Ο Άγιος Μηνάς προστάτης του Ηρακλείου

Κάθε τόπος έχει και τον προστάτη άγιό του, έτσι και η πόλη του Ηρακλείου έχει για φύλακά της, τον Άγιο Μηνά, που τιμάται στις 11 Νοεμβρίου.

Ήταν σίγουρα η καλύτερη επιλογή για την ιστορική πόλη, για να έχει προστάτη της, ένα άγιο των αρμάτων, ένα στρατιωτικό, όπως ήταν ο Αγ. Μηνάς.

Τη Μινωική περίοδο, ήταν ένας μικρός οικισμός με τ’ όνομα Ηράκλειο, ενώ τη βυζαντινή περίοδο ονομαζόταν Μεγάλο Κάστρο.

Επί Αραβοκρατίας ονομάστηκε Χάντακας (από την τάφρο-χαντάκι που υπήρχε γύρω της).

Την ενετική περίοδο πήρε τ’ όνομα Κάντια και «ζώστηκε» με τα περίφημα τείχη, έχοντας ως έμβλημα το λιοντάρι του Αγ. Μάρκου των Ενετών, για πολλά χρόνια.

Το 1648 οι Τούρκοι πολιόρκησαν την Κάντια, για 21 συνολικά χρόνια και την κατέλαβαν το 1669, όπου έχασαν τη ζωή τους 110.000 Τούρκοι και 30.000 χριστιανοί.

Οι Τούρκοι τότε ύψωσαν το μισοφέγγαρο στη θέση του λιονταριού και του σταυρού.

Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι Χριστιανοί είχαν ως μοναδικό ναό τον Αγ. Ματθαίο.

Το 1735 ο τότε Μητροπολίτης Γεράσιμος Λατίτζης κατάφερε το σουλτάνο, να του δώσει την άδεια για ν’ επισκευάσει μια παλιά εκκλησία στο κέντρο της πόλης και να την κάνει Μητρόπολή του.

Μάλιστα την αφιέρωσε στον αξιωματικό Αγ. Μηνά, που θ’ ενσάρκωνε τον απελευθερωτή στρατιωτικό της πόλης.

Ο εντυπωσιακός σημερινός ναός, που βρίσκεται δίπλα στον πρώτο μικρό είναι ένας από τους δυο μεγαλύτερους της χώρας μας (μαζί με τον Αγ. Ανδρέα της Πάτρας), θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου 1862, στη θέση που υποδείχτηκε μετά από όραμα ενός μοναχού, στον οποίο παρουσιάστηκε ο άγιος.

Αρχιτέκτονας ήταν ο Ηπειρώτης Αθανάσιος Μούσης (είχε αναλάβει και τον Αγ. Τίτο, τα Δικαστήρια, τη Νομαρχία κ.α.).

Η ανοικοδόμησή του σταμάτησε από το 1866-1883, για ν’ ολοκληρωθεί το 1895 δηλ. μετά από 33 χρόνια.

Τα εγκαίνιά του έγινα από το μητροπολίτη Τιμόθεο Καστρινογιαννάκη, με τις γιορτές να κρατούν τρεις μέρες.

Για την ανέγερσή του το 1864 διατέθηκαν 112.000 γρόσια από δάνειο, από ειδικό λαχείο αργότερα 2 κατ. γρόσια και από δωρεά του σουλτάνου Αμπντούλ Χαν 40.000 γρόσια. Τα υλικά για το χτίσιμο ήρθαν στο λιμάνι, όμως δεν υπήρχαν χρήματα για να πληρωθούν οι εργάτες να τα μεταφέρουν.

Τότε οι μαθητές των σχολείων της πόλης μ’ ενθουσιασμό και τραγούδια τα ξεφόρτωσαν και στη συνέχεια έκαναν ανθρώπινη αλυσίδα, μέχρι την εκκλησία και τα μετέφεραν.

Οι διαστάσεις του ναού είναι 58Χ38 μ. και το ύψος 32,5 μ., με δυο κωδωνοστάσια, ενώ η χωρητικότητά του είναι περίπου 8.000 άτομα.

Το Πάσχα του 1826 όλοι οι Χριστιανοί ήταν συγκεντρωμένοι στον πρώτο μικρό ναό και ξαφνικά καταφθάνουν απ’ έξω οι Τούρκοι αποφασισμένοι για μεγάλη σφαγή.

