Τα ήθη και οι αξίες είναι πάντα απαραίτητα κομμάτια πολιτισμού σε κάθε κοινωνία. Πολλές φορές σε συζητήσεις γίνεται λόγος γι’ αυτά συγκρίνοντας το παρελθόν με τη σημερινή εποχή. Οι απόψεις όπως το συνηθίζουμε στη χώρα μας πολλές και ποικίλες. Μπορεί άραγε να συγκριθεί το παρελθόν με τη σημερινή εποχή; Σε κάποια πράγματα σίγουρα ναι, σε κάποια άλλα όχι. Ένα συγκρίσιμο μέγεθος διαχρονικά είναι πως ήταν τα ήθη και οι αξίες τότε, στο παρελθόν και τώρα στο σήμερα.
Κάθε λαός έχει μοναδική κληρονομιά από τους προγόνους του σε διάφορα θέματα και θεσμούς εκ των οποίων δυο βασικά από αυτά είναι σε ήθος και αξίες. Η χώρα μας π.χ. είναι διάσημη για τη φιλοξενία της από αρχαιότατων χρόνων, με συγκεκριμένο θεό που προστάτευε τους ξένους, τον αρχηγό των θεών Δία, εξ ου και η ονομασία του από τους αρχαίους προγόνους μας ως «ο ξένιος Ζευς». Ο σεβασμός προς τους ξένους ήταν μια αξία που διέθεταν όλοι οι Έλληνες πολίτες ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, ηλικίας και φύλου. Η μορφή του Ξένιου Δία που συνδέεται με την ελληνική φιλοξενία ήταν εκείνη που μάλλον πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο, σφράγισε την αγάπη των ανθρώπων για τον συνάνθρωπό τους, μέσα από έναν θεσμό. Προστατεύοντας έτσι τους ξένους και ενσαρκώνοντας στους ίδιους την ευσέβεια προς το πρόσωπο του Δια, οι άνθρωποι μάθαιναν να ζουν ειρηνικά με αγάπη και συμπόνια για τον συνάνθρωπό τους.
Από τα ήθη και τις αξίες, ειδικά στον ελλαδικό χώρο, δεν θα μπορούσε να λείψει βέβαια και η κακία! Για την κάθε μορφή κακίας και το ήθος της ελληνικής κοινωνίας ο μέγας Θουκυδίδης, στο Βιβλίο 3. Κεφάλαιο 83 σε μετάφραση Άγγελου Βλάχου, πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια αναφέρει αυτά που ισχύουν ακόμη και σήμερα!: «Έτσι οι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία ν’ απλωθεί σ’ όλο τον ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας και το ήθος, που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο και εξαφανίστηκε. [2] Ο ανταγωνισμός δημιούργησε απόλυτη δυσπιστία και δεν υπήρχε τρόπος που να μπορεί να την διαλύσει, ούτε εγγυήσεις ούτε όρκοι φοβεροί. Όλοι, όταν επικρατούσαν, ξέροντας ότι δεν υπήρχε ελπίδα να κρατηθούν μόνιμα στην εξουσία, προτιμούσαν, αντί να δώσουν πίστη στους αντιπάλους τους, να πάρουν τα μέτρα τους για να μην πάθουν οι ίδιοι. [3] Τις περισσότερες φορές επικρατούσαν οι διανοητικά κατώτεροι. Φοβόνταν την δική τους ανεπάρκεια και την ικανότητα των αντιπάλων τους και έτσι, για να μην νικηθούν στην συζήτηση και για να μην πέσουν θύματα των όσων οι άλλοι θα επινοούσαν, δεν είχαν κανένα δισταγμό να προχωρήσουν σε βίαιες πράξεις. [4] Όσοι, πάλι, περιφρονούσαν τους αντιπάλους τους, νόμιζαν ότι μπορούσαν σύγκαιρα να καταλάβουν τα σχέδιά τους. Θεωρούσαν ότι δεν ήταν ανάγκη να μεταχειριστούν βία για τα όσα μπορούσαν, καθώς νόμιζαν, να πετύχουν με τις ραδιουργίες τους. Έτσι, τις περισσότερες φορές, δεν φυλάγονταν και οι αντίπαλοι τους, τους αφάνιζαν».
