Η αβεβαιότητα και η ρευστότητα που επικρατεί στην αγορά εργασίας αποτελούν τους κύριους παράγοντες που τροφοδοτούν τις συγκρούσεις και ενίοτε τη βια στους εργασιακούς χώρους.
Αυτό επισημάνθηκε χθες στη διάρκεια εκδήλωσης που διοργάνωσε το Δίκτυο Πληροφόρησης και Συμβουλευτικής Εργαζομένων και Ανέργων του ΙΝΕ ΓΣΕΕ Κρήτης σε συνεργασία με τον δήμο Ρεθύμνης, το Κέντρο Κοινότητας και την υποστήριξη του Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Ρεθύμνου με θέμα «Βία και παρενόχληση στους χώρους εργασίας».
Οι ομιλητές αναφέρθηκαν στη σχέση εργασιακού περιβάλλοντος και καταχρηστικών πρακτικών και παράλληλα παρουσίασαν το νομικό πλαίσιο που αφορά στην αντιμετώπιση περιστατικών βίας και παρενόχλησης στους χώρους εργασίας.
Όπως εξήγησε ο Μάνος Πετράκης σύμβουλος απασχόλησης του Ινστιτούτου της ΓΣΕΕ:
«Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που συναντάμε σήμερα σε σχέση με την εργασία είναι η πολύ έντονη αβεβαιότητα και ρευστότητα αυτής. Το γεγονός αυτό επί της ουσίας είναι ο πυρήνας πάνω στον οποίο έρχεται να ακουμπήσει οποιαδήποτε μορφή άσκησης βίας. Ως αποτέλεσμα κατά κύριο λόγο της προσπάθειας να διατηρήσουμε εγκλωβισμένους εργαζόμενους σε συνθήκες που δεν είναι ευνοϊκές για αυτούς, είτε επίσης να τους εξωθήσουμε στην απόλυση, ιδίως σε περιπτώσεις που έχουμε αναδιαρθρώσεις στην εκάστοτε επιχείρηση. Οπότε, ο πυρήνας αυτός της ρευστότητας είναι κατά κύριο λόγο που έρχεται να οδηγήσει σε φαινόμενα παρενοχλητικά και ιδιαίτερα στην έξαρση της βίας στους χώρους εργασίας».
Ο κ. Πετράκης στην ομιλία του επιχείρησε να διασαφηνίσει τη σύγκρουση στους χώρους εργασίας με τη βια και την παρενόχληση επισημαίνοντας πως: «Τονίζουμε ότι η σύγκρουση είναι ένα λειτουργικό και αναπόφευκτο στο κομμάτι της διαδικασίας της απασχόλησης, που εάν δεν διαχειριστεί η ομάδα ή ο εργασιακός χώρος συνολικά, περνάμε σε εκτράχυνση των συγκρουσιακών φαινομένων με αποτέλεσμα την παρενόχληση. Ένα στοιχείο παρενοχλητικής συμπεριφοράς και βίας είναι και η σεξουαλική παρενόχληση, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει μια πλειάδα από παρενοχλητικά φαινόμενα, τα οποία επί της ουσίας είναι και υπόρρητα, δηλαδή δεν φαίνονται. Όπως είναι για παράδειγμα η διασπορά μιας κακής φήμης για τον εκάστοτε εργαζόμενο ή όπως είναι η απόδοση μειωτικών καθηκόντων για να μπορέσει να εξωθηθεί σε αυτό που ονομάζουμε «έξοδο» από την εργασία. Άρα, δεν είναι ένα πράγμα. Είναι πολλαπλά τα πράγματα. Αυτό που επίσης έχει πολύ ενδιαφέρον είναι να δούμε την παρενόχληση ως ένα αυτόνομο πλέον πεδίο, το οποίο αξίζει να σκύψουν όλοι και να δείξουν ενδιαφέρον και πολύ περισσότερο να υιοθετηθεί και το νομικό πλαίσιο που αφορά την αντιμετώπιση των φαινομένων βίας και παρενόχλησης στους χώρους εργασίας, όπως έχει νομοθετηθεί βάσει το παραπάνω πλαίσιο».
