Του ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΚΤΙΣΤΑΚΗ
Ο τόπος μας, οι Αρμένοι Ρεθύμνης κουβαλούν βαριά ιστορική κληρονομιά και συνεχή παρουσία στους αγώνες της πατρίδας από την εποχή της μινωικής Κρήτης. Η ανάδειξη της ιστορίας της περιοχής μας χρειάζεται συστηματική έρευνα για να συμπληρωθούν και να συγκεντρωθούν τα κομμάτια που λείπουν. Σε αυτό το σημείωμα θα αναφερθούμε στην άγρια δολοφονία του ανθυπολοχαγού Εμμανουήλ Τζίτζικα (Τζιτζικάκης). Πριν όμως αξίζει να αναφέρουμε ότι αυτή την περίοδο (11 Δεκεμβρίου), γιορτάζεται από την εκκλησία μας και το χωριό μας, ο στρατηγός και μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου ελευθερωτής της Κρήτης Νικηφόρος Φωκάς. Ανακηρύχθηκε άγιος από την εκκλησία για την ασκητική του ζωή και πίστη.
Ο Νικηφόρος Φωκάς ήταν αυτός που έδωσε, ο νονός θα λέγαμε, την ονομασία του χωριού μας αφού με επιλογή του εγκαταστάθηκαν οι πιο σκληροί στρατιώτες του οι Αρμένιοι στα στρατηγικής σημασίας περάσματα της περιοχής. Μάλιστα για τον πλήρη έλεγχο των δύο περασμάτων, στρατιώτες εγκαταστάθηκαν αρχικά ανατολικά του Υστερομινωικού νεκροταφείου με τον αξιωματούχο του Σωματά να μένει στο ύψος του σημερινού οικισμού Σωματά. Μετέπειτα η εγκατάσταση του οικισμού των Αρμένιων στρατιωτών μεταφέρθηκε στο σημερινό παλιό οικισμό των Αρμένων (Κάτω Αρμένοι).
Άλλη μια ομάδα Αρμένιων στρατιωτών τοποθετήθηκε στο πέρασμα προς νότο μέσω Φωτεινού κοντά στον σημερινό οικισμό των πάνω Αρμένων (Άγιος Γεώργιος) με τον αξιωματούχο τους Φωτεινό να δίδει το όνομά του στον ομώνυμο οικισμό. Η στρατηγικής σημασίας θέση της περιοχής από ότι φαίνεται είχε αξιολογηθεί και από τους μινωίτες αφού τελευταία αρχίζει να επικρατεί η άποψη της ανάπτυξης της πόλης του υστερομινωικού νεκροταφείου για τον έλεγχο των περασμάτων. Σημαντικές μάχες και μετεγκαταστάσεις δίδει η περιοχή καθ όλο τον ιστορικό κύκλο.(Ενετοί, Τουρκοκρατία, Γερμανοκατοχή κ.λ.π).
Πέρα της στρατηγικής σημασίας της περιοχής πολύ σημαντική είναι και η συμμετοχή των κατοίκων διαχρονικά στους αγώνες της πατρίδας για την ελευθερία. Σήμερα θα αναφερθούμε στην άγνωστη στους περισσότερους ένδοξη δράση του ανθυπολοχαγού Εμμανουήλ Τζιτζικάκη (Τζίτζικας) που δολοφονήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Στη ταραχώδη και καταστροφική για τον ελληνισμό περίοδο λίγο χρόνο πριν τη Μικρασιατική καταστροφή ο διχασμός των Ελλήνων με την επικράτηση των βασιλικών είχε οδηγήσει στην δολοφονία Ελλήνων στρατιωτικών στην περιοχή της Κωνσταντινούπολης. Στις 17/12/1921 δολοφονήθηκε και ο Ρεθεμνιώτης ανθυπολοχαγός πεζικού Εμμανουήλ Τζίτζικας.
