Οι παλιοί Ρεθεμνιώτες τον αποκαλούσαν «Ο Τούρκος»
Από τις πιο βδελυρές μορφές της σύγχρονης ιστορίας ήταν ο Φρειδερίκος Χέρμαν Σούμπερτ (Friedrich Hermann Schubert). Το όνομά του έχει συνδεθεί με τις πιο τραγικές σελίδες από την ναζιστική κατοχή αλλά μια από αυτές μας γεμίζει φρίκη και αποτροπιασμό. Η θανάτωση στις φλόγες των γυναικών στην Καλή Συκιά.
Ο διαβόητος αυτός εγκληματίας είχε εντυπωσιάσει τους Ρεθεμνιώτες και το παρανόμι «ο Τούρκος» που του είχαν κολλήσει, αποδίδεται στις ατέλειωτες συζητήσεις που έπιανε με Μικρασιάτες πρόσφυγες στα τουρκικά και η όψη του που θύμιζε ανατολίτη.
Η τουρκική ήταν μια από τις πολλές γλώσσες που μιλούσε ο φρικτός αυτός άνθρωπος Από το 1941 που εμφανίστηκε στην Κρήτη κυκλοφορούσαν πολλές φήμες για την καταγωγή του. Σύμφωνα με αναφορά της εφημερίδας «Ριζοσπάστης», στο φύλλο της 17 Δεκεμβρίου 1945, ο Σούμπερτ «…κατάγεται από τη Σμύρνη, αγνώστου πατρός και μητέρας τροτέζας. Παρελήφθη υπό του Γερμανικού κράτους από μικρή ηλικία και εκπαιδεύθηκε ως μηχανικός στα εργοστάσια Κρουπ…». Είχε δε ακουστεί ότι ο ίδιος εκμυστηρεύθηκε σε Έλληνες ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Πέτρος Κωνσταντινίδης, το οποίο το άλλαξε όταν ήταν νέος και υπό την προστασία του Γερμανού προξένου στη Σμύρνη, στάλθηκε στη Γερμανία για να σπουδάσει. Επιπλέον είχε ακουστεί ότι μετά το τέλος των σπουδών επέστρεψε στη Σμύρνη, υπηρέτησε στον Τουρκικό στρατό και παρασημοφορήθηκε. Λέγεται ότι το παράσημο αυτό σε σχήμα μισοφέγγαρου το φορούσε με υπερηφάνεια.
Εγκυρότερες έρευνες αναφέρουν ότι ο Φριτς Σούμπερτ ήταν Γερμανός και γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου του 1897 στο Ντόρτμουντ. Ήταν παντρεμένος και η σύζυγός του το 1950 απευθύνθηκε στις γερμανικές αρχές για να μάθει τι απέγινε ο άντρας της. Το ζευγάρι δεν είχε παιδιά. Ο Σούμπερτ εγγράφηκε μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος (NSDAP) το 1934 με αριθμό μητρώου 3397778. Επίσης στα γερμανικά αρχεία της Βέρμαχτ βρέθηκε το στρατιωτικό του μητρώο σχετικά με την υπηρεσία του στην Ελλάδα. Δεν αναφέρεται πουθενά ότι ήταν μέλος της Γκεστάπο. Εν τούτοις, ο Γ. Κ. Κυριακόπουλος αναφέρει ότι ήταν μέλος της Γκεστάπο με τον βαθμό του Unterscharführer (Δεκανέα)
Με αυτό τον βαθμό βρέθηκε στο Ρέθυμνο όπου έκανε τον διερμηνέα του Γερμανού φρούραρχου της πόλης, πιθανόν το καλοκαίρι του 1941. Στα μέσα του επόμενου χρόνου και όντας μέλος της Μυστικής Στρατιωτικής Αστυνομίας τοποθετήθηκε επικεφαλής ομάδας Γερμανών και Ελλήνων, της οποίας η βάση ήταν στο χωριό Αυγενική (σήμερα στον νομό Ηρακλείου) και από όπου προέβαιναν σε εκτελέσεις, βασανιστήρια και λεηλασίες στην ευρύτερη περιοχή. Ήταν τόση η θηριωδία της ομάδας του που η λέξη «Σουμπερίτης» για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν βρισιά.
