Διευρύνεται ο κύκλος των ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα
Οι εκφάνσεις και οι προβληματισμοί στην ψυχική υγεία συζητήθηκαν στην ημερίδα που διοργάνωσε το Τμήμα Κοινωνικής Αλληλεγγύης της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Π.Ε. Ρεθύμνου χθες Παρασκευή στο Σπίτι του Πολιτισμού στο Ρέθυμνο, με τίτλο «Στα βάθη του χειμώνα, έμαθα επιτέλους ότι μέσα μου κρύβεται ένα ανίκητο καλοκαίρι», με σκοπό την ευαισθητοποίηση του κοινού για την εξάλειψη των διακρίσεων και των στερεοτύπων απέναντι σε ανθρώπους με ζητήματα ψυχικής υγείας.
Το δυστοπικό κλίμα στη χώρα και οι ανεπαρκείς κρατικές δομές ψυχικής υγείας, καθιστούν επιτακτική ανάγκη τη δημιουργία ενός πλέγματος δράσεων, την ίδια στιγμή που τα προβλήματα ψυχικής και ψυχιατρικής φύσης φαίνεται να αυξάνονται τον τελευταίο καιρό, ιδίως μετά την πανδημία του κορονοϊού. Για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας των πολιτών είναι απαραίτητες οι δράσεις, τόσο προληπτικού χαρακτήρα, όσο και μέριμνας για πρωτοβάθμια και τριτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Η συζήτηση περί ψυχικής υγείας δεν αφορά μόνο τους ψυχικά πάσχοντες, αλλά ολόκληρη την κοινωνία που καλείται να συμβάλλει στην εξάλειψη των διακρίσεων, οι οποίες εξακολουθούν να υπάρχουν και να αποτελούν εμπόδιο για την κοινωνική ένταξη των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, γεγονός που τόνισε η αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου Μαρία Λιονή, στον χαιρετισμό της. Συγκεκριμένα επεσήμανε:
«Αυτή η ημερίδα κατά την άποψή μας αφορά το σύνολο της κοινωνίας μας, κάθε συνάνθρωπό μας ανεξαρτήτου ηλικίας που η ψυχική του υγεία δοκιμάζεται, αλλά αφορά και τις οικογένειες και το φιλικό περιβάλλον των ατόμων με ψυχικές παθήσεις. Δυστυχώς, απ’ ότι καταδεικνύουν τα στατιστικά και η κατακόρυφη αύξηση της κατανάλωσης ψυχοφαρμάκων, ο κύκλος των ατόμων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα διευρύνεται δραματικά. Η ψυχική υγεία αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα για τη γνώση, την ευαισθητοποίηση και την προώθηση δράσεων, οι οποίες προάγουν και προστατεύουν την ψυχική υγεία όλων, σαν ένα παγκόσμιο ανθρώπινο δικαίωμα. Η πρόληψη και η προαγωγή της ψυχικής υγείας αφορά την κοινότητα, η οποία συμμετέχει ως φορέας προάσπισης των δικαιωμάτων και των ανθρώπων με ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Καθιστάτε επιτακτική η ανάγκη τεχνικών παρεμβάσεων για την καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής υγείας και η διάλυση των στερεότυπων και προκαταλήψεων γύρω από αυτήν. Είναι σημαντική η ισότιμη αντιμετώπιση των ατόμων με ψυχικές ιδιαιτερότητες. Η δυνατότητα για εργασία και η πρόσβαση σε καθημερινές, ατομικές ή ομαδικές δραστηριότητες. Διότι δεν πρόκειται για αριθμούς, ούτε για ποσοστά, αλλά πρόκειται για ανθρώπους με ονοματεπώνυμα».
