Η ανισότητα των φύλων στον επαγγελματικό χώρο παραμένει ένα διαχρονικό ζήτημα, παρά την όποια πρόοδο που έχει σημειωθεί. Ειδικά στον τομέα της επιστήμης, οι γυναίκες συχνά αντιμετωπίζουν διακρίσεις, παρά το γεγονός ότι είναι εξίσου ικανές με τους άνδρες συναδέλφους τους. Το πρόβλημα, ιδίως εντοπίζεται όταν πρόκειται για θέσεις ευθύνης και διευθυντικούς ρόλους, όπου εκεί οι γυναίκες φαίνεται να μειοψηφούν σημαντικά έναντι των ανδρών, καθώς δεν πολλές φορές δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία να διεκδικήσουν τέτοια πόστα. Οι προκαταλήψεις, οι στερεότυπες αντιλήψεις και η έλλειψη υποστήριξης καθιστούν δύσκολο για πολλές γυναίκες να επιτύχουν την αναγνώριση που αξίζουν ή να εξελιχθούν στον τομέα τους αποκτώντας ακόμα και ρόλους ευθύνης.
Όλα τα παραπάνω συζητήθηκαν στην Τηλεόραση Creta και την εκπομπή «Live» της Αντιγόνης Ανδρεάκη, με αφορμή το Forum «Equality4Crete» που πραγματοποιήθηκε το διήμερο 2 και 3 Απριλίου, με την υποστήριξη της Περιφέρεια Κρήτης, του Αυτοτελούς Γραφείου Ισότητας, της Επιτροπής Ισότητας και του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου. Καλεσμένες στο τηλεοπτικό πάνελ ήταν η Γεωργία Μηλάκη, αντιπεριφερειάρχης πολιτισμού και ισότητας, η Τζωρτζίνα Κακλαμάνη, research manager and administrator, επικεφαλής Γραφείου υποστήριξης προγραμμάτων στο ΙΤΕ και αντιπρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας Φύλων και Καταπολέμησης των Διακρίσεων στο ΙΤΕ, η Ελένη Σταμέλου, κοινωνική λειτουργός, εκπαιδεύτρια ενηλίκων, υπεύθυνη προγράμματος στέγασης «Αθηνά», ΧΕΝ Ελλάδος, η Τζελίνα Χαρλαύτη, καθηγήτρια Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο ΠΚ, διευθύντρια ΙΜΣ του ΙΤΕ και η Αγγελίνα Κουρούμπαλη, συνεργαζόμενη ερευνήτρια στο ΙΤΕ, ρίχνοντας φως σε ζητήματα που αφορούν την ισότητα, τη συμπερίληψη αλλά και την ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών, ιδίως στον χώρο της επιστήμης.
«Είναι πολύ σπάνιο να δούμε μια γυναίκα να κάνει αίτηση για διευθυντική θέση»
Η απουσία γυναικών από διευθυντικές θέσεις και πόστα ευθύνης στον χώρο της επιστήμης, σύμφωνα με την κ. Κακλαμάνη, αποτελεί ένα πολύπλευρο ζήτημα. Από τη μια ενώ παρατηρείται πως οι γυναίκες και οι άνδρες, με βάση τα στοιχεία της Επιτροπής Ισότητας Φύλων και Καταπολέμησης των Διακρίσεων του ΙΤΕ, ανελίσσονται μέχρι και το μεταδιδακτορικό επίπεδο σε μια σχεδόν ίση κατανομή, δηλαδή βρίσκουμε ίδιο αριθμό ερευνητών και ερευνητριών, όταν έρχεται η στιγμή για μια αίτηση που προκηρύσσεται και αφορά την ανάληψη διευθυντικού πόστου, για παράδειγμα, εκεί οι αιτήσεις των γυναικών είναι μηδαμινές.
