Ονόματα ηρώων της Κύπρου έπαιρναν οι ομάδες στις Ρεθεμνιώτικες κατασκηνώσεις
Με αφορμή την επέτειο της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, αναδεικνύουμε και άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν τις στενές σχέσεις Ρεθύμνου και της μαρτυρικής μεγαλονήσου. Για χάρη όμως των νεότερων αναγνωστών θα δανειστούμε μερικά στοιχεία από την έγκυρη ιστοσελίδα «Σαν σήμερα» για να παρακολουθήσουμε καλύτερα τα γεγονότα.
Είναι πολύ φυσικό το ερώτημα των νέων πως βρέθηκαν οι Άγγλοι στην Κύπρο.
Η Κύπρος λοιπόν πέρασε στα χέρια των Βρετανών το 1878 αρχικά ως προτεκτοράτο μετά από μια συμφωνία ανάμεσα στην Οθωμανική και Βρετανική αυτοκρατορία. Από το 1914, κηρύχθηκε ως κτήση της Βρετανίας, ενώ από το 1925 ως το 1960 ως αποικία του Στέμματος. Κατά τη διάρκεια της αγγλοκρατίας, το οθωμανικό δάνειο εμπόδισε την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του νησιού. (Βικπαίδεια – Η Αγγλοκρατία στην Κύπρο).
Και φθάνουμε στα γεγονότα όπως τα παραθέτει το «Σαν σήμερα.gr».
Την 1η Απριλίου 1955 οι Ελληνοκύπριοι ξεσηκώθηκαν για να αποτινάξουν τον βρετανικό ζυγό, με στόχο την «Ένωσιν» με τη μητέρα-πατρίδα Ελλάδα. Ο αγώνας τους έληξε με τις «Συμφωνίες Λονδίνου – Ζυρίχης» (19 Φεβρουαρίου 1959), με τις οποίες η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος.
Το αίτημα των Ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη της βρετανικής κατοχής στη Μεγαλόνησο και την ένωση με την Ελλάδα ήρθε δυναμικά στο προσκήνιο το 1950, με το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου (το διοργάνωσε η Εκκλησία της Κύπρου και το 95,7% των ψηφισάντων τάχθηκε υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα) και την εκλογή του Μακαρίου Γ’ ως Αρχιεπισκόπου Κύπρου στις 20 Οκτωβρίου. Ήταν η εποχή που η αποικιοκρατία έπνεε τα λοίσθια και η μία μετά την άλλη οι κατακτημένες χώρες επιζητούσαν δυναμικά την ανεξαρτησία τους.
Οι κυβερνήσεις των Αθηνών, με την προτροπή της ελληνοκυπριακής ηγεσίας και υπό την πίεση των οργανώσεων του Κυπριακού Αγώνα στην Αθήνα, κατέβαλλαν προσπάθειες για τη διεθνοποίηση του θέματος, με διαδοχικές προσφυγές στον ΟΗΕ. Στις 10 Νοεμβρίου 1954 ο απόστρατος συνταγματάρχης Γεώργιος «Διγενής» Γρίβας (1897-1974) φθάνει στο νησί και συγκροτεί την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ), η οποία την 1η Απριλίου 1955 αναλαμβάνει δράση κατά των Βρετανών αποικιοκρατών, σηματοδοτώντας την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων. Ο γεννημένος στην Κύπρο Γρίβας είχε διατελέσει αξιωματικός του ελληνικού στρατού και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής είχε ιδρύσει την αντικομουνιστική οργάνωση «Χ», ενώ είχε λάβει ενεργό μέρος στον Εμφύλιο Πόλεμο. Πολιτικός αρχηγός της ΕΟΚΑ ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος (1913-1977), μετέπειτα πρώτος πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η έναρξη του αγώνα, όπως προαναφέρθηκε, ξεκίνησε τις βραδινές ώρες της 31ης Μαρτίου προς την 1η Απριλίου 1955, με επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια, αστυνομικούς σταθμούς, τον ραδιοσταθμό και σε βρετανικό στρατόπεδο της Αμμοχώστου. Κατά τη διάρκεια του αγώνα, στο στόχαστρο της ΕΟΚΑ βρέθηκαν εκτός από τους Άγγλους δυνάστες, οι Ελληνοκύπριοι συνεργάτες τους, οι Τουρκοκύπριοι της οργάνωσης «Ταξίμ» που επιζητούσαν «ένωση» της Κύπρου με την Τουρκία, αλλά και μέλη του ΑΚΕΛ, που οι «εθνικόφρονες» της ΕΟΚΑ τούς κατηγορούσαν ως συνεργάτες των Άγγλων. Η διαμάχη «δεξιών» και «αριστερών» στην Κύπρο για τον ρόλο του ΑΚΕΛ στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα καλά κρατεί μέχρι σήμερα.
