Παρά το γεγονός ότι η πλειονότητα των αυτοκτονιών μπορεί να προληφθεί, η Ελλάδα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στην καταγραφή, την πρόληψη και την παροχή κατάλληλων υπηρεσιών ψυχικής υγείας
Μεγάλη είναι η ανάγκη για τη διαμόρφωση μιας ολιστικής και συντονισμένης εθνικής στρατηγικής πρόληψης των αυτοκτονιών στη χώρα, καθώς και ενίσχυσης των υποστελεχωμένων δημόσιων υπηρεσιών ψυχικής υγείας, καθώς σύμφωνα με στοιχεία από Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών «ΚΛΙΜΑΚΑ», το 95% των περιστατικών και μπορεί να προληφθεί και προλαμβάνεται. Θλιβερή πρωτιά στην Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει η Κρήτη με τις περισσότερες καταγεγραμμένες αυτοκτονίες, κυρίως από αυτοπυροβολισμό, λόγω και της εύκολης πρόσβασης στην οπλοκατοχή, ενώ οι άντρες οδηγούνται στην αυτοχειρία πολύ συχνότερα από τις γυναίκες, σύμφωνα με όσα ανέφερε στην τηλεόραση CRETA και την εκπομπή της Σώτιας Πεντεδήμου, η Βασιλική Στάμου, συντονίστρια του οργανισμού ΚΛΙΜΑΚΑ και του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας, η οποία επίσης κατήγγειλε την ανυπαρξία ενός επίσημου συστήματος καταγραφής των αποπειρών που οδηγούνται στα νοσοκομεία, ένα σημαντικό κενό το οποίο καλείται να καλύψει το πρωτόκολλο πρόληψης αυτοκτονιών, το οποίο δημιουργήθηκε σε συνεργασία με το Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών και καλείται να αποτελέσει ένα πρότυπο μοντέλο και για τα υπόλοιπα Νοσοκομεία της χώρας.
Συνολικά πάνω από 20.000 κλήσεις λαμβάνει ετησίως η γραμμή για την παρέμβαση στην αυτοκτονία, για μία «ψυχική νόσο, η οποία τις περισσότερες φορές είτε δεν έχει διαγνωστεί καθόλου, είτε είχε διαγνωστεί χωρίς να έχει κάποια συνεχόμενη παρακολούθηση ή και καθόλου παρακολούθηση», όπως ανέφερε μεταξύ άλλων η κ. Στάμου. Επιπλέον, μεγάλα είναι τα τεχνογνωσιακά κενά των επαγγελματιών υγείας και των εκπαιδευτικών στην αναγνώριση και τη διαχείριση των περιστατικών με αυτοκτονικές τάσεις, με το Κέντρο Πρόληψης να στοχεύει στην εντατικοποίηση των ενεργειών ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού, καθώς και στην εκπαίδευση υγειονομικών και εκπαιδευτικών. «Είναι ένας μύθος ότι αν ρωτήσουμε τον απέναντί μας, αν σκέφτεται την αυτοκτονία θα του βάλουμε στο μυαλό αυτό το κομμάτι, είναι ένα λάθος», συμπλήρωσε η κ. Στάμου.