Η κ. Κακλαμάνη για αυτό το φαινόμενο σημειώνει πως οι γυναίκες δεν επαρκούν αριθμητικά, ώστε να γίνεται ίσος αριθμός αιτήσεων από τα δύο φύλα, καθώς αφενός έχουν και άλλους ρόλους όπως αυτόν της μητέρας οπότε συχνά μπορεί να εγκαταλείπουν για ένα διάστημα την καριέρα τους και αφετέρου τα κοινωνικά στερεότυπα δεν τις ενθαρρύνουν για το παραπάνω βήμα: «Οι μετρήσεις που έχουμε κάνει τα τελευταία χρόνια στο ΙΤΕ, μας δείχνουν ποσοστά σχετικά πολύ καλά μέχρι και το επίπεδο του μεταδιδακτορικού. Δηλαδή είμαστε σχεδόν μισοί – μισοί. Σε αυτή τη φάση μπορούμε να υπολογίσουμε την ηλικία ενός ερευνητή γύρω στα 30-35. Από κει και πέρα αρχίζουν οι θέσεις ευθύνης, δηλαδή να γίνει κάποιος ερευνητής με μια μόνιμη θέση, να γίνει συνεργαζόμενο μέλος ΔΕΠ από το πανεπιστήμιο ή ακόμη και να διεκδικήσει θέση διευθυντή/ντριας σε κάποια από τα Ινστιτούτα. Εκεί είναι το πρόβλημα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μπορεί να προκηρυχθεί μια θέση διευθυντική για κάποιο Ινστιτούτο του ΙΤΕ, υπάρχουν πέντε αιτήσεις, αιτούνται πέντε άντρες. Είναι πολύ σπάνιο να δούμε μια γυναίκα να κάνει μια τέτοια αίτηση. Μπορεί να πληροί τις προϋποθέσεις είναι όμως μικρός ο αριθμός αυτών. Αν λάβουμε υπόψη και ότι οι γυναίκες έχουν και κάποιες καθυστερήσεις στην καριέρα τους αν κάνουν παιδιά, υπάρχει ένα κενό. Και δεν είναι μόνο χρονικό. Υπάρχει και το κενό το επιστημονικό οπού πρέπει να προλάβουν όλο το διάστημα που έχασαν. Δεν είναι ότι κάνουν αιτήσεις και δεν τις παίρνουμε, γιατί προτιμάμε τους άντρες. Δεν υπάρχουν τόσες πολλές γυναίκες για να κάνουν αιτήσεις. Αυτό που εμείς θέλουμε είναι να μπορέσουμε να έχουμε τέτοιες αιτήσεις. Να παροτρύνουμε τις γυναίκες να διεκδικήσουν αυτές τις θέσεις ευθύνης. Επίσης, υπάρχει και το άλλο το οποίο είναι ένα κοινωνικό στερεότυπο, υπάρχει πάρα πολλά χρόνια. Είναι ο διευθυντής, ο επικεφαλής, ο πρόεδρος. Πόσες γυναίκες έχουν ακούσει διαχρονικά «μα είσαι γυναίκα, πως θα γίνεις διευθύντρια εσύ; Θα προλάβεις, τόσες ευθύνες, πως θα μεγαλώσεις τα παιδιά σου;». Είναι ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα αυτό», κατέληξε η κ. Κακλαμάνη.
Χαρακτηριστικό της κατάστασης αποτελεί και η ίδια η κ. Τζελίνα Χαρλαύτη, η οποία είναι η μοναδική γυναίκα διευθύντρια σε Ινστιτούτο του ΙΤΕ. Η ίδια σημειώνει: «Γιατί σε 40 χρόνια λειτουργίας του ΙΤΕ είμαι η μόνη γυναίκα διευθύντρια; Δεν είμαι η καλύτερη, υπάρχουν πολύ πιο άξιες γυναίκες και πιστεύω ότι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα για το ζήτημα των γυναικών σε θέσεις ευθύνης είναι ότι δεν τολμάμε και ότι δεν μας παροτρύνουν για αυτό. Το 40% όλου του προσωπικού του ΙΤΕ – διοικητικό, τεχνικό, ερευνητικό, καθηγητικό – είναι γυναίκες και το 60% είναι άνδρες. Δεν είναι κακό αυτό. Όμως εκείνο το οποίο είναι προβληματικό είναι ότι στο κομμάτι των ερευνητών 20% μόνο είναι οι γυναίκες».
Ενώ η κ. Ελένη Σταμέλου έθεσε ως ζήτημα το γεγονός πως οι γυναίκες ακόμα και όταν αναλάβουν μια θέση ευθύνης θα πρέπει να ανταποκριθούν στον ρολό αναπαράγοντας μια «ξένη» συμπεριφορά προς αυτές, αυτή του ανδρικού φύλου, πράγμα που δεν συμβάλει στην αντιμετώπιση της κατάστασης: «Πολλές φορές ακόμα και όταν διεκδικούμε μια τέτοια θέση, ενδεχομένως να ενδυόμαστε έναν μανδύα μιας ανδρικής οπτικής της θέσης που αναλαμβάνουμε. Προσπαθούμε να ακολουθήσουμε άλλα πρότυπα. Να είμαστε δυναμικές, πιο έτοιμες, να ανταποκριθούμε στις ανάγκες κα δεν νομίζω ότι αυτό μας βοηθάει».
