Πώς ξέρω ότι ξέρω κάτι; Πώς διαφέρει η αίσθηση από τη νόηση; Ποια από τις δύο αρχές έχει προτεραιότητα στη γνωστική διαδικασία; Και πώς μπορούμε να εννοήσουμε τη συνέργεια των δύο αυτών αρχών, ώστε να αποκαταστήσουμε μια ενιαία αντίληψη του πραγματικού; Αρκεί η αίσθηση, που προσφέρει σε μεγάλο βαθμό στον άνθρωπο τη βεβαιότητά του για την πραγματικότητα, να αποτελέσει αυτονόητη πηγή της γνώσης του για τον κόσμο; Ή σε μια κριτική και συστηματική εξέταση εμφανίζεται ανεπαρκής να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο τα πράγματα υφίστανται και τα γνωρίζουμε ως όντα;
Τέτοιας φύσεως ερωτήματα απασχόλησαν φέτος τα μέλη της Λέσχης Φιλοσοφίας του Πειραματικού Λυκείου Ρεθύμνου.Η ομάδα αποτελείται από μαθητές όλων των τάξεων του σχολείου, λειτουργεί σε μη τυπικό πλαίσιο μάθησης και η συμμετοχή σε αυτήν είναι προαιρετική. Οι μαθητές με αφορμή τον 11ο πανελλήνιο διαγωνισμό συγγραφής φιλοσοφικού δοκιμίου, κλήθηκαν «να συμμετάσχουν με την δική τους διανοητική ενέργεια στην μεγάλη περιπέτεια της σκέψης μελετώντας και κατανοώντας κριτικά τον στοχασμό κομβικών κλασικών όπως ο Αριστοτέλης, ο Ντεκάρτ, ο Λοκ, ο Καντ αλλά και σύγχρονων φιλοσόφων».
«Αίσθηση, νόηση και το ερώτημα για τη γνώση» ήταν το θέμα του διαγωνισμού, ο οποίος έθιγε ένα θεμελιώδες ερώτημα, που όχι μόνο αποτέλεσε μια από τις αφετηρίες του φιλοσοφείν εν γένει, αλλά συνοδεύει και όλη την μετέπειτα εξέλιξη του φιλοσοφικού στοχασμού μέχρι και τις ημέρες μας. Ο διαγωνισμός διοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο Πατρών σε συνεργασία με την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία (ΕΦΕ) και το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών (Ελλάδος) του Παν/μίου Χάρβαρντ (ΚΕΣ) καθώς και με την υποστήριξη της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων (Π.Ε.Φ.) και απευθύνεται κυρίως σε μαθητές της Β’ τάξης του Λυκείου, αλλά δεν αποκλείονται από το να δηλώσουν συμμετοχή μαθητές και των άλλων τάξεων.
Από το Πειραματικό Λύκειο Ρεθύμνου η Αναστασία Κούρτη, μαθήτρια της Α’ τάξης, κατέλαβε την 9η θέση στον τελικό, που διεξήχθη διαδικτυακά το Σάββατο 19 Φεβρουαρίου 2022. Η ίδια δηλώνει: «Ως μαθήτρια της Α’ Λυκείου δεν είχα κάποια εμπειρία στη φιλοσοφία, πέρα από τους συλλογισμούς που έκανα μόνη μου στο δωμάτιό μου και βιβλία που διέγειραν τον προβληματισμό μου όπως το «2ο φύλο» της Simone de Beauvoir. Ο διαγωνισμός αυτός ωστόσο αποτέλεσε μία εμπειρία που με έβαλε στη διαδικασία να μελετήσω φιλοσοφικές θεωρίες και να μάθω να γράφω δοκιμιακά… Θέλω να πω ένα τεράστιο ευχαριστώ σε όλα τα μέλη της Λέσχης Φιλοσοφίας σχολείου μου. Περάσαμε εξαιρετικά, με στήριξαν και απέδειξαν ότι το να εργάζεσαι σε ομάδα έχει πολλά πλεονεκτήματα. Ένα θερμό ευχαριστώ στο Πανεπιστήμιο Πατρών που κάνει ό,τι μπορεί, για να προωθήσει διαγωνισμούς στις ανθρωπιστικές επιστήμες, οι οποίες είναι πολύ παραγκωνισμένες, κάτι το οποίο με θλίβει. Τέλος, ήταν τιμή μου να έχω την στήριξη της κας Μπεικάκη Κασσάνδρας, φιλολόγου του σχολείου μου. Την ευχαριστώ για τα βιβλία με τα οποία με προμήθευσε, την ψυχολογική υποστήριξη και πραγματικά, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, έκανε αυτό το μικρό μου κατόρθωμα να φαντάζει πελώριο με τα λόγια ενθάρρυνσής της και την θετική αύρα που εκπέμπει. Για να μην μακρηγορήσω άλλο, προτείνω στον καθένα να δώσει μια ευκαιρία στην φιλοσοφία. Νιώθω ειλικρινά πνευματικά πλουσιότερη πλέον… Θα κλείσω με μία φράση του Πλάτωνα, από τον Φαίδωνα: “Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου”. Ας συμπεράνει ο καθένας ό,τι θέλει από αυτό, ή και τίποτα, ή ίσως να ψάξει να μάθει.»
