Του ΜΑΝΩΛΗ ΚΡΕΒΑΤΣΟΥΛΗ*
Κάθε ανθρώπινη δράση αφήνει το ενεργειακό της αποτύπωμα στο φυσικό και αστικό περιβάλλον. Ανάλογο αποτύπωμα, τις περισσότερες φορές δυσάρεστο, αφήνει και η ανθρώπινη απραξία είτε αφορά αδιαφορία ή αμέλεια είτε απουσία δυνατότητας παρέμβασης. Σε κάθε περίπτωση έρχεται η ίδια η Φύση και οι πανίσχυροι μηχανισμοί της να μας υπενθυμίσουν τις υποχρεώσεις μας και να ιεραρχήσουν τις προτεραιότητές μας.
Η πρόσφατη σεισμική δόνηση που έγινε εντονότερα αισθητή στη Σάμο και τη Σμύρνη, πέραν των υλικών καταστροφών που προκάλεσε, μας μάτωσε όλους με την τραγική απώλεια δύο νέων που τόσο άδικα έχασαν τη ζωή τους. Με την εικόνα των γελαστών, ανυποψίαστων προσώπων τους ακόμη ζωντανή στο μυαλό μας, αναπόφευκτα προβληματιζόμαστε για την εξέλιξη που θα έχει στο Ρέθυμνο ένας σεισμός τέτοιας έντασης.
Συμφωνούμε νομίζω όλοι για την επιτακτική ανάγκη σεισμικής θωράκισης των παλαιών κτισμάτων που βρίσκονται κυρίως στο ιστορικό κέντρου του Ρεθύμνου, σε Οικισμούς της ενδοχώρας αλλά και διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της νέας πόλης. Η κουβέντα αυτή ούτε καινούρια είναι ούτε πρωτότυπη. Είναι διαχρονική και πάντα επίκαιρη αν λάβει κανείς υπόψη του τη συχνότητα εμφάνισης σεισμικών δονήσεων ευτυχώς μικρής κλίμακας – πλην ελαχίστων περιπτώσεων- μέχρι σήμερα, στην Κρήτη αλλά και σε όλη τη χώρα.
Έχουμε «χτίσει» τις ζωές μας και το βιος μας, σε μια πανέμορφη, ευλογημένη, πλην σεισμογενή χώρα. Ας μείνουμε Ρέθυμνο για να δούμε τα «του οίκου μας».
Είναι γεγονός ότι η απόπειρα παρέμβασης του εκάστοτε ιδιοκτήτη σε παλαιά οικήματα της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου του Ιστορικού Κέντρου, ενέχει έναν επιπλέον βαθμό δυσκολίας, αφού προϋποθέτει πλήθος αδειοδοτήσεων και εγκρίσεων από αρμόδια Υπουργεία και υπηρεσίες και τη συνακόλουθη, επίπονη και δαπανηρή εμπλοκή του σε μια σειρά χρονοβόρων γραφειοκρατικών διαδικασιών. Το ίδιο ισχύει και για ιδιοκτησίες που βρίσκονται σε Οικισμούς που έχουν ανακηρυχθεί ιστορικοί υψηλής ή μέσης πολιτιστικής αξίας ή προστατευόμενοι από ευρωπαϊκά και διεθνή περιβαλλοντικά πρωτόκολλα θεσμούς (π.χ Unesco, Natura κ.α.). Για τις δε παλιές κατοικίες που σήμερα πλέον, από τη χρόνια εγκατάλειψη, έχουν περιέλθει σε κατάσταση ετοιμορροπίας με ορατό τον κίνδυνο κατάρρευσης τμημάτων τους, η διαδικασία συντήρησης ή ανάπλασης είναι πρακτικά πιο εύκολη, οικονομικά όμως παραμένει ασύμφορη.
Δεδομένης της επικρατούσας οικονομικής κρίσης, που εντείνεται λόγω πανδημίας, οι πρωτοβουλίες ανακατασκευής, συντήρησης, στατικής ενίσχυσης και σεισμικής θωράκισης των κτισμάτων, ετοιμόρροπων και μη, έχουν υποχωρήσει αισθητά, ενισχύοντας τον κίνδυνο σοβαρού τραυματισμού ανυποψίαστων περαστικών, θαμώνων (εάν πρόκειται για επιχείρηση) ή και κατοίκων (εάν μιλάμε για οικίες).
Προς το παρόν, ελλείψει εθνικών προγραμμάτων στατικής ενίσχυσης και αντισεισμικής θωράκισης οικιακής κι επιχειρηματικής στέγης, όσοι επιδιώκουν παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης της ιδιοκτησίας τους, διεκδικούν την ένταξη τους στο ευρωπαϊκό Πρόγραμμα «Εξοικονομώ- Αυτονομώ», το οποίο είναι σε εξέλιξη και χρηματοδοτεί, κατά ένα μεγάλο ποσοστό, παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας (αλλαγή εξωτερικών κουφωμάτων, θερμομόνωση – θερμομόνωση ταράτσας και εξωτερικής τοιχοποιίας, εγκατάσταση αντλίας θερμότητας κλπ.) αλλά και επενδύσεις ενεργειακής αυτονόμησης κτιρίου (σύστημα ΑΠΕ, αποθήκευση ενέργειας) καθώς και υποδομής φόρτισης ηλεκτρικού οχήματος. Η αναβάθμιση των κτιρίων στην κατηγορία Α και Α+ ενεργειακής κλάσης, σημαίνει ότι θα καταναλώνουν όση ενέργεια παράγουν οπότε οι ιδιοκτήτες τους θα απαλλαχθούν από τη δαπάνη ρεύματος, πετρελαίου θέρμανσης για τις κατοικίες, βενζίνης για το αυτοκίνητο με αποτέλεσμα τη σημαντική ανακούφιση του οικογενειακού προϋπολογισμού.