Αξίζει να διαβάσουμε έναν θρύλο του 19ου αιώνα που λέει ότι η Αλήθεια και το Ψέμα συναντήθηκαν κάποτε. Το Ψέμα καλημέρισε την Αλήθεια της είπε «Ωραία μέρα σήμερα». Η Αλήθεια για να βεβαιωθεί κοίταξε γύρω και τον ουρανό και όντως η μέρα ήταν ωραία. Περπάτησαν για λίγο ώσπου έφτασαν σε ένα μεγάλο πηγάδι γεμάτο νερό. Το Ψέμα βούτηξε το χέρι του στο νερό και γυρίζοντας στην Αλήθεια της είπε «Ωραίο και ζεστό το νερό. Θες να κολυμπήσουμε μαζί»; Και πάλι η Αλήθεια ήταν καχύποπτη. Δοκίμασε όμως με το χέρι της το νερό και πράγματι ήταν ζεστό. Μπήκαν λοιπόν και οι δυο τους στο νερό και κολυμπούσαν για αρκετή ώρα, όταν ξαφνικά το Ψέμα, βγήκε από το πηγάδι, φόρεσε τα ρούχα της Αλήθειας και εξαφανίστηκε.
Η Αλήθεια θυμωμένη βγήκε γυμνή τρέχοντας παντού, ψάχνοντας για το Ψέμα, να πάρει τα ρούχα της. Ο κόσμος που την έβλεπε γυμνή, γύριζε το βλέμμα του αλλού, είτε από ντροπή, είτε από θυμό. Η φτωχή Αλήθεια ντροπιασμένη, γύρισε στο πηγάδι και χώθηκε εκεί για πάντα. Έκτοτε το Ψέμα γυρίζει ανενόχλητο, ντυμένο σαν Αλήθεια, ικανοποιώντας τα τερτίπια του κόσμου, ο οποίος με κανένα τρόπο δεν θέλει να δει τη γυμνή Αλήθεια.
Αν σκεφτούμε τα όσα γίνονται καθημερινά στις μέρες μας, στην πολιτική, αλλά και σε όλα τα κοινωνικά μήκη και πλάτη, νομίζω πως απλά θα επιβεβαιώσουμε το θρύλο του 19ου αιώνα.
Η οικογένεια, η αλήθεια και η εμπιστοσύνη ήταν βασικές αξίες για την ελληνική κοινωνία. Σήμερα όλα τα ήθη και οι άξιες που ανατράφηκαν οι προηγούμενες γενιές όλο και περισσότερο εξαφανίζονται. Κάποτε ο άνθρωπος ήτανε πιο απλός, πιο ταπεινός. Ακόμη και σε διαφωνία υπήρχε πάντα σεβασμός και ευγένεια και η εκτίμηση. Τι απέγιναν η αρχοντιά, το ήθος και οι αξίες;
Ζούμε σε μια εγωκεντρική κοινωνία που προσπαθεί να είναι ελκυστική, αλλά ζει όλο και περισσότερο με ψυχοφάρμακα και κατασταλτικά μέσα στην ανασφάλεια. Ότι σημαντικό το κάναμε ασήμαντο και ότι ασήμαντο σημαντικό. Πού πήγαν εκείνες οι έννοιες όπως η ευγένεια, ο σεβασμός, η εκτίμηση, η ειλικρίνεια, η αγάπη; Γιατί να έρχονται δεύτερες αφήνοντας πρώτη τη σκληρότητα της σημερινής κοινωνίας που λειτουργεί με στερεότυπα και αντιλήψεις;
Χριστούγεννα πλησιάζουν! Πρέπει να θυμηθούμε ξανά να εκτιμάμε, να σεβόμαστε και να είμαστε ευγενικοί με τους άλλους. Ας αφήσουμε ελεύθερες τις γλυκές μούσες που εμπνέουν ελπίδα και αισιοδοξία, την καλοσύνη και την ευαισθησία και ας θάψουμε τις υπόλοιπες που μας οδηγούν σε ένα μίζερο κόσμο! Χρόνια Πολλά!