Αρχή εγκλημάτων από το Όρος
Το χρονικό του αίματος στην Κρήτη ξεκινάει απ’ το χωριό Όρος του Ρεθύμνου. Οι ντόπιοι προσέφεραν μεγάλη βοήθεια και υπηρεσίες στους Άγγλους στρατιώτες μέχρι να φυγαδευτούν στη Μέση Ανατολή. Κι αυτό ήταν αρκετό για τον Σούμπερτ. Στις 28 Αυγούστου του ’41 τέσσερις Γερμανοί – κι ένας Κρητικός γερμανοντυμένος – ζήτησαν να δουν τον πρόεδρο της Κοινότητας του Όρους, Παντελή Παπαδάκη.
Εκείνος, νομίζοντας πως τον ζητούσαν για υπηρεσιακούς λόγους, κίνησε να τους δει και αμέσως τον τραυμάτισαν βαριά. «Μην πάτε στο σπίτι γιατί αυτοί μπορεί να ξανάρθουν», ήταν τα τελευταία λόγια του πριν πεθάνει, ενώ της φονικής ομάδας επικεφαλής ήταν ο Σούμπερτ.
Το φθινόπωρο του 1941 ο Σούμπερτ μετατέθηκε απ’ το Ρέθυμνο στο Ηράκλειο με την τριπλή ιδιότητα του στρατιωτικού – διερμηνέα – κατασκόπου για λογαριασμό πάντα της γερμανικής υπηρεσίας κατασκοπείας και αντικατασκοπίας Abwehr III.
Στην συνέχεια η δράση του Σούμπερτ τοποθετείται στον Κρουσώνα Ηρακλείου.
Εμφανιζόταν ως εντολοδόχος του ταγματάρχη Χάρμαν αλλά και αυτοτελώς με στόχο την κατάσχεση όπλων, την απόσπαση πληροφοριών για τους αντάρτες και τον νεοσύστατο τότε ΕΛΑΣ, την τρομοκράτηση των χωριών που υποστήριζαν τους αντιστασιακούς. Η περίπτωση του βοσκού Ι. Ξυλούρη ή Ξυλουρογιάννη κόβει την ανάσα: Τον έδεσαν με τρίχινο σχοινί από τον λαιμό σε ένα γάιδαρο και ενώ τον τραβούσαν του έβγαλαν τα μάτια!
Η μάχη στον Τσιλίβδικα, στις 4 Οκτωβρίου 1943, μεταξύ ομάδας Γερμανοϊταλών, ανδρών της ομάδας του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά και ανδρών της κρητικής αντίστασης των Οργανώσεων Ρεθύμνης και Χανίων, ήταν η αφορμή της καταστροφής και εκτέλεσης των κατοίκων της Καλής Συκιάς. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του κ. Γιώργου Καλογεράκη διδάκτορα Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στην τελευταία επαφή των Βρετανών αξιωματικών Συνδέσμων με το Συμμαχικό Στρατηγείο, αποφασίστηκε να σταλεί πλωτό μέσον για τη διαφυγή των ανταρτών από την παραλία του Ροδάκινου.
Οι άντρες του Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά είχαν ενισχυθεί και από αντάρτες των νομών Χανίων και Ρεθύμνου. Άντρες από τον Καλλικράτη, το Ροδάκινο, την Ασή Γωνιά, του Φωτεινού, το Βιλανδρέδο, τη Σκαλωτή, από το Μουρί Αποκορώνου, από Μαρουλού, Αρολίθι, Εμπρόσνερο. Στις 4 Οκτωβρίου 1943, δόθηκε σκληρή μάχη με τους αντάρτες. Όλοι οι γερμανοϊταλοί εξουδετερώθηκαν, εκτός από έναν, που κατάφερε να διαφύγει.