Ο τοπικός τύπος για τα γεγονότα
Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ο ρεθεμνιώτικος τύπος χωρίς καμιά εξαίρεση δίνει ξεχωριστή θέση στο Κυπριακό. Στην αρχή τα τηλεγραφήματα που φθάνουν από την Αθήνα δεσπόζουν στην τέταρτη σελίδα ψηλά, κι όσο η κατάσταση επιδεινώνεται αρχίζουν τα πρωτοσέλιδα με άρθρα γεμάτα πατριωτικό μεγαλείο από τους κορυφαίους μας της πνευματικής ζωής.
- Σήμερα
Σύμφωνα με το «Σαν Σήμερα.gr» ένα ζωντανό ιστορικό αρχείο οι κυριότεροι σταθμοί του Κυπριακού Αγώνα είναι:
- 1955
- 1 Απριλίου
Η ΕΟΚΑ ξεκινάει τον ένοπλο αγώνα ενάντια στην αγγλική κυριαρχία.
- 22 Μαΐου
Ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Χαρίλαος Ξενοφώντος τοποθετεί ωρολογιακή βόμβα κατά του Άγγλου κυβερνήτη στο κινηματοθέατρο «Παλλάς» της Λευκωσίας. Το εγχείρημα αποτυγχάνει, επειδή ο κυβερνήτης Άρμιτεϊτζ αναχωρεί από τον κινηματογράφο λίγα λεπτά πριν από την έκρηξη.
- 24 Μαΐου
Η βρετανική κυβέρνηση επικηρύσσει με το ποσό των 100.000 λιρών Αγγλίας τον αρχηγό της ΕΟΚΑ, Γεώργιο Γρίβα.
- 29 Αυγούστου
Αρχίζει η «τριμερής» διάσκεψη του Λονδίνου μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδας και Τουρκίας για το Κυπριακό. Γρήγορα, όμως, καταλήγει σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα την επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που θα έχει ως αποκορύφωμα το ανθελληνικό πογκρόμ της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη.
- 4 Οκτωβρίου
Αρχίζουν συνομιλίες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον νέο κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ για το Κυπριακό. Θα καταλήξουν σε αδιέξοδο στις 29 Φεβρουαρίου 1956.
- 26 Νοεμβρίου
Η Μεγάλη Βρετανία κηρύσσει την Κύπρο σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, λόγω της δράσης της ΕΟΚΑ.
- 11 Δεκεμβρίου
Μάχη στα Σπήλια. Σύγκρουση της ανταρτικής ομάδας του στρατηγού Γρίβα, στην οποία συμμετέχουν ο Μάρκος Δράκος και ο Γρηγόρης Αυξεντίου, με 2 αγγλικά τάγματα. Μετά από τέχνασμα τον ανταρτών, οι Άγγλοι βρίσκονται να πυροβολούνται μεταξύ τους. Αφήνουν στο πεδίο της μάχης 50 νεκρούς. Κανένας αγωνιστής δεν έπαθε το παραμικρό.