«Να βρίσκουμε τους ανθρώπους με τους οποίους μπορούμε να μιλήσουμε κοινή γλώσσα»
Από την πλευρά της η κ. Κουρούμπαλη, σημείωσε πως από την προσωπική της εμπειρία ως ερευνήτρια έχει διαπιστώσει πως συχνά οι γυναίκες αξιολογούνται στη δουλειά τους με αυστηρά κριτήρια αριστείας και ικανοτήτων, ενώ για τους άντρες τίθενται και άλλοι ποιοτικοί δείκτες: «Γνωρίζουμε όλοι το φαινόμενο της «Γυάλινης Οροφής» όπου οι γυναίκες φτάνουν μέχρι ένα σημείο στην καριέρα και δεν εξελίσσονται συχνά σε θέσεις διοίκησης. Το πρόβλημα όμως ξεκινάει πολύ νωρίτερα. Ξεκινάει από την αρχή της καριέρας μιας γυναίκας όπου έχουν δείξει και μελέτες ότι για παράδειγμα για κάθε 100 άντρες υπαλλήλους που προήχθησαν από θέσεις βασικού επιπέδου σε διευθυντικούς ρόλους, μόνο 87 γυναίκες έλαβαν παρόμοια προαγωγή. Αυτό οφείλεται όχι στην έλλειψη φιλοδοξίας φυσικά αλλά γιατί παρότι έχουν τους ίδιους στόχους για τη σταδιοδρομία τους, δεν τους δίνονται οι ίδιες ευκαιρίες. Υπάρχει μεγάλη μεροληψία. Επίσης οι άνδρες προωθούνται με βάση τα κριτήρια των προσόντων γενικά: του χαρακτήρα, κάποιων ποιοτήτων που έχουν, ενώ οι γυναίκες πρέπει να αποδείξουν την αξία τους με συγκεκριμένες πράξεις».
Το πρόβλημα πάντως, σύμφωνα με την ίδια, βρίσκεται από την αρχή της καριέρας μιας γυναίκας, όπου οι σεξιστικές συμπεριφορές ιδίως στην Ελλάδα είναι έντονες, χτίζοντας μια ψυχολογία και μια αντίληψη για την αυτοεικόνα της, η οποία δεν θα τη βοηθήσει ξαφνικά μια μέρα απλά να διεκδικήσει θέση ευθύνης: «Από τότε που ήρθα στην Ελλάδα το 2004 έδειχνα πάρα πολύ νέα και παρόλο που αυτά που έλεγα ήταν σοβαρά και συγκροτημένα δεν με έπαιρναν στα σοβαρά αλλά και επειδή ήμουν και γυναικά. Ένας άντρας, αντίστοιχα, με τα δικά μου προσόντα τότε θα είχε εκτοξευθεί στο σύστημα εδώ το ελληνικό. Αυτό δεν ίσχυε στο εξωτερικό που ήμουν. Εκεί από τη στιγμή που αποδείκνυες ότι αξίζεις, ότι δουλεύεις σκληρά προχωρούσες ανεξάρτητα. Εδώ στην Ελλάδα δυστυχώς βίωσα το αντίθετο. Όσο πιο ικανός ήσουν τόσο μεγαλύτερη μεροληψία λάμβανα. Και αυτό συνέβαινε γιατί υπάρχει ένας ανταγωνισμός όπου ο άνδρας απειλείται από μια γυναίκα αριστείας. Απειλείται και θέλει με κάθε τρόπο να την κρατήσει πίσω. Επίσης, απειλείται από κάποιον που δεν γνωρίζει. Αν δεν είναι γνωστός κάποιος, δεν ξέρεις «από που κρατάει η σκουφιά του», δεν μπορούμε να δεχτούμε εύκολα ότι αυτός ο άνθρωπος θέλει να βοηθήσει μια ομάδα, ένα πρότζεκτ κ.λπ. να πάει μπροστά. Έχω παλέψει πολύ σκληρά για να τα εδραιώσω αυτά και, επίσης, βρέθηκε ένας άνθρωπος που δεν φοβήθηκε να ακούσει τα όριά μου γιατί έθετα πάντα όρια για τον σεξισμό. Δεν μπορώ να ακούω σεξιστικά αστεία και να μην μιλάω. Και δημιουργείται μια φήμη «μη μιλάτε έτσι, γιατί η Αγγελίνα αντιδράει». Εγώ προσπαθούσα σε κάθε ομάδα να δημιουργήσω μια κουλτούρα που θα υπήρχε σεβασμός και συμπερίληψη. Όταν από την αρχή της καριέρας της μια γυναίκα δεν έχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον να της πει προχώρα θα σε στηρίξω, δεν μπορεί να το κάνει από το πουθενά μόνη της, δεν υπάρχει περίπτωση «out of the blue» να θυμηθεί να κάνει μια αίτηση για θέση ευθύνης».
«Πρέπει να σταματήσει ο κύκλος βίας με εμάς. Και υπάρχουν δομές να μας στηρίξουν και πρέπει να βρίσκουμε τους ανθρώπους με τους οποίους μπορούμε να μιλήσουμε όσο το δυνατόν «κοινή γλώσσα» και να θέτουμε τα όρια, να μη φοβόμαστε να εκφράσουμε τα όριά μας», σημείωσε καταλήγοντας η κ. Κουρούμπαλη.
Επιμέλεια: Ραφαέλα Κουτάντου