Η διαφυγή του Γερμανού είχε τραγικά αποτελέσματα για το χωριό Καλή Συκιά. Μετά την ενημέρωση των ανωτέρων του, γερμανικός λόχος από 250 στρατιώτες, αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, έφτασαν το πρωινό της 6ης Οκτωβρίου 1943 στο χωριό Άγιος Ιωάννης. Το γερμανικό τάγμα ακολουθούσε ομάδα είκοσι εφτά (27) δοσίλογων του Σούμπερτ με τον ίδιο επικεφαλής. Στη θέση «Χαλασέ – Παπαδονικολή τ’ αμπέλι», οι δοσίλογοι συνάντησαν τον Σταμάτη Κατσιβελάκη του Κυριάκου και τον Παντελή Κουμεντάκη του Ιωάννου. Χωρίς λόγο και αιτία τους εκτέλεσαν. Στην έξοδο του χωριού Άγιος Ιωάννης, το γερμανικό τάγμα βάδισε προς το οροπέδιο Τσιλίβδικα να αναζητήσει τους νεκρούς γερμανοϊταλούς. Οι είκοσι εφτά δοσίλογοι με πέντε Γερμανούς, κατευθύνθηκαν στο χωριό Καλή Συκιά.
Τα γεγονότα που ακολούθησαν ήταν τραγικά. Οι άντρες του χωριού τους αντιλήφθηκαν και έφυγαν προς τα ορεινά. Οι σουμπερίτες συγκέντρωσαν τους κατοίκους έξω από το σχολείο.
Με απειλές και φοβέρες, ζητούσαν να μάθουν που βρίσκονται οι αντάρτες. Οι προσπάθειές τους δεν είχαν αποτέλεσμα. Άρχισαν να πυρπολούν τέσσερα σπίτια.
Στις φλόγες των σπιτιών έριξαν γυναίκες του χωριού. Στα πυρπολημένα σπίτια του Ευάγγελου Πετράκη, Σταμάτη Σταυρουλάκη, Λεωνίδα Μονιάκη και Εμμανουήλ Κωστάκη, βρήκαν τραγικό θάνατο η Ελένη Νικητάκη, η κόρη της Μαρία Νικητάκη, η Μαλαματένια Πετράκη, η Ευαγγελία Γρυντάκη (έγκυος 8 μηνών), η Ευαγγελία Σταυγιανουδάκη, η Ευαγγελία Φρονιμάκη, η Ζαμπία Γιανναδάκη, η Μαρία Γρυντάκη, η Φωτεινή Δαμουλάκη, η Σταυρούλα Ζουμπεράκη, η Αργυρώ Κωστάκη. Στους δρόμους του χωριού εκτελέστηκε η Χρυσή Καλαφάτη και στη θέση «Πλάκα» εκτελέστηκε ο υπέργηρος Βαρδής Νικητάκης (84 ετών). Οι περισσότερες από τις γυναίκες που κάηκαν ζωντανές ήταν ηλικιωμένες.
Οι βάρβαροι Σουμπερίτες που έκαναν το αποτρόπαιο έγκλημα της Καλής Συκιάς, ιδίως τα αδέρφια Νίκος, Μιχάλης και Γιώργης Τζουλιάς, όπως και όλα τα αποβράσματα – ντροπή της Κρήτης που τους ακολουθούσαν, περίμεναν να ακούσουν από τις γυναίκες που έκαιγαν σπαρακτικές φωνές τρόμου, φόβου και απελπισίας.
Αντί γι’ αυτό, όποια γυναίκα ακουμπούσαν για να τη σπρώξουν στις φλόγες, από το στόμα της έβγαινε μόνο μια κραυγή:
– Μη με ακουμπάτε, με λερώνετε! ΜΗ ΜΕ ΜΑΓΑΡΙΖΕΤΕ!!!