Ο κ. Πετράκης συμπλήρωσε πως οι συγκρούσεις στους χώρους εργασίας είναι αναπόφευκτες και το μεγάλο στοίχημα είναι η διαχείρισή τους. Ειδικότερα, ανέφερε: «Επειδή ακριβώς κάθε εργασία εμπεριέχει μέσα της τη σύγκρουση, είμαστε πολλοί και διαφορετικοί άνθρωποι, καλούμαστε να συνεργαστούμε. Άρα η σύγκρουση είναι κάτι αναπόφευκτο. Το στοίχημα είναι πως θα μπορέσουμε να διαχειριστούμε τις μεταξύ μας σχέση για να μην περάσουμε στην όξυνση των αντιθέσεων, των συγκρούσεων επομένως, που το αποκορύφωμα αυτών μπορεί να είναι η παρενοχλητική συμπεριφορά. Οι παρενοχλητικές συμπεριφορές μπορούν να παρατηρηθούν είτε οριζόντια, είτε κάθετα. Μπορούμε να δούμε από έναν προϊστάμενο προς έναν εργαζόμενο, αλλά μπορούμε να δούμε και οριζόντια, δηλαδή στο εσωτερικό ατόμων που είναι εργαζόμενοι και οι ίδιοι. Το στοιχείο εκείνο που και στις δύο περιπτώσεις το ενώνει είναι το στοιχείο της εξουσίας. Στην περίπτωση που έχουμε έναν προϊστάμενο ή και τον εργοδότη, με την εξάρτηση που έχει ο εργαζόμενος από τον εργοδότη. Αλλά σε επίπεδο οριζόντιο, δηλαδή μεταξύ των εργαζομένων, που εδώ συνήθως έχουμε να κάνουμε με το κατά πόσο κολλάει ουσιαστικά με τη νοοτροπία της ομάδας το εκάστοτε θύμα. Γι’ αυτό πάντοτε συζητάμε ότι η παρενόχληση έχει αυτές τις δύο διαστάσεις, οριζόντια και κάθετα».
Το θετικό είναι ότι το τελευταίο διάστημα παρατηρείται μιας αύξηση σε ό,τι αφορά τις καταγγελίες όπως είπε υποστηρίζοντας ότι:
«Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι προφανώς μια αύξηση στην καταγγελία. Προφανώς είναι στα θετικά. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια αύξηση στην ορατότητα. Τα φαινόμενα μέχρι πρότινος ήταν κρυφά. Τα τελευταία χρόνια και με αφορμή το me too, ιδίως στον φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης, έδωσε μια ώθηση στο να βγουν πολύ πιο εύκολα και με περισσότερο θάρρος. Μην ξεχνάμε ότι η παρενόχληση γίνεται σε κλειστούς χώρους, με απομονωμένο συνήθως το θύμα, κάτι που δυσκολεύει το πρόβλημα να φανεί. Οπότε δεν έχουμε αύξηση των παρενοχλητικών συμπεριφορών. Αυτό που έχουμε είναι μια ανάδυση και μια ευτυχώς κοινωνική ορατότητα».