- 14 Δεκεμβρίου
Το ΑΚΕΛ και οι οργανώσεις του κηρύσσονται παράνομες από τους Άγγλους κατακτητές και διακόπτεται η κυκλοφορία της κομματικής εφημερίδας Νέος Δημοκράτης.
- 15 Δεκεμβρίου
Ο πρώτος νεκρός του κυπριακού αγώνα. Ο Χαράλαμπος Μούσκος, αντάρτης της ΕΟΚΑ, φονεύεται κατά τη διάρκεια της μάχης στους Αρχαίους Σόλους. Ήταν ξάδελφος του Αρχιεπισκόπου Μακάριου.
- 1956
- 7 Φεβρουαρίου
Κατά τη διάρκεια μαχητικής διαδήλωσης των μαθητών του Γυμνασίου Αμμοχώστου, σκοτώνεται από αγγλικά πυρά ο δεκαοκτάχρονος μαθητής της ΣΤ’ Τάξης, Πετράκης Γιάλλουρος, σημαιοφόρος της διαδήλωσης και υπεύθυνος των μαθητικών ομάδων του Γυμνασίου. Ήταν ο πρώτος μαθητής νεκρός του αγώνα.
- 29 Φεβρουαρίου
Η κρίσιμη συνάντηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου με τον κυβερνήτη Χάρντινγκ και τον υπουργό Αποικιών Λένοξ – Μπόιντ καταλήγει σε αδιέξοδο. Οι Βρετανοί προτείνουν μία μορφή «αυτοκυβέρνησης», ο Μακάριος ζητά αυτοδιάθεση.
- 9 Μαρτίου
Ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος εκτοπίζεται από τους Άγγλους στις Σεϊχέλες ως τρομοκράτης.
- 21 Μαρτίου
Στην αγγλοκρατούμενη Λευκωσία ανακαλύπτεται βόμβα κάτω από το κρεβάτι του Χάρντινγκ, στο Κυβερνείο. Την ίδια μέρα, οι Τουρκοκύπριοι κάνουν μεγάλη πορεία, με αφορμή συγκρούσεις στην περιοχή της Κυρήνειας και προκαλούν μεγάλες ζημιές σε εκκλησίες, καταστήματα, αυτοκίνητα και κατοικίες Ελλήνων.
- 9 Μαΐου
Μαχητικό συλλαλητήριο υπέρ της Κύπρου, που διοργανώνεται στην Αθήνα, καταλήγει σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Τέσσερις διαδηλωτές κι ένας αστυνομικός διευθυντής σκοτώνονται και 265 άτομα τραυματίζονται, εκ των οποίων οι 165 από σφαίρες.
- 10 Μαΐου
Εκτελούνται από τις βρετανικές αρχές οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, οι οποίοι ανέρχονται στην αγχόνη ψάλλοντες τον εθνικό ύμνο και ζητωκραυγάζοντες υπέρ της Ενώσεως.
- 1957
- 22 Φεβρουαρίου
Εγκρίνεται από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισμα για την Κύπρο, με την ευχή για μία δίκαιη λύση του ζητήματος, σύμφωνα με τις αρχές του Οργανισμού, και την ελπίδα επανέναρξης των διαπραγματεύσεων.
- 3 Μαρτίου
Ο ήρωας του Κυπριακού αγώνα Γρηγόρης Αυξεντίου σκοτώνεται ύστερα από πολύωρη μάχη με τον βρετανικό στρατό και τον εμπρησμό του κρησφυγέτου του σε σπηλιά στο όρος Τρόοδος.
- 14 Μαρτίου
Απαγχονίζεται στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας ο 19χρονος μαθητής Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο οποίος είχε καταδικασθεί σε θάνατο από τις κατοχικές αρχές για παράνομη διακίνηση οπλισμού.