Ούτε οι Γερμανοί τον άντεχαν
Τα εγκλήματα του Σούμπερτ και της ομάδας του προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες των κατοίκων προς τις γερμανικές αρχές του Ηρακλείου με αποτέλεσμα ο φρούραρχος, στρατηγός Φρίντριχ-Βίλχελμ Μύλλερ να διατάξει τη σύλληψη του. Τελικά όμως ο Σούμπερτ όχι μόνο αποφυλακίστηκε το φθινόπωρο του 1943, πιθανόν με παρέμβαση του στρατιωτικού διοικητή Κρήτης, στρατηγού Μπρούνο Μπρόιερ, και ενώ είχε παραμείνει στη φυλακή μόλις ένα μήνα, αλλά και προήχθη από τον Μπρόιερ σε επιλοχία. Ο τελευταίος μάλιστα όταν ο πρωτοσύγκελλος Ψαλιδάκης διαμαρτυρήθηκε για την αποφυλάκιση του Σούμπερτ δήλωσε ενθουσιασμένος με το έργο του χαρακτηρίζοντας τον Γερμανό υπαξιωματικό ως έναν από τους καλύτερους του γερμανικού στρατού και δηλώνοντας ότι ήταν απαραίτητος για την ασφάλεια των γερμανικών στρατευμάτων μέσω της τρομοκράτησης των κατοίκων.
Στα τέλη Φεβρουαρίου του 1944 ο Σούμπερτ έφτασε με την ομάδα του, που πλέον απαριθμούσε γύρω στα 50 άτομα, στα Γιαννιτσά.
Από την πρώτη μέρα που εγκαταστάθηκε ο Σούμπερτ προχώρησε στη σύλληψη πολιτών τους οποίους διέταξε να τους φυλακίσουν στα υπόγεια του κτιρίου όπου διέμενε και οι οποίοι στη διάρκεια του εγκλεισμού τους υπέστησαν ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια. Μέχρι τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς που ο Σούμπερτ έφυγε από τα Γιαννιτσά η ομάδα του προέβη σε εκτελέσεις, συλλήψεις και βασανιστήρια κατοίκων όχι μόνο των Γιαννιτσών αλλά και διάφορων χωριών της περιοχής όπως στο Σανδάλι, στο Ελευθεροχώρι (όπου εκτέλεσαν 14 άτομα μεταξύ των οποίων μια έγκυος) κ.α. Τα εγκλήματα του Σούμπερτ οδήγησαν τη δημοτική αρχή των Γιαννιτσών να ζητήσει από τη γερμανική στρατιωτική διοίκηση την απομάκρυνση του Γερμανού υπαξιωματικού κάτι που έγινε εφικτό τον Απρίλιο του 1944.
Από τον Απρίλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1944 ο Σούμπερτ έδρασε κυρίως σε διάφορες περιοχές της Χαλκιδικής. Πρώτα τοποθετήθηκε στο χωριό Νεα Γωνιά (μέχρι τις αρχές Μαΐου) όπου συνεργάστηκε με γερμανική τοπογραφική υπηρεσία για τον έλεγχο της νοτιοανατολικής ζώνης ασφαλείας της Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια μετατέθηκε στη Νέα Καλλικράτεια μέχρι τα μέσα περίπου του Ιουνίου.. Οι επιδρομές του Σούμπερτ και των ανδρών του στα διάφορα χωριά συνοδεύονταν από λεηλασίες: έκλεβαν τρόφιμα, ζώα, χρυσαφικά, προίκες κοριτσιών, κρεβάτια, στρώματα, ρούχα, ραπτομηχανές κ.ά. Μετά τη Νέα Καλλικράτεια ο Σούμπερτ στάλθηκε μέχρι τον Αύγουστο του 1944 στη Νέα Απολλωνία. Η Νέα Απολλωνία βρίσκεται δίπλα στην οδική αρτηρία Θεσσαλονίκης-Καβάλας, κοντά στα στενά της Ρεντίνας. Στις 18 Ιουνίου η ομάδα του Σούμπερτ επιτέθηκε στη Μαραθούσα, ένα χωριό νότια της Νέας Απολλωνίας όπου στην περίοδο της κατοχής υπήρχε κέντρο της ΕΤΑ (Επιμελητεία του Αντάρτη) και αρκετοί κάτοικοι του ήταν ενταγμένοι στο ΕΑΜ και στην ΕΠΟΝ και άλλοι είχαν καταταγεί στον ΕΛΑΣ. Διέταξαν όλους τους κατοίκους να συγκεντρωθούν στην πλατεία, όμως στη συνέχεια, δεχόμενοι επίθεση από άντρες του ΕΛΑΣ που βρίσκονταν στην περιοχή, αναγκάστηκαν να φύγουν. Την επομένη επέστρεψαν στη Μαραθούσα μαζί με βουλγαρικό ιππικό, δολοφόνησαν γύρω στους δέκα κατοίκους και λεηλάτησαν και έκαψαν τουλάχιστον 100 σπίτια του χωριού.