Ο Εμμανουήλ Τζιτζικάκης (Τζίτζικας) γεννήθηκε το 1886 στους Αρμένους Ρεθύμνης. Η οικογένεια των Τζιτζικάκηδων ήταν από τις πρώτες οικογένειες του χωριού με πλούσια δράση στους πατριωτικούς αγώνες. Σήμερα το επίθετο έχει χαθεί άλλα υπάρχουν συγγενείς του στους Αρμένους. Ο αδελφός του ήταν μοίραρχος της τότε της ελληνικής χωροφυλακής και ο συνονόματος πρώτος του ξάδελφος στρατιώτης στο πρώτο παγκόσμιο απεβίωσε στο στρατιωτικό νοσοκομείο Θεσσαλονίκης από τις κακουχίες του πολέμου. Συμμετείχε παρότι νεαρός ως αρχηγός εκστρατευτικού σώματος στο Μακεδονικό αγώνα. Έδρασε στην περιοχή της Ηπείρου και διακρίθηκε στον αγώνα κατά των κομιτατζήδων. Ήταν από τους πρώτους που συμμετείχαν στο κίνημα της Θεσσαλονίκης και από τούς έμπιστους αξιωματικούς της αμύνης. Στην Κωνσταντινούπολη βρέθηκε έχοντας ως αποστολή την εξιχνίαση δολοφονιών αξιωματικών του κινήματος. Λίγο πριν δολοφονηθεί συναντήθηκε με τον στρατηγό της χωροφυλακής Ζυμβρακάκη και στη συνέχεια πήγε σε ραντεβού για την άντληση πληροφοριών αλλά έπεσε σε παγίδα και πυροβολήθηκε τρεις φορές πισώπλατα από πολύ κοντινή απόσταση. Η δολοφονία του συγκλόνισε τον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης και τους συναδέλφους του αξιωματικούς.
Από το δημοσίευμα της εφημερίδας της πόλης «Πατρίς» αντλούμε πλήθος πληροφοριών τόσο για τη δράση του όσο και για την απήχηση που είχε η είδηση της δολοφονίας του στους συναδέλφους του αξιωματικούς αλλά και στον Ελληνισμό της Πόλης. Πάνω από δέκα χιλιάδες άτομα παραβρέθηκαν στην κηδεία του και οι γυναίκες από τα μπαλκόνια έραιναν τον νεκρό με λουλούδια. Τάφηκε στο νεκροταφείο της περιοχής του Πέρα στον ίδιο τάφο με τον πρόσφατα δολοφονημένο χωροφύλακα Χαμαράκη.
Στη προσπάθεια εύρεσης περισσότερων πληροφοριών για τη δράση του στο Μακεδονικό αγώνα απευθύνθηκα στην στρατολογία στο Ηράκλειο αλλά και στην Αθήνα στη μονάδα ιστορίας στρατού. Όχι μόνο δεν υπάρχουν πληροφορίες αλλά ούτε καν υπηρεσιακός φάκελος.
Αντίθετα για τον συνονόματο του στρατιώτη Εμμανουήλ Τζιτζικάκη υπάρχουν στοιχεία υπηρεσιακών μεταβολών (που υπηρέτησε, που πέθανε κ.λπ.). Φαίνεται ότι οι φάκελοι των στρατιωτικών που δολοφονήθηκαν εκείνη την περίοδο στην Κωνσταντινούπολη καταστράφηκαν για να μην υπάρχουν στοιχεία της ύπαρξής τους. Τα μόνα στοιχεία που έχω προς το παρόν για την δράση του προκύπτουν από την εφημερίδα «Πατρίς» και από την αναγραφή του ονόματός του στο ηρώο πεσόντων στην πλατεία των Αρμένων.
Θεωρώ ότι είναι πιθανόν να προκύψουν στοιχεία είτε από το ίδρυμα Ελευθέριος Βενιζέλος είτε από ιστορικές πηγές του Μακεδονικού αγώνα.
Η ανάδειξη της ιστορίας όχι μόνο του ανθυπολοχαγού Εμμανουήλ Τζιτζικάκη (Τζίτζικας) αλλά και των υπολοίπων αναγραφομένων στο ηρώο πεσόντων των Αρμένων, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα μας ως ένδειξη ελάχιστου φόρου τιμής στους ανθρώπους που θυσίασαν τη ζωή τους για να ζούμε εμείς ελεύθερα.