Ο μητροπολίτης Καλλίνικος Γ’ συνέχισε την ακολουθία, ενώ ένα φως σκέπασε το ναό και ένας καβαλάρης ασπρομάλλης άντρας παρουσιάστηκε με το σπαθί στο χέρι.

Όλοι οι πιστοί τρομαγμένοι, νομίζοντας ότι ήταν ο αιμοβόρος αξιωματικός και διώχτης Αγιάν Αγάς, έφυγαν, ακόμη και ο διάκος αφήνοντας μόνο τον μητροπολίτη.

Μάλιστα μια γυναίκα από το φόβο της πέθανε, ενώ όλοι οι άλλοι σώθηκαν.

Την επομένη ο μητροπολίτης πήγε στον Τούρκο διοικητή να τον ευχαριστήσει, γιατί έστειλε τον Αγιάν για να τους προστατέψει, όμως τον διαβεβαίωσε ότι δεν είχε στείλει κανένα.

Έτσι διαπίστωσαν ότι ο μυστηριώδης Καβαλάρης-σωτήρας των Χριστιανών ήταν ο Άγιος Μηνάς.

Ο Καζαντζάκης μάλιστα αναφέρει ότι ο Άγιος δεν έμενε μόνο στο εικόνισμα, αλλά κατέβαινε τη νύχτα για περιπολία στο Μεγάλο Κάστρο.

Αναφέρονται αρκετά θαύματα του Αγίου, ανάμεσα σ’ αυτά ήταν στις 25-5-1941 όταν βόμβα έπεσε στο ναό, όμως δεν εξερράγη (εκτίθεται σήμερα έξω από το ναό).

Ο Άγιος Μηνάς γεννήθηκε στην Αίγυπτο στα μέσα περίπου του 3ου αιώνα μ.Χ. από γονείς ειδωλολάτρες, αλλά έγινε χριστιανός από την εφηβική του ηλικία. Όταν ενηλικιώθηκε αποφάσισε να κάνει καριέρα στον Ρωμαϊκό στρατό και υπηρέτησε σαν αξιωματικός στο Ρωμαϊκό ιππικό στην Μικρά Ασία.

Το 303 μ.Χ. ξεκίνησε διωγμός των Χριστιανών από τον Διοκλητιανό και τον Μαξιμιανό, που κράτησε μέχρι το 311 μ.Χ. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες διατάχθηκαν να συλλαμβάνουν και να βασανίζουν τους χριστιανούς προκειμένου να τους κάνουν να απαρνηθούν την πίστη τους.

Ο Άγιος Μηνάς, πιστός στην πίστη του, παραιτήθηκε από τον Ρωμαϊκό στρατό και ασκήτεψε στα βουνά. Σε ηλικία πενήντα περίπου ετών, θείο όραμα του αποκάλυψε ότι είχε φτάσει η ώρα να μαρτυρήσει. Εγκατέλειψε την προστασία του βουνού και κατέβηκε στην πόλη, όπου μπροστά στους ειδωλολάτρες δήλωσε ότι είναι Χριστιανός.

Συνελήφθη, οδηγήθηκε στη φυλακή και βασανίστηκε φρικτά. Τον μαστίγωσαν, τον έγδαραν και τον έσυραν γυμνό σε δρόμο με κοφτερές πέτρες. Παρά το φρικτό μαρτύριό του, ο άγιος δεν δέχτηκε να αρνηθεί την πίστη του και στο τέλος αποκεφαλίστηκε.

Το όνομα Μηνάς είναι σπάνιο στο Ηράκλειο, και αυτό ακούγεται περίεργο για μια πόλη που έχει τον Άγιο Μηνά σαν προστάτη της. Η αιτία βρίσκεται σε μια παλιά ιστορία, που ελάχιστοι θυμούνται πια.

Τον καιρό του τούρκικου ζυγού ήταν συνηθισμένο να αφήνουν τα νόθα παιδιά στα σκαλιά της εκκλησίας του Αγίου Μηνά. Η εκκλησία φρόντιζε τα παιδιά αυτά, και στα αγόρια έδινε το όνομα Μηνάς, μια και βρέθηκαν μπροστά στην εκκλησία του αγίου. Έτσι για πολλά χρόνια, το όνομα Μηνάς στο Ηράκλειο δήλωνε ότι αυτός που το έφερε ήταν νόθος, οπότε όλοι απέφευγαν να δώσουν στο παιδί τους το όνομα αυτό.