Στα μέσα Ιουλίου, ύστερα από την εκτέλεση δύο ανδρών του από αντάρτες, ο Σουμπερτ διέταξε τη σύλληψη 60 κατοίκων από τα γειτονικά χωριά Μεσοπόταμος, Ξηρόρρευμα και Ασπρόχωμα από τους οποίους τελικά εκτελέστηκαν τρεις κάτω από τον πλάτανο του χωριού.
Στις 25 Ιουλίου ο Σουμπερτ και η ομάδα του ξεκίνησαν από τη Νέα Απολλωνία για τη Θεσσαλονίκη για να συμμετάσχουν μαζί με γερμανικές και βουλγαρικές δυνάμεις σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή Ασβεστοχωρίου-Χορτιάτη, όπου στις 12 Ιουλίου αντάρτες είχαν σκοτώσει δύο στρατιώτες της γερμανικής φρουράς και τραυματίσει άλλους δύο. Δυνάμεις του ΕΛΑΣ που είχαν πληροφορηθεί για τη μετακίνηση του Σούμπερτ προς τη Θεσσαλονίκη, του έστησαν ενέδρα κοντά στο χωριό Περιστερώνας, σε ένα σημείο όπου τα υψώματα φτάνουν μέχρι τον δρόμο Θεσσαλονίκης-Καβάλας όμως η ενέδρα προδόθηκε, οι αντάρτες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν και ο Σούμπερτ κατάφερε να φτάσει στο Ασβεστοχώρι. Εκεί, αφού συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους στην πλατεία, τους χώρισαν σε τρεις ομάδες (μια ομάδα οι γυναίκες με τα παιδιά κάτω των 10 ετών, μια δεύτερη οι έφηβοι και μια τρίτη οι ενήλικοι άνδρες), διάλεξαν ορισμένους από αυτούς που τους βασάνισαν σε γειτονικό κτίριο και προέβησαν τουλάχιστον τρεις φορές σε εικονικές εκτελέσεις των υπολοίπων. Στο τέλος εκτέλεσαν 16 ανθρώπους (9 υπαλλήλους του Σανατορίου, 3 ασθενείς και 4 κατοίκους του χωριού). Επιστρέφοντας στη βάση του ο Σούμπερτ διέταξε τη σύλληψη και τον βασανισμό δέκα τουλάχιστον ανδρών από το χωριό προκειμένου να μαρτυρήσουν τους συνδέσμους των ανταρτών, αλλά διέταξε και την εκτέλεση κάποιων ανδρών του θεωρώντας τους υπεύθυνους για το γεγονός ότι πληροφορίες για τις κινήσεις του γινόταν γνωστές μέσω κάποιων γυναικών στους αντάρτες. Από τα μέσα Αυγούστου η έδρα του τάγματος του Σούμπερτ μεταφέρθηκε στο Ασβεστοχώρι.
Στις 19 Αυγούστου ήταν η σειρά των Νέων Μαλγάρων να γνωρίσουν τη θηριωδία του Σούμπερτ. Πέντε άνθρωποι εκτελέστηκαν εκεί και άλλοι υπέστησαν βασανιστήρια. Στο χωριό Γοργόπη εκτελέστηκαν 12 κάτοικοι και στην Κάρπη λεηλατήθηκαν και κάηκαν περισσότερα από 100 σπίτια.
Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944 άντρες του Αποσπάσματος Καταδίωξης Ανταρτών του Σούμπερτ, με αφορμή επίθεση ανταρτών αρχικά κατά υπαλλήλων του Οργανισμού Ύδρευσης Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια κατά Γερμανών στρατιωτών που έσπευσαν στην περιοχή, εισέβαλαν στο χωριό Χορτιάτης και δολοφόνησαν 146 κατοίκους. Λίγες μέρες αργότερα (14 Σεπτεμβρίου 1944) στα Γιαννιτσά, σε συνεργασία με άντρες του σώματος του Γεωργίου Πούλου, σκότωσαν με απίστευτη αγριότητα περίπου 100 κατοίκους.
Το τέλος ενός εγκληματία
Προς τα τέλη του Οκτωβρίου του 1944, και αφού είχε απελευθερωθεί η Αθήνα, ο Σούμπερτ με μερικούς από τους άνδρες του ακολούθησε τα γερμανικά στρατεύματα που αποχωρούσαν από την Ελλάδα και έφτασε στη Βιέννη τον Φεβρουάριο του 1945. Τρεις μήνες αργότερα κατέφυγε στο Σβατς που παραδόθηκε στους Αμερικανούς στις 4 Μαΐου. Εκεί ο Σούμπερτ παρουσιάστηκε στους Αμερικανούς στρατιώτες, ισχυρίστηκε ότι το όνομά του ήταν Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης και αφού χαρακτηρίστηκε εκτοπισμένος και κρατήθηκε σε στρατόπεδο με άλλους Έλληνες, στις 5 Σεπτεμβρίου του 1945 «επαναπατρίστηκε» στην Ελλάδα.
Το ίδιο όνομα Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης έδωσε και στους αστυνομικούς του αεροδρομίου της Ελευσίνας που όμως δεν πείστηκαν ότι ήταν Έλληνας. Μετά την αποκάλυψη της πραγματικής του ταυτότητας, συνελήφθη και μεταφέρθηκε στις φυλακές Αβέρωφ όπου παρέμεινε μέχρι τη δίκη του από το Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα.
Στις 28 Ιουλίου του 1947 ξεκίνησε στο Ειδικό Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου στην Αθήνα η δίκη του Σούμπερτ για εγκλήματα που είχε διαπράξει στη διάρκεια της κατοχής στην Κρήτη και στη Μακεδονία.
Τελικά στις 5 Αυγούστου το δικαστήριο τον κήρυξε ένοχο και τον καταδίκασε 27 φορές σε θάνατο, δεκαέξι φορές για τα εγκλήματα στην Κρήτη και εννιά για τα εγκλήματα στη Μακεδονία, μολονότι τα τελευταία ήταν περισσότερα. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στις φυλακές Επταπυργίου και εκτελέσθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1947, αφού προηγουμένως είχε απορριφθεί η αίτηση χάριτος που είχε υποβάλλει και χωρίς να έχει δικαστεί για όλα τα εγκλήματα που είχε διαπράξει στη Μακεδονία. Σύμφωνα με τον «Ριζοσπάστη», οι τελευταίες του λέξεις, τις οποίες απεύθυνε σε καθολικό ιερέα που ήταν επιφορτισμένος να τον μεταλάβει, ήταν οι εξής: «Η Γερμανία ζη και δεν πεθαίνει. Εύχομαι να ξαναγίνη μεγάλη για να μπορέσει να ξεπληρώση όσα υποφέρει σήμερον».
Αυτό ήταν το τέλος ενός από τους στυγερότερους δολοφόνους της Γερμανικής Κατοχής που το όνομά του για χρόνια προκαλούσε τον τρόπο από όπου πέρασε σκορπώντας τον θάνατο.
Πηγές:
Βικιπαίδεια
Γιώργου Καλογεράκη: «|Μη με μαγαρίζεις»Καλή Συκιά Οκτωβρίου
Εύας Λαδιά : Η Καλή Συκιά μνημόνευσε τους αγώνες και τα ιστορικό παρελθόν της (Ρεθεμνιώτικα Νέα 1/7/2022)
Πολιτιστικό Ρέθυμνο
Εύας Λαδιά: «Μαρτυρικά χωριά νομού Ρεθύμνης»
Εύας Λαδιά: Στην Καλή Συκιά των ηρωικών κατοίκων
