Παραδοσιακός γάμος και βάπτιση

Του ΔΗΜΗΤΡΗ Ν. ΛΙΟΝΗ*

Είχαμε την ευλογία να βρεθούμε στην Ιερά Μονή Παναγίας Χαλεβή στο Ρέθυμνο, την Παρασκευή 18 Αυγούστου 2017, όπου τελέστηκε ο γάμος του Φραγκίσκου Δανδουλάκη και της Χρυσάνθης Κυριλλίδου και η βάπτιση του πρωτότοκου γιου τους Νικόλαου. Όσοι παρευρεθήκαμε ζήσαμε εικόνες και στιγμές της Κρήτης του παλιού καιρού. Ο γαμπρός είναι πρωτοχορευτής του «Λαογραφικού Ομίλου Κουρήτες» και κατάγεται από την Νίθαυρη Αμαρίου Ρεθύμνου και η νύφη από την Ελασσόνα Λαρίσης, με ποντιακές ρίζες. Κουμπάρα ήταν η Κουρήτισσα Μαρία Βιβιλάκη, ενώ νονοί του μικρού Νικόλαου ο Κουρήτης Στέφανος Ζερβός με την αρραβωνιαστικιά του Όλγα Σφακιανάκη.

 

Ο πρόεδρος του «Λαογραφικού Ομίλου Κουρήτες» Μανώλης Παττακός θέλοντας να τιμήσει τον Κουρήτη πρωτοχορευτή και πιο στενό συνεργάτη του, οργάνωσε προς τιμήν των μελλόνυμφων μια όμορφη βραδιά στις 16 Αυγούστου 2017, στο κτήμα Agreco της Grecotel. Συγγενείς και φίλοι της νύφης από την Ελασσόνα παρευρέθηκαν στο τραπέζι καθώς επίσης ο πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως Γιώργος Μαριδάκης, ο πρόεδρος της Κρητικής Εστίας Χαράλαμπος Σαλβαράκης, ο λογοτέχνης – ποιητής Δημήτρης Αετουδάκης, ο εκδότης – διευθυντής της εφημερίδας «Κρητικά Νέα», απόδημοι Κρήτες και φίλοι των Κουρητών απ’ όλο τον κόσμο, με ξεχωριστές παρουσίες τους αδερφούς Σκοτιδάκη από το Μόντρεαλ του Καναδά, οι οποίοι είχαν φιλοξενήσει το 2003 τους Κουρήτες και όλη την αποστολή των Κρητών (70 άτομα) στις εκδηλώσεις για τα ενενήντα χρόνια από την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, τον Στεφανάκη Γιώργο και την σύζυγο του Ελευθερία από το Ντιτρόιτ της Αμερικής, οι οποίοι είχαν φιλοξενήσει και αυτοί το 2010 τους Κουρήτες, κατά την επίσκεψή τους για τις εκδηλώσεις της 25ης Μαρτίου με τιμώμενη περιοχή της Ελλάδος την Κρήτη, καθώς και μέλη της Παγκρήτιας Ένωσης Μελβούρνης Αυστραλίας που πρόσφατα φιλοξένησαν τους Κουρήτες κατά τους εορτασμούς των 150 χρόνων από το ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. Παρόντες ήταν επίσης και οι τέσσερις γενιές Κουρητών. Επιπλέον η παρουσιάστρια – δημοσιογράφος της εκπομπής «Διασπορά» της ΕΤ3 Χρύσα Σάμου, η οποία καταγράφει τις δραστηριότητες των αποδήμων Ελλήνων όπου γης, επισκέφτηκε την Κρήτη μαζί με τον άντρα της διακεκριμένο ιατρό Γιώργο Μητρέγκα, με σκοπό να καταγράψει όχι μόνο τη διαδικασία του παραδοσιακού γάμου αλλά και την εκδήλωση που θα οργάνωνε ο «Λαογραφικός Όμιλος Κουρήτες», στο Αετουδάκειο Υπαίθριο Πάρκο Ιστορίας και Πολιτισμού.