Τα νομικά εργαλεία
Για τις νομοθετικές παρεμβάσεις σε ό,τι αφορά τη βία και την παρενόχληση στο ιδιωτικό και δημόσιο τομέα μίλησε η Άντα Σταμάτη δικηγόρος και επιστημονικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο εργασίας της ΓΣΕΕ, η οποία αναφέρθηκε στο νόμο 4808 του 2021 που ουσιαστικά ενσωμάτωσε τη διεθνής σύμβαση για τα θέματα της παρενόχλησης και εστίασε στο κομμάτι της εργασίας: «Νομοθεσία υπήρχε και προγενέστερα, που αφορούσε τόσο τη σεξουαλική παρενόχληση, όσο και τις διακρίσεις. Απλώς ήταν ένα γενικότερο πλαίσιο με πάνω-κάτω τα ίδια εργαλεία. Τώρα πλέον εστιάζουμε πιο πολύ στον εργασιακό χώρο με τον νόμο 4808 και εντάσσουμε τον γιατρό εργασίας ως κομμάτι της παρενόχλησης, όπως επίσης και την επιθεώρηση εργασίας η οποία έρχεται μετά από καταγγελία να επιληφθεί σε πολύ σύντομο πλέον χρονικό διάστημα (εντός πέντε ημερών σύμφωνα με τον νόμο) για θέματα παρενόχλησης. Ουσιαστικά αυτό που γίνεται με τον νόμο 4808 είναι η εστίαση σε θέματα στον χώρο εργασίας και όταν εκδηλώνονται φαινόμενα είτε ηθικής, είτε σεξουαλικής, είτε οποιασδήποτε άλλης μορφής παρενόχλησης. Αυτή είναι η διαφοροποίηση με τον προγενέστερο νομικό καθεστώς. Ο γιατρός εργασίας πρέπει να υπάρχει στις επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω 50 εργαζόμενους, δηλαδή στις μεγάλες επιχειρήσεις» και συμπληρώνει ότι: «Ο συγκεκριμένος νόμος, δίνει κάποιες δυνατότητες στον εργαζόμενο που θα υποστεί τέτοιου είδους φαινόμενα. Καταρχάς, μπορεί να προσφύγει και να καταγγείλει το περιστατικό στην επιθεώρηση εργασίας. Θα πρέπει να υπάρχουν κάποιοι κανόνες για τα πως χειριζόμαστε τέτοιου είδους περιστατικά σε μια επιχείρηση. Να υπάρχει ένα πρόσωπο αναφοράς, το οποίο θα είναι εχέμυθο και θα μπορεί να καταγγείλει και να αναφέρει ο εργαζόμενος που εφίσταται τέτοιου είδους περιστατικά. Επίσης, να υπάρχει κάποια επιτροπή, η οποία θα εξετάζει τη βασιμότητα των περιστατικών και των γεγονότων που συνιστούν, εάν συνιστούν, φαινόμενα βίας και παρενόχλησης. Αυτό είναι σε επίπεδο επιχείρησης. Υπάρχει και ο συνήγορος του πολίτη, που είναι ένας θεσμός που προϋπήρχε. Πάντα υπάρχουν και τα δικαστήρια σε περιπτώσεις πιο σοβαρών φαινομένων ή που θέλει να προσφύγει κάποιος για να ζητήσει αποζημιώσεις, διοικητικές ή ποινικές κυρώσεις σε αυτόν που προέβη σε παρενόχληση».
Η κ. Σταμάτη υποστήριξε ότι ο φόβος είναι κυρίαρχος στους χώρους εργασίας λέγοντας πως: «Η αλήθεια είναι ότι ο εργαζόμενος φοβάται να καταγγείλει τέτοιου είδους περιστατικά, παρά μόνο εάν είναι σοβαρά. Τα καθημερινά, την ψυχολογική βία, πολύ δύσκολα θα έρθει να την καταγγείλει. Φοβάται την απόλυση, φοβάται την ανεργία. Ο νομοθέτης δίνει τα παραπάνω εργαλεία, όπως είναι η επιθεώρηση εργασίας που έχει πλέον πιο ενεργό ρόλο σε όλα αυτά. Το σημαντικό είναι ότι μπορεί, εφόσον υπάρχει σωματείο, να κάνει την καταγγελία το σωματείο. Οπότε δίνει τη δυνατότητα ο νομοθέτης και στο συλλογικό όργανο να καταγγείλει αντί του εργαζόμενου ατομικά. Σε δεύτερο στάδιο σίγουρα πρέπει να φανεί ποιος είναι ο εργαζόμενος, να δοθούν στοιχεία. Δεν θα βλέπουμε ότι θα έχουμε κάποια μεγαλύτερη συχνότητα καταγγελιών μετά την ψήφιση του νόμου. Είναι πολύ μικρό το χρονικό περιθώριο που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2021, μέχρι τέλος του χρόνου δεν έχουμε πολιτικές βίας και παρενόχλησης σε επίπεδο επιχείρησης. Δεν έχουν όλες οι επιχειρήσεις εναρμονιστεί με το κομμάτι της νομοθεσίας. Οι ποινές είναι αυστηρές περιλαμβάνουν χρηματικό πρόστιμο».