- 28 Νοεμβρίου
Ανακοινώνεται η ίδρυσης της τουρκοκυπριακής παραστρατιωτικής οργάνωσης TMT (διάδοχος της Βολκάν) από τον Ραούφ Ντενκτάς, ως αντίβαρο στην ελληνοκυπριακή ΕΟΚΑ.
- 1958
- 21 Ιανουαρίου
Δύο στελέχη του ΑΚΕΛ δολοφονούνται από μασκοφόρους της ΕΟΚΑ στη Λύση και την Κώμα του Γιαλού, ως συνεργάτες των Άγγλων. Το ΑΚΕΛ διοργανώνει μεγάλη διαδήλωση την επομένη για να καταγγείλει την «τρομοκρατία της ΕΟΚΑ».
- 14 Αυγούστου
Δημοσιοποιείται η οριστική μορφή του Σχεδίου Μακμίλαν για την Κύπρο, που αποδέχεται η Τουρκία και απορρίπτει η ελληνοκυπριακή πλευρά ως διχοτομικό.
- 2 Σεπτεμβρίου
Διεξάγεται η Μάχη στον Αχυρώνα, στο Λιόπετρι Αμμοχώστου, η φονικότερη από την έναρξη δράσης της ΕΟΚΑ για την απελευθέρωση της Κύπρου. Τέσσερις άνδρες της ΕΟΚΑ (Φώτης Πίττας, Ανδρέας Κάρυος, Ηλίας Παπακυριακού και Χρίστος Σαμάρας) πέφτουν ηρωικά μαχόμενοι, ενώ σκοτώνονται και τραυματίζονται αρκετοί Βρετανοί στρατιώτες.
- 22 Σεπτεμβρίου
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δηλώνει στη βουλευτή του Εργατικού Κόμματος Μπάρμπαρα Κασλ ότι αποδέχεται λύση ανεξαρτησίας, με την εγγύηση του ΟΗΕ, ύστερα από ορισμένη περίοδο αυτοκυβέρνησης.
- 5 Δεκεμβρίου
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σε συζήτηση για το Κυπριακό εγκρίνει ψήφισμα «για τη δίκαιη επίλυση του ζητήματος».
- 6 Δεκεμβρίου
Δρομολογείται η λύση του Κυπριακού με τη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών Τουρκίας και Ελλάδας, Φουάτ Ζορλού και Ευάγγελου Αβέρωφ.
- 1959
- 5 Φεβρουαρίου
Αρχίζουν στη Ζυρίχη ελληνοτουρκικές συνομιλίες για την εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό. Επικεφαλής των δύο αντιπροσωπειών οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών Κωνσταντίνος Καραμανλής και Αντνάν Μεντερές.
- 19 Φεβρουαρίου
Υπογράφεται στο Λονδίνο μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων η τελική συμφωνία για την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου)
- 9 Μαρτίου
Διατάσσεται και τυπικά από τον ηγέτη της ΕΟΚΑ, Γεώργιο Γρίβα, η κατάπαυση πυρός στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων, μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου για τη δημιουργία ανεξάρτητου κυπριακού κράτους.
Θρήνος για τον Αυξεντίου
Ο μαρτυρικός θάνατος του Γρηγόρη Αυξεντίου δεν αφήνει ασυγκίνητη τη Ρεθεμνιώτικη Κοινωνία. Και η «Κρητική Επιθεώρηση» δημοσιεύει πρωτοσέλιδο το μακροσκελές ποίημα που ενέπνευσε σε Άγγλο η θυσία του ήρωα (Σάββατο 16 Μαρτίου 1957).
Στην ίδια σελίδα και η έμμετρη αναφορά του σπουδαίου μας ποιητή Στέλιου Κανταρτζή για τον ήρωα Αυξεντίου:
Πανίσχυρα σε χτύπησαν τα όλα της σκλαβιάς
ώσπου της μάχης έμεινες το ένδοξο ρημάδι
και δίδαγμα υπέροχο Λεβέντικης Γενιάς
που δεν το παραδέχτηκε του σκλάβου το σκοτάδι
Την ίδια συγκίνηση προκάλεσε στους Ρεθεμνιώτες ο θάνατος του νεαρού Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Έσμιξε και το δάκρυ του Ρεθύμνου με το πανελλήνιο πένθος για τον μικρό ήρωα.
