«Κίνα: Με τη ματιά του διπλωματικού απεσταλμένου της Ρωσίας Νικόλαου Σπαθάρη (1685)», ήταν ο τίτλος της διάλεξης του καθηγητή Αγαμέμνονα Τσελίκα που πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της Τρίτης στον φιλόξενο χώρο διαλέξεων του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών στο Ρέθυμνο.
Πρόκειται για μια ομιλία στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων που πραγματοποιεί το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών στην προσπάθεια διάχυσης της επιστημονικής γνώσης στην κοινωνία του Ρεθύμνου με θέμα «Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών συναντούν τους δημότες του Ρεθύμνου».
Η εκδήλωση, που διοργανώθηκε από το Κέντρο Αρχαίου Ελληνικού και Κινεζικού Πολιτισμού (ΚΕΛΚΙΠ), σε συνεργασία με το Παλαιογραφικό Εργαστήριο του Κέντρου Μελετών και Ερευνών του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών, προσέλκυσε μεγάλο αριθμό ακαδημαϊκών και ερευνητών.
Τη διπλωματική έκθεση στα ελληνικά του Nikolai Spathari-Milescu παρουσίασε ο κ. Τσελίκας. Πρόκειται για έναν Ελληνορουμάνο διπλωμάτη, που το 1675 ανέλαβε να ταξιδέψει στην Κίνα εκ μέρους της ρωσικής αυλής του τσάρου Αλεξίου Α’. Κατά τη διάρκεια της αποστολής του ο Σπαθάρης συνέταξε μια εκτενή έκθεση σχετικά με την Κίνα της δυναστείας των Qing, περιγράφοντας με λεπτομέρεια την καθημερινή ζωή, τον πολιτισμό και τις δομές εξουσίας της αυτοκρατορίας.
Όπως σημείωσε ο ομιλητής η περίπτωση του Σπαθάρη έχει ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον, καθώς ο ίδιος καταγόταν από τη Σπάρτη, είχε σπουδάσει στη Μολδαβία και διατηρούσε στενές σχέσεις με τον Πατριάρχη Δοσίθεο Ιεροσολύμων. Καθώς η εμπλοκή του με τη ρωσική διπλωματία τον έφερε σε επαφή με τον αυτοκρατορικό κόσμο της Κίνας, το έργο του αποτελεί μια πηγή πληροφοριών για τη χώρα εκείνης της εποχής.
Όπως ανέφερε μιλώντας στα «Ρ.Ν.» ο κ. Τσελίκας: «Η διάλεξη αφορά την παρουσίαση ενός ελληνικού κειμένου και χειρόγραφου, που περιέχει μια περιγραφή της Κίνας το 1675 από ένα πρόσωπο που έχει καταγωγή από τη Σπάρτη. Είχε εγκατασταθεί στη Μολδαβία, εκεί σπούδασε και είχε άμεσα σχέσεις με τον Πατριάρχη Δοσίθεο Ιεροσολύμων και ύστερα από κάποιες διπλωματικές περιπέτειες εγκαταστάθηκε στη Μόσχα. Ήταν σπουδαίο πρόσωπο, είχε σπουδάσει και ήταν πολύγλωσσος, μπήκε στο διπλωματικό σώμα της ρωσικής αυλής επί Αλεξίου Μιχαήλοβιτς και έλαβε την εντολή να ταξιδέψει προς την Κίνα και να περιγράψει ό,τι βλέπει και ό,τι σκέπτεται. Πράγματι αυτό το ταξίδι έγινε το 1675 και έχουμε τώρα τη μετάφραση στα ελληνικά της έκθεσης που υπέβαλε. Είναι ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο σε 58 κεφάλαια. Περιγράφεται όλη η Κίνα, οι άνθρωποι και η χώρα».
Ιδιαίτερη σημασία είχε η αναφορά του κ. Τσελίκα στα τρία ελληνικά χειρόγραφα που σχετίζονται με την Κίνα, τα οποία έχουν διασωθεί από τον 17ο αιώνα.
«Μέσω του Πατριάρχη Δοσίθεου ο Σπαθάρης έγραψε και ένα άλλο κείμενο με την περιγραφή της πορείας από τη Μόσχα στη Σιβηρία και ο ανιψιός του Δοσίθεου, ο Χρύσανθος Νοταράς που ήταν και αυτός πατριάρχης Ιεροσολύμων έγραψε κι αυτός ένα κείμενο για την Κίνα. Οπότε έχουμε τέσσερα ελληνικά χειρόγραφα που αναφέρονται στην Κίνα. Το τελευταίο που έγραψε ο πατριάρχης Χρύσανθος ήταν η Κίνα υπό την μογγολική κατοχή. Αυτά τα κείμενα έχουν μεγάλο ελληνικό ενδιαφέρον. Δείχνουν ότι ήδη από τον 17ο αιώνα υπήρχε σοβαρό ενδιαφέρον να γνωρίζει το όποιο ελληνικό λόγιο κοινό τα σχετικά με την Κίνα».
Συγκινημένος ο κ. Τσελίκας αναφέρθηκε στη σχέση του με το Ρέθυμνο, ενώ ευχαρίστησε τους συναδέλφους του για αυτήν τη διοργάνωση:
«Ευχαριστώ τους οργανωτές συναδέλφους. Την καθηγήτρια Μαρίνα Δετοράκη και τη Χλόη Μπάλα. Είμαι πάρα πολύ ευχαριστημένος που βρίσκομαι ξανά στο Ρέθυμνο. Με το Ρέθυμνο έχω μια συναισθηματική σχέση λόγω του δάσκαλού μου καθηγητή Μανούσο Μανούσακα που ήταν ο πρώτος πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ήμουν υπότροφος στο ινστιτούτο Βενετίας που ήταν διευθυντής τότε 1973 -75. Έτσι πάντοτε το Ρέθυμνο για εμένα είναι και μια εικόνα του δάσκαλού μου».
Λίγα λόγια για τον ομιλητή Αγαμέμνων Τσελίκα
Ο Αγαμέμνων Τσελίκας προΐσταται του Ιστορικού και Παλαιογραφικού Αρχείου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) από το 1980. Διδάσκει Ελληνική Παλαιογραφία ως επισκέπτης καθηγητής στο Φιλολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Πάτρας, στο τμήμα Ιστορικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα και στο τμήμα Πολιτιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Μπολόνια – Ραβένα. Μέχρι σήμερα έχει πραγματοποιήσει 150 παλαιογραφικές αποστολές σε βιβλιοθήκες, από τη Βουδαπέστη και τη Σόφια ως την Αλεξάνδρεια, τα Ιεροσόλυμα, τη Δαμασκό και το Σινά. Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 150 άρθρα-μελέτες σε θέματα παλαιογραφίας. Έχει τιμηθεί με τον Σταυρό του Ταξιάρχου του Παναγίου Τάφου από τον πατριάρχη Διόδωρο, για την ταξινόμηση του Αρχείου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και τη δημοσίευση του καταλόγου του, καθώς και από τον πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο Β’ με το οφφίκιο του νοταρίου για το έργο του στη Βιβλιοθήκη του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας.