Ωστόσο, οι παραπάνω παρεμβάσεις είναι σαφώς ευκολότερες σε μονοκατοικίες ή εξοχικές κατοικίες που διαθέτουν ευρύχωρο ακάλυπτο χώρο σε αντίθεση με τα διαμερίσματα πολυκατοικιών που είναι δυσκολότερη – όχι όμως αδύνατη- η υλοποίηση τους.
Εντούτοις, η ένταξη στο συγκεκριμένο πρόγραμμα κάθε άλλο παρά δεδομένη είναι, αφού αφενός προϋποθέτει εισοδηματικά και κοινωνικά κριτήρια και, αφετέρου, ο αριθμός των ωφελούμενων είναι κάθε φορά συγκεκριμένος ( ας θυμηθούμε ότι στο προηγούμενο «Εξοικονομώ» η πλατφόρμα δήλωσης ένταξης «έκλεισε» μέσα σε μια ώρα από την ενεργοποίησή της λόγω συμπλήρωσης του αριθμού των διαθέσιμων για την Κρήτη συμμετοχών).
Επιπλέον, το Πρόγραμμα χρηματοδοτεί ενεργειακή αναβάθμιση και όχι σεισμική θωράκιση κτιρίων. Προσωπικά, θεωρώ ότι θα πρέπει πρωτίστως να επιδιώξουμε την αντισεισμικότητα των ιδιοκτησιών μας και δευτερευόντως της ενεργειακή τους απόδοση. Χωρίς να υποτιμώ τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος και των ενεργειακών αποθεμάτων του, εκτιμώ ότι ένα σπίτι ή μια επιχείρηση που κινδυνεύει να καταρρεύσει θέτοντας σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές ή να κριθεί ακατάλληλη για χρήση, δεν έχει καμία σημασία αν είναι ενεργειακά αυτόνομη.
Επειδή λοιπόν είναι επιστημονικά αλλά και εμπειρικά αποδεδειγμένη η διαρκής σεισμική δραστηριότητα στο νησί και τη χώρα μας, είναι επιτακτικά αναγκαίο η επίσημη πολιτεία να σχεδιάσει και να προσφέρει στους πολίτες ευέλικτα, προσβάσιμα σε πολλούς, προγράμματα στατικής ενίσχυσης και αναβάθμισης των παλαιών κτιρίων. (Για να οριοθετήσουμε την έννοια της παλαιότητας, χρήσιμο είναι να διευκρινιστεί ότι αναφερόμαστε στα κτίρια που ανεγέρθηκαν πριν από το 2000. Τα κτίρια που οικοδομήθηκαν την τελευταία 20ετία, εφόσον εφαρμόστηκε με ευλάβεια η στατική τους μελέτη, τυπικά δεν έχουν στατικά προβλήματα).
Παράλληλα, είναι αναγκαίο η πολιτεία να αποσυμφορήσει τις πολύπλοκες και φορτωμένες με περιττά τεκμήρια, γραφειοκρατικές διαδικασίες που μπλοκάρουν κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία και αναχαιτίζουν τη διάθεση ιδιοκτητών που έχουν την οικονομική δυνατότητα, για σεισμική θωράκιση του κτίσματός τους. Τα κυβερνητικά μέτρα που εξαγγέλθηκαν υπό την πίεση των πρόσφατων τραγικών γεγονότων σε Σάμο και Σμύρνη, χρήσιμο θα ήταν να δρομολογηθούν γρήγορα και να αρχίσουν να υλοποιούνται.
Τέλος, ένα εξίσου αποτελεσματικό μέτρο προς αυτή την κατεύθυνση, είναι η ανάθεση στα κατά τόπους ΤΕΕ της ευθύνης συγκρότησης ομάδων μηχανικών, που αν δεν είναι ήδη εξειδικευμένοι μπορούν να αποκτήσουν επιπλέον γνώση μέσω σεμιναρίου, για να κάνουν καταγραφή και αποτύπωση όλων των περιπτώσεων κτισμάτων που χρήζουν άμεσης στατικής ενίσχυσης. Θα είναι κρίμα, να τα εντοπίσουμε αφού γίνουν ερείπια και θάψουν ανθρώπινες ζωές…
Ελπίζουμε, ότι δεν θα χρειαστεί να βιώσουμε τέτοιες καταστάσεις και ότι η πρόληψη με τη συνδρομή της τεχνογνωσίας και της έμπρακτης αξιοποίησής της, θα κερδίσουν τον αγώνα της άγνοιας ή της αμέλειας που ενίοτε αποβαίνουν μοιραίες.
* Ο Μανώλης Κρεβατσούλης είναι πολιτικός μηχανικός