 

Η βραδιά του πρόγαμου ξεκίνησε με καλωσόρισμα από τον διευθυντή του Κτήματος Agreco κύριο Νίκο Λυρώνη, ο οποίος γνώρισε στους καλεσμένους τις δραστηριότητες του κτήματος. Ακολούθησε γεύμα στην αυλή του κτήματος, όπου δεσπόζει η εκκλησία που είναι αφιερωμένη στη χάρη του Αγίου Νικολάου του Κουρταλιώτη. Η βραδιά έκλεισε με γλέντι του παλιού καιρού στο οποίο συμμετείχαν, στο ριζίτικο τραγούδι ο Γιώργος Παττακός, στις λύρες ο Σήφης Τσουρδαλάκης και ο Κώστας Κουτελιδάκης, στα λαούτα ο Μανώλης Χαμογιωργάκης, ο Γιώργος Ψαρουδάκης, ο Γιώργος Σαββάκης και ο Ηλίας Σαββάκης, στην κιθάρα ο Μπάμπης Γαϊτανάκης και στην ασκομπαντούρα-μαντολίνο ο Νεκτάριος Κουναλάκης.

 

Στον ίδιο χώρο, που παραχώρησε ευγενικά η Grecotel, την Παρασκευή 18 Αυγούστου 2017, ντύθηκε παραδοσιακά ο γαμπρός με γκιλότα και στιβάνια ιδιαίτερου χρώματος. Κατά το τελετουργικό της γαμπριάτικης ένδυσης παρόντες ήταν οι γονείς του Νίκος και Μαρία, οι αγαπημένοι συγγενείς και φίλοι και ολόκληρη η οικογένεια των «Κουρητών». Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω μαντινάδα που είπε ο Παττακομανώλης:

 

 

Την ίδια ώρα η νύφη που έμενε στο χωριό Ρουσσοσπίτι ντυνόταν ακούγοντας ανάλογες ευχές παρουσία των γονιών της Κυριάκου και Δέσποινας, συγγενών και φίλων της και υπό τους ήχους της ποντιακής λύρας και του νταουλιού. Χαρακτηριστική είναι η παρακάτω ποντιακή ευχή που ακούστηκε:

 

 

Ο γαμπρός και η νύφη συνοδεία των παραδοσιακών οργάνων έσμιξαν έξω από την Εκκλησία όπου τους περίμενε μια ευχάριστη έκπληξη για την οποία είχε φροντίσει ο πρόεδρος του Συλλόγου Γεωργαλίδικων Αλόγων Νομού Ρεθύμνης «Ο Άγιος Γεώργιος» Γιάννης Λαχνιδάκης. Μια ομάδα νεαρών καβαλάρηδων με παραδοσιακές φορεσιές πάνω σε περήφανα γεωργαλίδικα άλογα τους υποδέχτηκαν με τον δικό τους τρόπο. Τον περίβολο της Ιεράς Μονής Παναγίας Χαλεβή πρώτος πέρασε ο λεβεντόκορμος Κουρήτης πρωτοχορευτής – συγχορευτής του γαμπρού Δημήτρης Κόκκινος, κρατώντας στα χέρια του το μπαϊράκι. Από πίσω ακολουθούσε το ζευγάρι, το οποίο συνόδευαν παραδοσιακά όργανα Κρήτης και Πόντου, γονείς, συγγενείς και φίλοι Κουρητοκυκλωμένοι από άντρες με σαλβάρια και γκιλότες και κοπελιές που φορούσαν τις περίτεχνες βαριά κεντημένες φορεσιές του Ομίλου, από όλα τα διαμερίσματα της Κρήτης. Οι μουσικές και οι ευχές ενώθηκαν και στην είσοδο της Εκκλησίας ακούστηκαν οι παρακάτω μαντινάδες από τον Παττακομανώλη:

 