Ομιλήτρια στην εκδήλωση ήταν η ψυχίατρος στην Ψυχιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Ρεθύμνου Χριστίνα Γεωργιάδου, με τον τίτλο της ομιλίας της να είναι «Τι διατηρεί ζωντανό το ανίκητο καλοκαίρι μέσα μου; Η σκοπιά μιας ψυχιάτρου». Η κα Γεωργιάδου σε δήλωσή της περιέγραψε την εικόνα της Ψυχιατρικής κλινικής με τα σημερινά δεδομένα και την προσπάθεια που γίνεται καθημερινά, με τα μέσα και τους ανθρώπους που διαθέτουν, να εξυπηρετήσουν τους ασθενείς τους. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Κάθε μέρα χρειάζεται να επινοήσουμε μια διαφορετική λύση για καθένα από τους ασθενείς. Μετά την πανδημία φαίνεται να υπάρχει μια έξαρση σε κάποια συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, γεγονός που προσπαθούμε να το διαχειριστούμε» είπε και πρόσθεσε ότι «Υπάρχουν πολλές συνταγές και για να βρει κάποιος τη διέξοδο πρέπει να κάνει μια ανθοδέσμη, διαλέγοντας ό,τι ταιριάζει στον εαυτό του. Δυστοπική είναι η εικόνα της ψυχικής υγείας στο Ρέθυμνο. Υπάρχουν πολλές ανάγκες και η δυνατότητα να τις φροντίσουμε είναι μικρή. Οι κρατικές δομές χρειάζεται να επεκταθούν κατά τα φαινόμενα».
Ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Μανόλης Τζανάκης και ομιλητής στην εκδήλωση, περιέγραψε την εικόνα στη χώρα, αλλά και συγκεκριμένα στην Κρήτη όσον αφορά στο θέμα της ψυχικής υγείας έπειτα από 40 χρόνια από την ψυχιατρική μεταρρύθμιση.
Ο τίτλος της ομιλίας του ήταν «Προοπτικές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης: το παράδειγμα της Κρήτης» και μεταξύ άλλων τόνισε:
«Η Κρήτη είναι ένα καλό παράδειγμα, γιατί είναι μια αυτόνομη σχετικά περιφέρεια, η οποία λειτουργεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια χωρίς ψυχιατρείο. Οπότε αποτελεί μια ασφαλή ένδειξη για να δούμε που πάει το μοντέλο της, τις αδυναμίες του, και τις προοπτικές του. Η κρίση του Ε.Σ.Υ. συμπαρασύρει την ψυχική υγεία σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχουν αρκετά εκτεταμένα γεωγραφικά διαμερίσματα και πληθυσμιακά χωρίς καμία κάλυψη ψυχικής υγείας και γενικότερα νομίζω ότι έχει χαθεί το όραμα, το οποίο κινητοποίησε τη δεκαετία του 80 και του 90 τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας αλλά και ευαισθητοποιημένους πολίτες σε όλη την Ελλάδα προκείμενου να πάνε σε ένα μοντέλο κάπως πιο ανοιχτό, χωρίς τον ψυχιατρικό εγκλεισμό, φιλικό προς τον χρήστη και μάλιστα μια περίοδο που έπεται διαδοχικών κρίσεων, οικονομικής και υγειονομικής. Οπότε νομίζω ότι το μέλλον είναι μάλλον δύσκολο στο πεδίο της ψυχιατρικής φροντίδας, με την έννοια ότι όποιος έχει τους απαραίτητους πόρους ενδεχομένως να μπορεί να έχει μια μίνιμουμ φροντίδα. Αλλά για τους πολλούς το μέλλον είναι μια άλλου τύπου ιδρυματοποίηση, στο σπίτι».
Από την πλευρά του, ο Ψυχίατρος Παιδιών και Εφήβων και επιμελητής της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής στο ΠΑΓΝΗ, Γιώργος Σαμιωτάκης, προσέγγισε το θέμα της ψυχικής υγείας από την παιδική ηλικία και συγκεκριμένα από τον δεσμό των παιδιών με τους γονείς και πως αυτός επηρεάζει τη μετέπειτα ζωή του. Χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων είπε: «Ο πρώιμος δεσμός που αναπτύσσεται είναι καθοριστικός και για την εικόνα που αργότερα θα αναπτύξει το παιδί για τον εαυτό του και για τον κόσμο γύρω του. Η Κρήτη είναι μια περιοχή με αυξημένες ανάγκες για παροχές ψυχικής υγείας τόσο στα παιδιά και στους εφήβους όσο και στους ενήλικες. Έχουμε ιδιαίτερα αυξημένους δείκτες σε πολλές διαγνώσεις, σε πολλές ψυχιατρικές καταστάσεις και αυτό απαιτεί και ένα ολοκληρωμένο δίκτυο τόσο πρόληψης, πρωτογενούς φροντίδας υγείας όσο και μιας τριτοβάθμιας φροντίδα υγείας, που είναι μια νοσοκομειακή κλινική που θα μπορεί κάποιος με σοβαρά ψυχιατρικά ζητήματα να νοσηλευτεί».