Χρόνια αργότερα ο Ρεθεμνιώτης συγγραφέας και λογοτέχνης Γιώργης Καλογεράκης δάσκαλος, θα παρουσιάσει την ταινία του «Βαγορής». Το έργο που πραγματεύεται τη ζωή, το ποιητικό έργο και τον μαρτυρικό θάνατο του Ελληνοκύπριου αγωνιστή της ΕΟΚΑ Ευαγόρα Παλληκαρίδη παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 26 Ιουλίου 2022 από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αγίου Ιωάννη-Κάνεβου «Ο Σαλβαράς» με την οικονομική στήριξη της Περιφερειακής Ενότητας Ρεθύμνου και του δήμου Αγίου Βασιλείου.
Την ταινία υποστήριξαν υποκριτικά 46 νέοι και νέες από το χωριό, την Θεατρική Ομάδα της Ιεράς Μητροπόλεως Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου και τη Θεατρική Ομάδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Ρεθύμνου.
Το σενάριο, η σκηνοθεσία, η μουσική επιμέλεια και τα κοστούμια ήταν του Γιώργη Καλογεράκη. Τις σκηνογραφίες έκανε ο Γιάννης Τσάβαλος. Η διεύθυνση φωτογραφίας ήταν της Βαγγελιώς Βαβουράκη και του Γιώργη Βαβουράκη. Το μοντάζ έκανε ο Γιώργης Βαβουράκης.
Η ταινία προβλήθηκε στα πλαίσια της αδελφοποίησης με το χωριό Αϊ-Γιάννης Πιτσιλιάς Λεμεσού της Κύπρου!
Παρά το αίμα που χύθηκε και τους αγωνιστές που έδωσαν τη ζωή τους, Παλληκαρίδης, Αυξεντίου κ.ά.), ο στόχος της «Ένωσης» δεν επιτεύχθηκε. Με τις συμφωνίες του Λονδίνου και της Ζυρίχης (19 Φεβρουαρίου 1959, η Κύπρος έγινε ανεξάρτητο κράτος την 1η Οκτωβρίου 1960.
Η υποδοχή στον Γρίβα Διγενή
Μεγάλη δημοσιότητα είχε πάρει η επίσκεψη του Γρίβα Διγενή στο Ρέθυμνο για να παραστεί στις εκδηλώσεις για την επέτειο του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου. Ο Γεώργιος Γρίβας έφθασε στα Χανιά την Κυριακή 8 Νοεμβρίου 1959 με τιμητική συνοδεία τους Ταξίαρχο εν τιμητική αποστρατεία Στυλιανό Καλλονά και τον Συνταγματάρχη ε.α Ζαχαράκη. Κατά τη διέλευσή του από Χανιά ο Γρίβας κατέθεσε στέφανο στους τάφους των Βενιζέλων.
Στο Ρέθυμνο είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει όλες τις εκδηλώσεις για την επέτειο του ολοκαυτώματος της Ιεράς Μονής Αρκαδίου. Όσο για τους Ρεθεμνιώτες και μόνο στη θέα του παραληρούσαν από εθνική περηφάνια.
Από τα σημαντικότερα κείμενα που είδαν το φως της δημοσιότητας εκείνη την εποχή και το παρακάτω απόσπασμα από μακροσκελές ποίημα του Γιώργη Καλομενόπουλου περιμένοντας την επίσκεψη του αρχηγού της ΕΟΚΑ Β.