Στον αύλειο χώρο του Ναού ξεκίνησε το μυστήριο του γάμου που ευλόγησε και τέλεσε ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Ευγένιος, μέλος εκλεκτό και σεβάσμιο της Αγίας και Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου. Στη συνέχεια ακολούθησε μέσα στην Εκκλησία το μυστήριο της βάπτισης που τέλεσαν οι παπά-Ευάγγελος Φουντουλάκης από την Νίθαυρη Αμαρίου Ρεθύμνου, παπά-Ευάγγελος Ζαφειρόπουλος από τους Αρμένους Ρεθύμνου και παπά-Μανώλης Φώσκολος από το Χρωμοναστήρι Ρεθύμνου. Μέσα σε κλίμα θρησκευτικής κατάνυξης και έντονα συγκινησιακά φορτισμένο, ο νεοφώτιστος έλαβε το χριστιανικό όνομα του πατέρα του γαμπρού Νικόλαος και φόρεσε για βαπτιστικά ρούχα γκιλότα και στιβάνια ιδίου χρώματος με τον πατέρα του, ειδική παραγγελία.

 

Οι γονείς του μικρού Νικόλαου χάρισαν στην κουμπάρα Μαρία Βιβιλάκη ένα ασημένιο σκαλιστό μαχαίρι όπου στην εξωτερική πλευρά του θηκαριού ήταν σκαλισμένη η Παναγία με τον Χριστό, μαζί με διάκοσμο από βάζα και λουλούδια. Η λαβή του μαχαιριού ήταν από κέρατο τράγου σοκολατί. Για πρώτη φορά δε με τις οδηγίες του Παττακομανώλη κατασκευάστηκε καδένα που τοποθετήθηκε πάνω στο γυναικείο μαχαίρι και φαίνεται σε παλιά απεικόνιση της Κρητικής φορεσιάς από την μεγάλη ερευνήτρια του Λαϊκού μας πολιτισμού Αγγελική Χατζημιχάλη. Στο σύντεκνο Στέφανο Ζερβό χάρισαν ένα ασημένιο σκαλιστό μαχαίρι όπου στην εξωτερική πλευρά του σκαλίστηκαν μορφές Αγίων που έχουν τα ονόματα της οικογένειάς του καθώς και του νεοφώτιστου Νικόλαου. Στη συντέκνισσα Όλγα Σφακιανάκη χαρίστηκε περιδέραιο και σκουλαρίκια από μποτόνια και μαργαριτάρια, παντρεύοντας την μινωική και την σύγχρονη εποχή. Όλα τα δώρα δόθηκαν μέσα σε καλαίσθητα κασελάκια, τα οποία φτιάχνονται μέχρι σήμερα μόνο για τους Κουρήτες και τα μαχαίρια κατασκευάστηκαν από τους Σταύρο Πατεράκη και Αντώνη Κωνσταντουδάκη.

 

Στο δάσκαλο και πρόεδρο των «Κουρητών» χάρισαν εικόνα με την μορφή του Αγίου Θεοστέπτου Βασιλέως Νικηφόρου Φωκά, αγιογραφημένη στην Ιερά Μονή Αγίας Ειρήνης στο Ρέθυμνο από την μοναχή Νικοδήμη πάνω σε περίτεχνα σκαλισμένο ξύλο από τον σκαλιστή παραδοσιακών επίπλων Μάρκο Κήλη ο οποίος κατασκεύασε και το προσκυνητάρι του Αγίου Θεοστέπτου Βασιλέως Νικηφόρου Φωκά στσ’Αρμένους. Στο πίσω μέρος της Ιερής εικόνας είχαν γραφτεί από την μαντιναδολόγο των Κουρητών Πόπη Νικηφόρου, οι μαντινάδες:

 

Στους καλεσμένους δόθηκαν μπομπονιέρες-πουγκιά από παραδοσιακό ύφασμα με κεντημένο κλαδί ελιάς και τα αρχικά γράμματα του γαμπρού, της νύφης και του νεοφώτιστου. Σε όλους τους Κουρήτες δόθηκαν ανάλογα πουγκιά με αντίστοιχο ύφασμα με την εικόνα του Αγίου Νικολάου, το όνομα του οποίου πήρε ο νεοφώτιστος και μαντήλια χορού με την ίδια παράσταση.