Διάκριση επίσης έλαβαν οι μαθητές Νίκος Γκίκας, ο οποίος κατέλαβε την 23η θέση και η Ειρήνη Πεσδεμιώτη, η οποία κατέλαβε την 26η θέση στον διαγωνισμό.
Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων έγινε διαδικτυακά το Σάββατο, 19 Φεβρουαρίου 2022. Στην τελετή παραβρέθηκαν μέλη του Τμήματος Φιλοσοφίας του Παν/μίου Πατρών, μαθητές και μαθήτριες, καθηγητές και καθηγήτριες αλλά και γονείς και άλλα αγαπημένα πρόσωπα των παιδιών που διαγωνίσθηκαν. Την προηγούμενη εβδομάδα έφτασαν στα σχολεία τα βραβεία και οι λοιπές διακρίσεις του Τελικού και του Προκριματικού Διαγωνισμού καθώς και τα έπαθλα (βιβλία) –χορηγία του ΚΕΣ Ελλάδος του Πανεπιστημίου Harvard στους μαθητές και τις μαθήτριες που διακρίθηκαν. Πέραν αυτών, οι μαθητές και οι μαθήτριες όλων των σχολείων που συμμετείχαν στον διαγωνισμό έλαβαν “Αναμνηστικό Συμμετοχής” ως «επιβράβευση για το ενδιαφέρον τους για την Φιλοσοφία αλλά και για την έφεσή τους να διευρύνουν τους ορίζοντες της σκέψης τους πέρα από τα απαιτούμενα του σχολείου».
Με τη συμμετοχή τους σε όλη αυτή τη διαδικασία οι μαθητές αντιμετώπισαν τη φιλοσοφία ως στοχασμό και αναστοχασμό, ως μια άσκηση σκέψης, ως έναν διάλογο στον οποίο διασταυρώνονται και συνομιλούν ιδέες και κείμενα από το παρελθόν και το παρόν. Επιδιώχθηκε η καλλιέργεια αυτοδύναμης κριτικής σκέψης και η αναστοχαστική προσέγγιση των μεγάλων ερωτημάτων που διατυπώνει ο άνθρωπος ως νοήμον ον. Οι μαθητές συνεργάστηκαν, συνομίλησαν, συνερεύνησαν και γνώρισαν τον φιλοσοφικό τρόπο σκέψης μέσα από πρωτότυπα κείμενα σπουδαίων φιλοσόφων. Άρθρωσαν τον δικό τους προσωπικό λόγο αναλαμβάνοντας την ευθύνη της γνώμης τους και τελικά διαπίστωσαν ότι η Φιλοσοφία διαπερνά ως κριτικός στοχασμός το σύνολο των διδασκομένων αντικειμένων, ανιχνεύει τις προϋποθέσεις τους και τις συνάφειές τους και προλειαίνει το έδαφος για την συγκρότηση της γνωστικής συνείδησης και του ανθρώπου ως υποκειμένου σκέψης και πράξης.
Μέλη της Λέσχης Φιλοσοφίας είναι οι μαθητές: Ζαχαρίας Ασαριωτάκης, Νίκος Γκίκας, Χρήστος Δροσόπουλος, Βασιλική Καλφούντζου, Μαριλένα Κισσανδράκη, Αναστασία Κούρτη, Κωνσταντίνος Κωστούλας, Κλεάνθη Μπονατάκη και Ειρήνη Πεσδεμιώτη. Υπεύθυνη της Λέσχης είναι η φιλόλογος του Πειραματικού Λυκείου Ρεθύμνου Κασσάνδρα Μπεϊκάκη.