Για τις καταγγελίες ωστόσο δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία καθώς όπως είπε η επιθεώρηση εργασίας μετασχηματίστηκε σε ανεξάρτητη αρχή πολύ πρόσφατα.
Από την πλευρά του ο Κωστής Νικολιδάκης, πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου Ρεθύμνου σε δηλώσεις του τόνισε: «Η εκδήλωση που κάνουμε στο εργατικό κέντρο, σε συνεργασία με τον δήμο Ρεθύμνης, έρχεται στην πιο επίκαιρη περίοδο από ποτέ. Ήδη κυκλοφορεί ένας εκβιασμός, μια παρενόχληση από εργοδότες στο Ηράκλειο, οι οποίοι βάζουν παράνομες ποινικές ρήτρες στους εργαζόμενους. Εμείς, με την εκδήλωση αυτή θέλουμε να αναδείξουμε τα προβλήματα, να πούμε στον κόσμο πως μπορεί να κινηθεί, τι πρέπει να κάνει ούτως ώστε να εξαλείψουμε πλέον κάθε είδους παρενόχληση. Σε αυτές τις περιπτώσεις το άτομο μπορεί να απευθυνθεί στο εργατικό κέντρο, όπως και στο κέντρο συμβουλευτικής του δήμου Ρεθύμνης.
Δεν είναι μόνο οι γυναίκες που έχουν παρενόχληση οποιασδήποτε μορφής, είτε λεκτική, είτε σωματική, είτε και σεξουαλική. Σήμερα με την τελευταία μελέτη που έγινε και τα αποτελέσματα που πήραμε προ λίγων ημερών για το 2022, σε ότι αφορά την παρενόχληση το 62% είναι γυναίκες, αλλά είναι και 38% που είναι άντρες. Δεν είναι μόνο γυναικεία υπόθεση η παρενόχληση. Τέτοιες δράσεις πρέπει να γίνονται πιο συχνά, απευθύνομαι και στο ινστιτούτο αλλά και στον δήμο, που πάντα είναι δίπλα και προσπαθεί να βοηθήσει όλους τους πολίτες του Ρεθύμνου. Θα πρέπει να είμαστε δυνατοί και θα πρέπει να φωνάξουμε και να καταγγείλουμε οποιασδήποτε μορφής παρενόχληση. Ναι μεν ο νόμος 4808 του 2021, ο περιβόητος νόμος Χατζιδάκη, προβλέπει ότι για να φύγεις από τη δουλειά θα πρέπει να προειδοποιήσεις τον εργοδότη, αλλά ο χρόνος που πρέπει να τον προειδοποιήσεις πάει ανάλογα με το πόσα χρόνια είσαι εκεί. Ο νόμος λέει ότι όσα χρήματα δικαιούσαι ε σαν αποζημίωση λόγω απόλυσης, τόσους μήνες πρέπει να ενημερώσεις τον εργοδότη πριν. Κάτι το οποίο δεν υπάρχει στα ξενοδοχεία. Όταν δουλεύουμε τέσσερις και πέντε μήνες, δεν θεμελιώνουμε αποζημίωση. Άρα δεν είμαστε υποχρεωμένοι. Μην φοβάστε να το καταγγείλετε και μην φοβάστε να προσβάλετε αυτό που υπογράψατε. Και επίσης οτιδήποτε υπογράφουμε πρέπει πρώτα να το έχουμε διαβάσει καλά».
Στην εκδήλωση παραβρέθηκε μεταξύ άλλων η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής Άννα Ελευθεριάδου Γκίκα και η εκπρόσωπος του σωματείου Συνταξιούχων ΙΚΑ Ρεθύμνου Μαρία Ζαχαράκη.