«Η αυτοκτονία είναι μία ασθένεια – πρέπει να απευθυνθούμε σε έναν ψυχικό υγείας»
Ένα αρνητικό στίγμα έχει αποδοθεί στη συζήτηση για την αυτοκτονία, με τον διάλογο στη δημόσια σφαίρα συχνά να μετατοπίζεται εσφαλμένα, για να την αποφύγει. «Η λέξη αυτοκτονία προκαλεί ακόμα μία φοβία, συνοδεύεται από ένα στίγμα, στο οποίο με αργά βήματα έχουμε κάνει προόδους. Δεν είμαστε στο ίδιο κομμάτι που ήμασταν πριν κάποια χρόνια, ωστόσο έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Η αυτοκτονία είναι μία ασθένεια, όπως πηγαίνουμε στον καρδιολόγο μας όταν υπάρχει ένα θέμα αρρυθμία, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να απευθυνθούμε σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, σε έναν ψυχίατρο, όταν αντιμετωπίζουμε προβλήματα με τη σκέψη μας, με το ψυχικό μας όργανο και με συναισθήματα που μας καταπιέζουν», ανέφερε η κ.Στάμου, ενώ στη συνέχεια στάθηκε στο ρόλο που μπορεί να επιτελέσει ο κοινωνικός κύκλος ενός ατόμου στην πρόληψη και την αντιμετώπιση ενός περιστατικού. «Η αυτοκτονία δεν είναι κάτι που δεν μας ακουμπά, ακουμπά τον διπλανό μας. Όταν βλέπουμε ότι κάποιος οικείος μας, συγγενής, φίλος μας αντιμετωπίζει κάποια προβλήματα, να μην φοβόμαστε να τον ρωτήσουμε πώς είναι, αν σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του», πρόσθεσε.
Σχεδόν καθολικό είναι το ποσοστό αυτοκτονιών το οποίο προλαμβάνεται, ωστόσο τα επίπεδα πρόληψης στην Ελλάδα, αλλά και η εκπαίδευση των ατόμων και η εθνική κουλτούρα δημιουργούν μία απόσταση από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, η οποία μπορεί να αποδειχθεί μοιραία, σύμφωνα με την κ.Στάμου. «Το 95% των αυτοκτονιών ξέρουμε ότι και θα μπορούσε να προληφθεί και προλαμβάνεται. Στο σύνολο της Ελλάδας υπάρχει ένα πολιτισμικό υπόβαθρο το οποίο μας κρατάει μακριά από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας».
«Η Κρήτη έχει την πρωτιά για 3 συνεχόμενα έτη – με διαχρονικά υψηλούς δείκτες στην αυτοκτονία»
Αυξημένοι είναι οι δείκτες αυτοκτονίες, τόσο στην Κρητική ύπαιθρο, όσο και στα αστικά κέντρα, με το Ηράκλειο να βρίσκεται πρώτο και να ακολουθούν Χανιά, Ρέθυμνο και Λασίθι, σύμφωνα με την κ. Στάμου. «Η Κρήτη έχει τη θλιβερή πρωτιά για τρία συνεχόμενα έτη, με διαχρονικά υψηλούς δείκτες στην αυτοκτονία για πάνω από μία δεκαετία. Οι αυτοκτονίες ανά νομό στην Κρήτη πηγαίνουν όπως και η πληθυσμιακή κατανομή τους, υπάρχει μία αύξηση στις αγροτικές περιοχές, ωστόσο η Κρήτη εξακολουθεί να έχει υψηλούς δείκτες και στα αστικά κέντρα, ακόμα και σε ανθρώπους που έχουν ένα αρκετά μεγάλο οικονομικό στάτους. Στο κομμάτι των αυτοπυροβολισμών, η Κρήτη έχει αυξημένους δείκτες, λόγω της εύκολης πρόσβασης στην οπλοκατοχή, αλλά πρώτη βρίσκεται η μέθοδος του απαγχονισμού».
Ο ανδρικός πληθυσμός συνεχίζει να οδηγείται συχνότερα στην αυτοκτονία, όπως είπε η κ. Στάμου ενώ σημείωσε πως ο ανδρικός πληθυσμός δυσκολεύεται να ζητήσει βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας».