Ο αξέχαστος βάρδος του Ρεθύμνου συνδέει την Κύπρο με το Αρκάδι Και βάζει στο στίχο του τον Ηγούμενο Γαβριήλ να λέει μεταξύ άλλων:
Τώρα ας βροντήσουν τ ‘άρματα που ας σειστεί ο τόπος.
Ο Ψηλορείτης λιονταριού βραχνή φωνή να βγάλει να’ αντιλαλήσει η Σάμιτος και να βουήξει ο Γιουχτας και να τραντάξει ο Βρύσινας και σειστούν τ’ Ανώγεια να βγούνε κόκκινες φωτιές από του Γερακάρη από της Βιανου τα χωριά να πεταχτούνε φλόγες κι από τις Μαδάρες των Σφακιών να βγούνε μαύρα νέφη.
Από τους Λάκκους ν ‘ακουστούν ριζίτικα τραγούδια κι τάφος του Ακρωτηρίου να αστραποβροντήσει να πάει στην Κύπρο ο Σεισμός κι η λάμψη των αρμάτων να ξαφνιαστεί ο Τρόοδος κι ο Διγενής ν’ακούσει να αναρωτήσει να πει ο χαλασμός τι να ’ναι;
Και τότε να τ’ αποκριθεί ο Γέρο Ψηλορείτης: Όρκος στ’ Αρκάδι δίδεται για Σε Αδελφή μας Κύπρο».
Γεώργιος Καλομενόπουλος
Εφ. «Βήμα» Νοέμβριος 1959
Η επίσκεψη του Γρίβα ενέπνευσε και τον Δ. Γ Δεμερτζή, που έγραψε κι αυτός με τη σειρά του αντί για καλωσόρισμα.
Ο Διγενής στ’ Αρκάδι
Οχλοβοή και σύθρηνος, συναγερμός μεγάλος στο Μοναστήρι τ’ Αρκαδιού γίνεται μέγας σάλος
Στο Κοιμητήρι τρίζουνε τα κόκαλα μονάχα τι ειν’ αυτό που γίνεται, τι να συμβαίνει τάχα;!
Μεσ’ το Θυσιαστήριο – Πυριτιδαποθήκη τι ‘ναι αυτό που γίνεται; πιάνει κανένα φρίκη!
Μα να διακρίνονται σκιές, ανθρώποι γενιοφόροι σαν ‘τοιμασίες να ‘χουνε, σαν νάχουν μέγα ζόρι
Τώρα ξεδιαλύνονται τα πρόσωπα ένα ένα και είναι όλ’ αυτά γνωστά, δεν είν’ καθόλου ξένα
Ο Γαβριήλ ο Γούμενος, ο Πάνος Κορωναίος ο ήρως Γιαμπουδόκωστας, εκείνος, ο γενναίος
Καπετανέοι κι Αρχηγοί και μαχηταί λιοντάρια γέροι και γυναικόπαιδα και τ’ άλλα παλληκάρια
Αγέρωχοι, περήφανοι βαδίζουν προς την Πύλη τα πρόσωπά τους λάμπουνε γέλιο έχουν στα χείλη
Ο Γαβριήλ στο χέρι του το Λάβαρο κρατάει και πέρα στον ορίζοντα αγέρωχα κοιτάει
Δίπλα του παρατάχθηκαν κατά ιεραρχία κανείς τους τώρα δεν μιλεί, απόλυτη ‘συχία
Ο Γαβριήλ βροντοφωνεί «Κτυπάτε τις Καμπάνες» σηκώστε το τουφέκι Σας -τόσο- ψηλά τις κάννες!»
Τα καριοφίλια βρόντηξαν μαζί με σισανέδες κιαντιλαλήσαν τα βουνά και τ’ Ουρανού ‘κουμπέδες!
