Διεπιστημονικό-καλλιτεχνικό συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί στο Ρέθυμνο, στο Σπίτι του Πολιτισμού, από 3 έως 6 Νοεμβρίου, με θέμα: «Δημιουργώντας πολυφωνικούς τόπους νοήματος, μάθησης και ανάπτυξης: Παιγνιώδεις εναλλακτικές – βιωματικές και ενσώματες – πολυτροπικές ψυχοπαιδαγωγικές προσεγγίσεις».
Το συμπόσιο διοργανώνεται από την Εργαστηριακή Μονάδα Οικολογικής Ψυχολογίας και Βιωματικής, Ευρετικής και Αφηγηματικής-Διαλογικής Ψυχοπαιδαγωγικής του Εργαστηρίου Ψυχολογικής Έρευνας του Παιδαγωγικού τμήματος Προσχολικής Εκπαίδευσης της σχολής Επιστημών Αγωγής του πανεπιστημίου Κρήτης.
Στο πλαίσιο του συμποσίου θα γίνουν σχετικές επιστημονικές προφορικές ανακοινώσεις, θεματικά επιστημονικά πάνελ, βιωματικά εργαστήρια με ποικίλες παιγνιώδεις εναλλακτικές – βιωματικές, διαλογικές -πολυφωνικές, ενσώματες – πολυτροπικές δραστηριότητες και επίσης καλλιτεχνικές δραστηριότητες (εκθέσεις, παραστάσεις, δρώμενα, κ.ά.). Στο συμπόσιο μας έχουμε συγκεντρώσει ομιλητές που στις ανακοινώσεις τους επιχειρούν να εμβαθύνουν στα επιστημολογικά, μεθοδολογικά, οικολογικά, κοινωνικά – πολιτισμικά και πολιτικά ζητήματα που αφορούν τις προϋποθέσεις, συνθήκες και μέσα αλλά και εμπόδια και δυσκολίες δημιουργίας πολυφωνικών τόπων νοήματος, μάθησης και ανάπτυξης αναδεικνύοντας τους πιο σύγχρονους προβληματισμούς. Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η προοπτική των παιγνιωδών εναλλακτικών – βιωματικών, διαλογικών – πολυφωνικών και ενσώματων – πολυτροπικών ψυχοπαιδαγωγικών προσεγγίσεων γεγονός που αφορά κάθε πολίτη και ιδιαίτερα το φοιτητή/τρια, τον γονέα και τον εκπαιδευτικό.
Η παρακολούθηση του συμποσίου είναι δωρεάν και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να κάνουν εγγραφή στη Γραμματεία του Συμποσίου στις ημέρες διεξαγωγής του (3-6 Νοεμβρίου 2023). Δωρεάν είναι και τα βιωματικά εργαστήρια του Συμποσίου και η εγγραφή σε αυτά γίνεται την πρώτη μέρα του συμποσίου στη Γραμματεία (υπάρχει περιορισμένος αριθμός ατόμων -15-20 άτομα).
Το σκεπτικό του συμποσίου
Ο πολυφωνικός τόπος συνιστά μια βασική συνθήκη για την ανθρώπινη ύπαρξη και κατά συνέπεια αφορά άμεσα όλες τις επιστήμες (θετικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές) και συνδέεται στενά με την έννοια του διαλόγου (που ως τέτοιος δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια αλληλεπίδραση και συνδυασμός φωνών) που είναι κεντρική στο έργο του Mikhail Bakhtin και επίσης με την έννοια της ζώνης της εγγύτερης ανάπτυξης στην προσέγγιση του Lev Vygotsky και την έννοια του δυνητικού χώρου στην προσέγγιση του D.W. Winnicott. Ο διάλογος και το θεμέλιό του, που είναι ο πολυφωνικός τόπος και συνεργασία, είναι τόσο ένα γεγονός της ανθρώπινης ζωής όσο και, ταυτόχρονα, ένα ιδανικό και αξία για την οποία θα πρέπει να αγωνιζόμαστε να καλλιεργούμε μέσω της αγωγής, της διαπαιδαγώγησης, της εκπαίδευσης και γενικότερα της παιδείας. Έτσι, οι πολυφωνικοί τόποι, μπορεί να αφορούν για παράδειγμα στοχευμένες παιδαγωγικές, ψυχο-παιδαγωγικές, ψυχο-κινητικές, μουσικο-παιδαγωγικές,λογοτεχνικο-παιδαγωγικές, μουσειο-παιδαγωγικές, θεατρο-παιδαγωγικές, κ.ά. πρακτικές, μπορεί να αφορούν εικαστικές, σωματικές-κινητικές, επιτελεστικές, πολυτροπικές και άλλες καλλιτεχνικές προσεγγίσεις, μπορεί να αφορούν ιδιαίτερες ερευνητικές προοπτικές ή τρόπους ανάλυσης,ψυχοθεραπευτικές πρακτικές και προεκτάσεις τους αλλά και πολλά άλλα που βασίζονται σε μια δυναμική, δημιουργική ή/και παιγνιώδη αξιοποίηση της πολυφωνικότητας/διαλογικότητας.