«Υπάρχει πρόβλημα υποστελέχωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας»
Έμφαση στην πρόληψη, μέσω ενός πρωτοκόλλου πρόληψης αυτοκτονιών, με εκπαιδευτικό και τεχνικό χαρακτήρα επιχειρεί να δώσει το Κέντρο Πρόληψης για την αυτοκτονία, το οποίο σε συνεργασία με το Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών εφαρμόζει ένα μοντέλο καταγραφής περιστατικών, το οποίο συμβάλλει στην εθνική στρατηγική για την πρόληψη. «Από τον Σεπτέμβριο του 2024, σε συνεργασία με το Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών, δημιουργήσαμε το πρώτο ουσιαστικά και μοναδικό πρωτόκολλο πρόληψης αυτοκτονιών, εντός δημόσιας μονάδας υγείας. Είναι πάρα πολύ σημαντικό, είναι πολλαπλό, έχει εκπαιδευτικό και τεχνικό χαρακτήρα και το έχουμε ανάγκη γιατί δεν υπάρχει καταγραφή στα νοσοκομεία. Ελπίζουμε να αποτελέσει ένα μοντέλο και για τα υπόλοιπα Νοσοκομεία της χώρας και για την εθνική στρατηγική για την πρόληψη της αυτοκτονίας στη χώρα, η οποία δυστυχώς δεν υπάρχει στην Ελλάδα».
Οι υποστελεχωμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας και η έλλειψη εκπαίδευσης στους επαγγελματίες υγείας, ώστε να αναγνωρίζουν το προφίλ του αυτοκτονικού ασθενούς είναι δύο μεγάλα εγχώρια προβλήματα στο κομμάτι της αυτοκτονίας, με την ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο, εθνικό σχέδιο πρόληψης να είναι μεγάλη. Η κ. Στάμου ανέφερε: «Υπάρχει ένα πρόβλημα υποστελέχωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αυτό δημιουργεί ένα μεγαλύτερο πρόβλημα στην πρόληψη. Οι επαγγελματίες υγείας στις δημόσιες μονάδες κουβαλούν ένα πολύ μεγάλο φόρτο εργασίας, ωστόσο υπάρχει έλλειψη εκπαίδευσης στο κομμάτι της αναγνώρισης του αυτοκτονικού ασθενούς. Οι περισσότερες απόπειρες δεν καταγράφονται και πολλές από αυτές οδηγούν σε αυτοκτονία».
«Είμαστε από τις ελάχιστες χώρες, χωρίς εθνική στρατηγική πρόληψης»
Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση του κοινού είναι οι στόχοι του οργανισμού ΚΛΙΜΑΚΑ και του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας, καθώς και εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας και των εκπαιδευτικών, σύμφωνα με την κ. Στάμου. «Στόχος είναι οι μόνιμες καμπάνιες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του γενικού πληθυσμού, η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στην αναγνώριση των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών και του αυτοκτονικού ασθενούς. Οι εκπαιδευτικοί επίσης έχουν την ανάγκη να μάθουν να αναγνωρίσουν τη συμπτωματολογία στους εφήβους, καθώς και το πώς μπορούν να ενημερώσουν τους γονείς».
Τέλος, μπορεί να διατηρούμε σαν χώρα συγκριτικά με την Ευρώπη του δείκτες αυτοκτονίας σε χαμηλό επίπεδο, αλλά απουσιάζει μία οργανωμένη εθνική στρατηγική πρόληψης, σύμφωνα με την κ. Στάμου. «Μην ξεχνάμε ότι είμαστε από τις λίγες χώρες που ναι μεν έχουμε χαμηλούς συγκριτικά δείκτες που έχουν να κάνουν με την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά είμαστε από τις ελάχιστες χώρες, οι οποίες δεν έχουν μία εθνική στρατηγική για την πρόληψη της αυτοκτονίας. Η πλειοψηφία των χωρών έχουν στρατηγικές πρόληψης. Δεν σημαίνει ότι όποια μοντέλα εφαρμόζονται είναι εξαιρετικά επιτυχημένα ή έχουν πετύχει ακριβώς τους στόχους τους, υπάρχει πολύ δρόμος ακόμα, αλλά η λύση δεν είναι να παίρνουμε μεμονωμένες αποφάσεις και πολιτικές. Χρειάζεται μία ολιστική προσέγγιση που θα οδηγήσει σε ένα πρόγραμμα», σημείωσε.
Επιμέλεια: Γιάννης Κωστάκογλου