 

Στην συνέχεια οι καλεσμένοι κάθισαν σε πλούσιο τραπέζι με παραδοσιακά κρητικά εδέσματα στον υπαίθριο χώρο «La Pelegrina» – Πέλαγος των αδερφών Μακριδάκη. Ιδιαίτερη ήταν η είσοδος του ζευγαριού όπου οι παρακάτω παραδοσιακοί οργανοπαίχτες έδειξαν την δεξιοτεχνία τους: Κουτελιδάκης Κώστας (κρητική λύρα-τραγούδι), Κυριλλικής Θοδωρής (ποντιακή λύρα – τραγούδι), Μαρτσάκης Αντώνης (βιολί – τραγούδι), Ψαρουδάκης Γιώργος (λαούτο – τραγούδι), Μαρεντάκης Νίκος (σόλο λαούτο), Κουτελιδάκης Αντρέας (σόλο λαούτο), Κοζωνάκης Κανάκης (λαούτο – τραγούδι), Πιτροπάκης Χαράλαμπος (ασκομπαντούρα – νταουλάκι – σφυροχάμπιολο) και Κουφάκης Συμεών (νταούλι). Αξίζει να σημειωθεί ότι για πρώτη φορά η κρητική λύρα, η ποντιακή λύρα και το βιολί Κρήτης έκαναν κοινή παρουσία σε γάμο στην Κρήτη.

 

Με υποδειγματική τάξη ξεκίνησε το γλέντι με πρώτο τραγούδι του γάμου το «Πρόβαλε μάνα του γαμπρού». Στην συνέχεια τα όργανα έδωσαν ευχές στο ζευγάρι και αξίζει να αναφέρουμε την κουβέντα – υπόδειξη του Παττακομανώλη που μετέφερε ο λυράρης Κωστής Κουτελιδάκης:

 

Γαμπρός και νύφη έχοντας στην αγκαλιά τους τον νεοφώτιστο έδωσαν ευχές και ευχαρίστησαν από καρδιάς όλους που τους τίμησαν με την παρουσία τους και στην συνέχεια ο βιολάτορας Αντώνης Μαρτσάκης κάλεσε για τον πρώτο χορό της νύφης. Στην διάρκεια του χορού δόθηκαν οι ανάλογες πετσέτες με κεντημένα τα αρχικά γράμματα όπως και στα μαντήλια του χορού. Μια πανδαισία κρητικής μουσικής ξετυλίχτηκε στην ατμόσφαιρα και ο κόσμος αισθανόταν κάτι διαφορετικό. Ακολούθησε ο χορός της κουμπάρας και στην συνέχεια αφού ακούστηκε το ριζίτικο της βάπτισης οι σύντεκνοι βγήκαν στην πίστα. Μετά ήρθε η ώρα των Κουρητών. Με αρχοντιά και τάξη οι Κουρήτες ανέβηκαν στην πίστα και ο Παττακομανώλης συγκινημένος έδωσε με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο τις ευχές του στο ζευγάρι και στον νεοφώτιστο. Στην συνέχεια χάρισε στους νεόνυμφους το μπαϊράκι με την ευχή να καμαρώσουν τον γιο τους Νικόλαο να φεύγει με αυτό γαμπρός. Στη συνέχεια κάλεσε την κυρία Χρύσα Σάμου, την ευχαρίστησε για την παρουσία της και για την προβολή των Κουρητών στην Μελβούρνη της Αυστραλίας και της χάρισε χειροποίητη πετσέτα με κρίνους μινωικούς. Ακολούθησε ο χορός των Κουρητών και στη συνέχεια η ποντιακή λύρα ξεσήκωσε τους συγγενείς της νύφης από την Ελασσόνα, τις Σέρρες και την Κοζάνη αλλά και όλους τους παρευρισκόμενους. Το γλέντι συνεχίστηκε μέχρι τα ξημερώματα με τον κόσμο ενθουσιασμένο.

 

 

Καλορίζικοι και να ζήσει ο νεοφώτιστος!