Του Βαγγέλη Ζουρμπάκη*
Η αρχαιολογική υπηρεσία γνωρίζουμε ότι είναι εργαλείο προστασίας και ανάδειξης του αρχαίου μας πλούτου και πολιτισμού. Είναι επίσης εργαλείο σύμβουλος του κράτους για μια ανάπτυξη που δεν καταστρέφει ότι μας κληροδοτήθηκε από τα προϊστορικά χρόνια έως και τα πρόσφατα, αλλά αντίθετα συμβάλλει στην ανάδειξη όχι μόνο των αρχαίων μνημείων αλλά και του περιβάλλοντός τους .
Έως εδώ καλά και έτσι έπρεπε να γίνεται.
Όμως σε τοπικό τουλάχιστον επίπεδο γίνονται εδώ και χρόνια απίστευτα πράγματα, στο όνομα της αδυναμίας αφ ενός μεν της κεντρικής εξουσίας να στελεχώσει την υπηρεσία σωστά και επαρκώς και αφ ετέρου της αδιαφορίας υμών και ημών να αναδείξουμε όλα τα παράλογα που συμβαίνουν. Είμαστε όλοι, είτε μηχανικοί είτε ιδιώτες, εκτεθειμένοι στην αναποτελεσματικότητα, αναποφασιστικότητα και αδιαφορία όσων έχουν μείνει να υπηρετούν και προ πάντων στην ανεξέλεγκτη εξουσία τους.
Δεν είναι δυνατόν μετά από πολλούς μήνες ή και έτη κατάθεσης αιτημάτων , η απάντηση να είναι: δεν έχουμε προσωπικό, δεν έχουμε χρόνο, δεν έχουν τελειώσει τα ΕΣΠΑ που μας πιέζουν (έχουν άραγε ενταγμένα έργα), μην βιάζεστε τόσο επί τέλους, δεν καταλαβαίνετε κλπ.
Θα ήταν οδυνηρό να αναφέρω παραδείγματα αλλά μπαίνω στον πειρασμό:Σε αρχαιολογικό χώρο με καθορισμένη ζώνη προστασίας, εννοείται ότι κανείς δεν θα ζητήσει δραστηριότητα που έχει αποκλειστεί. Αλλά έξω από την αρχαιολογική ζώνη γιατί να μην ζητήσει. Έτσι πίστευα, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι, αφού πέραν της ζώνης (γενναιόδωρη ζώνη >1500μ), υπάρχει και η (υποκειμενική) αιτίαση της οπτικής επαφής. Κατά την γνώμη της υπηρεσίας πάντα, με ότι αυτό συνεπάγεται ειδικά όταν το αρχαίο βρίσκεται σε ύψωμα…
Και αν τελικά προτείνεις θέση με μη οπτική επαφή, τότε συνήθως σου αντιτείνουν ότι συμπτωματικά εντόπισαν και ίχνη παλαιών θραυσμάτων ή υπολείμματα τοίχων στον χώρο ενδιαφέροντος και άντε γύρευε (ανεξέλεγκτη εξουσία που λέγαμε και ανεξέλεγκτες καθυστερήσεις, που αποθαρρύνουν τον ενδιαφερόμενο και απαλλάσσουν την υπηρεσία από γραφειοκρατικές διαδικασίες εγκρίσεων!).
Και αν έχεις το θράσος να πάς σε ανώτερο γνωμοδοτικό όργανο για να δικαιωθείς, είναι χαμένο παιχνίδι (γιατί άραγε).
Και στο ερώτημα ότι με αυτό το δεδομένο αποκλείεται κάθε λατομική δραστηριότητα στην Κρήτη, η απάντηση είναι ότι εάν έτσι πρέπει, έτσι θα γίνεται και δεν θα μας μάθετε εσείς την δουλειά μας.
Γιατί πράγματι στην Κρήτη και ένας λίγο έμπειρος αρχαιολόγος μπορεί σε κάθε μέρος να διακρίνει και κάποιο αρχαίο ίχνος. Είτε τράφος είναι αυτό, είτε υπολείμματα, είτε θραύσματα πήλινα κλπ κλπ. Ακόμα και αν δεν είναι, λόγω ανεξέλεγκτης εξουσίας θα ισχυριστεί ότι είναι. Γνωρίζει εξ άλλου ότι την ίδια γνώμη θα έχουν και τα ανώτερα γνωμοδοτικά όργανα στα σίγουρα.
Φανταστείτε να επρόκειτο για στρατηγική επένδυση!
Τα ίδια προβλήματα και ίσως ακόμα πιο οξυμένα αντιμετωπίζουν συνάδελφοι μηχανικοί που πασχίζουν να κάνουν κάποιο έργο ανακαίνισης , αναστήλωσης ή κτιριακό στην παλιά πόλη και οι διαδικασίες έγκρισης διαρκούν πολλά έτη με ότι αυτό συνεπάγεται. Αρχαιολόγοι, αποφασίζουν για την μορφολογική αισθητική ένταξη του ακίνητου, χωρίς να είναι σε θέση να διαβάσουν καν ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο.
Χαρακτηριστική περίπτωση η αποκατάσταση ετοιμόρροπων , νομίμως υφιστάμενων κτισμάτων, στην Παλιά Πόλη για την οποία έχουν υποβληθεί όλα τα απαραίτητα σχέδια- μελέτες, σε δεκάδες αιτήσεις από τον Δεκέμβριο του 2022 , και πεισματικά δεν δίνουν καμία απάντηση, ενώ θα έπρεπε να εξετάζονται κατά προτεραιότητα. Όταν αυτά καταρρεύσουν την ευθύνη φέρει ακέραια ο ιδιοκτήτης!
Το σπουδαιότερο βέβαια είναι η ελλιπής τεκμηρίωση στην περίπτωση που η υπηρεσία είναι απορριπτική, «δεν συνάδουν με τον χαρακτήρα της Παλιάς Πόλης» είναι η αόριστη γενικόλογη απάντηση καθώς και η καθολική άρνηση ανταλλαγής απόψεων και αιτιάσεων. Με αποτέλεσμα ο κάθε ιδιοκτήτης αυτά που του απαγορεύονται να τα βλέπει στον απέναντι του μια χαρά να επιτρέπονται.
Τα ίδια ακριβώς συμβαίνουν (πάλι προσωπική εμπειρία) και στο Ηράκλειο, για μην αναφέρομαι μόνο στην τοπική υπηρεσία, όπου επιβεβαιώνεται ότι η εξουσία της υπηρεσίας είναι αδιαμφισβήτητη χωρίς καμία δυνατότητα ανατροπής εξόφθαλμα λανθασμένων αποφάσεων.
Και θα πει κάποιος γιατί συμβαίνουν όλα αυτά. Είναι καίριο και κρίσιμο το ερώτημα και το θέτω υπ όψη σας γιατί μπορεί να υπάρχουν πολλές απαντήσεις. Θα ήταν ίσως άδικο να αναφερθούν σαν υποκειμενική θέση του υπογράφοντος.
*Ο Βαγγέλης Ζουρμπάκης είναι Μηχανικός Μεταλλείων & Μεταλλουργός μηχανικός