Τρεις ‘μεβροντίες παίξανε κ’ ύστερα σταματήσαν και τα τουφέκια δίπλα τους αμέσως τ’ ακουμπήσαν
Και άρχισεν ο Γούμενος πάλι να τους μιλάει κι’ επάνω εις το πρόσωπο το δάκρυ του κυλάει
Εμείς θυσιαστήκαμε για την Ελευτεριά μας! γιατί δεν την σηκώναμε εκείνη τη σκλαβιά μας
Έτσι κι Αυτός που έρχεται στον άγιο Τούτο τόπο θυσίες ίκαμε πολλές και μπήκενε σε κόπο
Να προσκυνήση ήρθενε σε Τούτο το Βωμό κι από καιρό το λόγιαζε και το ‘χενε καϋμό
Μα να Τος κοντοσίμωσε με μπότες στα ποδάρια ως ευ παρέστης Διγενή,
ο Γούμενος του λέει κι αμέσως συγκινήθηκε κι αρχίνιξε να κλαίη
Καλά ‘καμε και κόπιασες σε τούτα τα Λιμέρια
Έλα ν’ αγκαλιαστούμεν να σφίξουμε τα χέρια
Και ασπασμό να δώσουμε ο ένας τ’ αλλονού μας για να γινή ό,τ’ έχουμε κι’ οι δυό μέσα στο Νού μας
Και άκου δω τι θα Σου πω δυο λόγια μα σταράτα ο Τόπος είν’ ελεύθερος όπου κι αν θέλης πάτα
Εμείς τον λευτερώσαμε δίδοντας τη Ζωή μας!
Εσύ εδά που μας μιλάς, μιλάς με την ψυχή μας Και η ψυχή μας πεθυμά τη Κύπρο Ελληνική!
Συμβιβασμούς δεν δέχεται είναι καθολική Ελευτερία γ’ η θάνατος, έγινε πρώτο ζάλο έτσι να προχωρήσετε για μας δεν είναι άλλο!
Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένα των Ελλήνων τα ιερά και σαν πρώτα αντρειωμένα χαίρε ω χαίρε Λευτεριά»
Εμείς είπαμε όσα είπαμε κι’ ό,τ’ είχαμε να πούμε άλλη δουλειά δεν έχουμε μόνο Σε χαιρετούμε
Με τσ’ άλλους μας απόγονους έμπα να συζητήσης να δης και με τα μάτια Σου κι ύστερα να γυρίσης
Με όρεξη και δύναμη που ‘λαβες να παλαίψης και το Δεντρό της Λευτεριάς να πάρης να φυτέψης
Να το ποτίζης τακτικά γρήγορα να φουτώση του χρόνου σαν εσήμερα καρπούς να μας εδώση!».
«Κρητική Επιθεώρησις»
8-11-1959
Δ. Γ. Δεμερτζής
«Αγχόνες του Καραολή και Δημητρίου μας ενέπνεαν»
Αυτό που δεν έχει αναφερθεί ιδιαίτερα είναι ότι ο μαθητόκοσμος του Ρεθύμνου είχε αναπτύξει μεγάλη ευαισθησία για το Κυπριακό. Εκτός από τη συμμετοχή του στις διαδηλώσεις που πλημμύριζαν τη Λεωφόρο Κουντουριώτη, σε κάθε κατασκήνωση οι ομάδες έπαιρναν και το όνομα ενός Κύπριου αγωνιστή. Αυτό αναφέρεται σε αρκετά δημοσιεύματα στα οποία τονίζεται πως η θυσία αυτών των ηρώων ενέπνεε πατριωτικά συναισθήματα στη Ρεθεμνιώτικη νεολαία.
Αδιάψευστος μάρτυρας και μια δήλωση του μεγάλου αντιστασιακού Γιώργη Περάκη πρώην βουλευτή και υπουργού που σε μια συνέντευξή του μου είχε τονίσει μεταξύ άλλων:
«Αγχόνες του Καραολή και Δημητρίου μας ενέπνεαν».
Σε επόμενο φύλλο θα αναφερθούμε στις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και στα μαθητικά συλλαλητήρια στο Ρέθυμνο.