Καθοριστικός ο ρόλος των τεχνών στα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας
Μια διέξοδος για τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές αποτελεί η ενασχόληση με κάθε είδους τέχνης μέσα από την οποία μπορούν να εκφραστούν. Ο Σύλλογος Οικογενειών και Φίλων Ψυχικής Υγείας Ν. Ρεθύμνου (ΣΟΦΨΥ) αποτελεί ένα στήριγμα για τους ψυχικά πάσχοντες, καθώς προωθεί τη θεραπεία μέσω της τέχνης και παράλληλα υλοποιεί δράσεις ευαισθητοποίησης και προβληματισμού της κοινής γνώμης.
Εκπρόσωπος του ΣΟΦΨΥ και ομιλήτρια στην εκδήλωση ήταν η Μαίρη Παπαδοπούλου, η οποία με την ομιλία της «Βασικές αρχές ψυχιατρικής μεταρρύθμισης για την επανένταξη και τον αποστιγματισμό μέσω παραδειγμάτων στη πράξη», παρουσίασε τη δράση του συλλόγου και τόνισε τη σημαντική του συμβολή στην πόλη του Ρεθύμνου:
«Έχουμε στον σύλλογό μας ομάδες εκ τω οποίων η μακροβιότερη είναι η θεατρική ομάδα «ΑΨΕΝΤΗ» με συντονιστή τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Βαγγέλη Λιοδάκη. Έχουμε επίσης μια ομάδα αυτοβοήθειας που γίνεται από την ψυχίατρο Χριστίνα Γεωργιάδου, μια τρίτη ομάδα άσκησης και άθλησης όπου η κ. Βίκυ Προδρομίδου, που είναι η γυμνάστρια, κάνει chair yoga, ήπια γυμναστική. Μια τέταρτη ομάδα, είναι τα καλλιτεχνήματα, την οποία συντονίζω εγώ. Όλες αυτές είναι μεικτές ομάδες -τις οποίες συντονίζω- και αποτελούνται από λήπτες και λήπτριες ψυχικής υγείας και από ανθρώπους των οικογενειών ή και από φίλους του συλλόγου. Είναι πολύ σημαντική η ύπαρξη φίλων στον σύλλογό μας, οι οποίοι μπορεί να είναι εθελοντές ψυχικής υγείας, αλλά και άλλοι ενεργοί πολίτες οι οποίοι συνεισφέρουν πάρα πολύ με την παρουσία τους στον σύλλογό μας. Μέσα από αυτές τις ομάδες δίνεται τόπος για επικοινωνία, αλληλοεπίδραση, μοίρασμα εμπειριών. Εκτός αυτών των ομάδων έχουμε δράσεις στην κοινότητα, είτε αυτό αφορά γενικότερα την υγεία, αλλά και άλλα θέματα τα οποία σχετίζονται με τα δικά μας ζητήματα», ανέφερε.
Ωστόσο όπως επισήμανε η κα Παπαδοπούλου, ο σύλλογος δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πολιτεία και τα ελλείμματά της, «που δυστυχώς παρ’ όλες τις εξαγγελίες ότι έχει ολοκληρωθεί η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, αυτό δεν έχει γίνει, και δεν είναι μόνο η δική μας άποψη. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση είναι μια αέναη διαδικασία. Έχει αρχές, έχει στόχους και πάντοτε είναι ζητούμενο. Έχουν γίνει πράγματα, για παράδειγμα έχουν γίνει υποδομές, ειδικές δομές ψυχικής υγείας, τα κέντρα ψυχικής υγείας και άλλες δομές. Δεν αρκούν όμως μόνο αυτά και δεν αρκεί μόνο να κλείσουν τα ψυχιατρεία. Εμείς, στον μικρόκοσμό μας έχουμε δει ότι η δική μας συνεισφορά βοηθάει πάρα πολύ τους ανθρώπους που είναι μαζί μας. Σε όλη την Κρήτη είμαστε ο μόνος ενεργός σύλλογος που ανήκουμε στην ΠΟΣΟΨΥ, που είναι η κεντρική ομοσπονδία. Δεν υπάρχει κάποιος άλλος σύλλογος, πλην ενός συλλόγου που λέγεται Υδρία και είναι στο νοσοκομείο ΠΑΓΝΗ, στην ψυχιατρική και στο παιδοψυχιατρικό τμήμα και ενδεχομένως υπάρχει στα Χανιά μια ομάδα αυτοβοήθειας. Το βάρος που κουβαλάει ο σύλλογός μας σε σχέση με τα ζητήματα αυτά είναι σημαντικό».
