάρχει ζωντανή επαφή με το πρόσωπο, το αντικείμενο που θέλεις να αποτυπώσεις, δεν μπορείς να ζωγραφίσεις».
Σχετικά με την επισκεψιμότητα της έκθεσης, η κ. Κράτσιουκ μας ανέφερε:
«Υπάρχει ενδιαφέρον για την έκθεση. Την επισκέπτονται αρκετοί ντόπιοι αλλά και τουρίστες. Οι ντόπιοι επισκέπτες είναι εκείνοι που εντυπωσιάζονται περισσότερο καθώς πρόκειται για εκκλησίες που οι ίδιοι ξέρουν και έχουν δει από κοντά. Επομένως ενθουσιάζονται βλέποντάς τις αποτυπωμένες με αυτό τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό τρόπο. Τα έργα είναι εντυπωσιακά και τρισδιάστατα. Προκαλούν ζωντάνια και παραστατικότητα. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς την έκθεση. Η ομορφιά των Βυζαντινών εκκλησιών είναι ο λόγος για τον οποίο επέλεξαν να ασχοληθούν με αυτή την εποχή. Η αρμονία και η γαλήνη είναι αυτά που τους κέντρισαν το ενδιαφέρον. Ο ζωγράφος δεν πρέπει να έχει ούτε πατρίδα ούτε διαβατήριο, σύμφωνα με την κυρία Ειρήνη. Ο ζωγράφος πρέπει να ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και να δημιουργεί. Όσο περισσότερο ταξιδεύεις, τόσες περισσότερες εικόνες σε κατακλύζουν».
Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 30 Απριλίου και λειτουργεί καθημερινά από τις 10:30 π.μ. έως τις 17:30 μ.μ.