Η έννοια του πολυφωνικού τόπου περιλαμβάνει τόσο μια οντολογική όσο και μια επιστημολογική,μεθοδολογική, κοινωνικο-ηθική αλλά και πολιτική και αισθητική κατανόηση. Συνιστά ένα αναδυόμενο και πάντα συγκεκριμένο διαπλεκόμενο δίκτυο υλικο-λογοθετικών συνιστωσών και
πρακτικών, ένα «οντο-επιστημολογικό-ηθικό-πολιτικό» φαινόμενο της συζευγμένης ύπαρξης-γνώσης,που υλοποιείται ως ένα σύνθετο σύνολο προσφερόμενων δυνατοτήτων (affordances), εργαλείων και τεχνολογικών μέσων, ανθρώπινων όσο και μη ανθρώπινων επενεργειακών στοιχείων ή παραγόντων,των οποίων οι μεταξύ τους ενδο-δράσεις δημιουργούν ζώνες της εγγύτερης ανάπτυξης, δυνητικούς χώρους, γέφυρες συνεργασίας και σύνδεσης, συνθήκες πρόσβασης (διευκόλυνσης), συγκεκριμένους πόρους, ευκαιρίες και μορφές παρέμβασης και μετασχηματισμού που υποστηρίζουν, ενθαρρύνουν,ενισχύουν τις δυνατότητες ανάδυσης συγκεκριμένων μορφών ζωής, συγκεκριμένων τρόπων ύπαρξης και γνώσης.
Στην προοπτική αυτή οι διάφορες μορφές ύπαρξης και γνώσης κατανοούνται ως φαινόμενα που αναδύονται από τις συναλλαγές, σχέσεις ή ενδο-δράσεις που λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένα πλαίσια (οικολογικά, πραγματιστικά, διαπροσωπικά, κοινωνικο-ιστορικά, πολιτισμικά, κ.ά.) που τυγχάνει να βρίσκονται και να εμπλέκονται τα υποκείμενα (π.χ. μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί, κ.ά.).
Αυτή η έννοια της διαπλεκόμενης ενδο-δράσης υποδηλώνει ότι τα φαινόμενα δεν υπάρχουν εκεί έξω ούτε εκεί μέσα, ούτε αναπτύσσονται στο κενό, αλλά αναδύονται πάντα σε συγκεκριμένα υλικά-λογοθετικά πλαίσια πρακτικών ως ενδο-δρασιακά φαινόμενα ανάμεσα σε όλα τα στοιχεία που συγκροτούν τα πλαίσια αυτά.
Οι ερευνητές εδώ δεν λειτουργούν επίσης ως ανεξάρτητοι αντικειμενικοί παρατηρητές των φαινομένων, τα ποικίλα πλαίσια δεν λειτουργούν επίσης ως αυτόνομοι τόποι ερεθισμάτων και πόρων, τα ποικίλα μέσα και εργαλεία δεν λειτουργούν ως ουδέτερα μέσα, οι άνθρωποι δεν είναι επίσης απλοί μεταφορείς μηνυμάτων. Όλα συγκροτούνται ενδο-δρασιακά ως σύνθετοι υλικο-λογοθετικοί και διαλογικοί μηχανισμοί και φαινόμενα.
Στο συμπόσιο αυτό, βασιζόμαστε και αντλούμε από την έννοια αυτή του διαλόγου και τις συνδεόμενες με αυτήν έννοιες του υλικο-λογοθετικού πλαισίου πρακτικών, του πολυφωνικού τόπου,της συνεργασίας, της ζώνης της εγγύτερης ανάπτυξης και του δυνητικού χώρου, οι οποίες εστιάζουν στο πώς το νόημα, η γνώση, οι ψυχολογικές διαδικασίες, η διαδικασία φαντασίας, παιχνιδιού,δημιουργίας, μάθησης, ανάπτυξης, κ.ά., συν-διαμορφώνονται και συν-αναπτύσσονται στο πλαίσιο των ενεργών και δυναμικών εντάσεων, σχέσεων και ενδο-δράσεων που υπάρχουν ανάμεσα σε διαφορετικές καταστάσεις, θέσεις, στάσεις και φωνές μεταξύ του κοινωνικού και του ατομικού.
Οι άνθρωποι υπάρχουν και αναπτύσσονται σε σωματική, συναισθηματική, διανοητική, πνευματική αλληλεξάρτηση και κοινωνικο-πολιτισμική αλληλεπίδραση και ενδο-δράση διαμορφώνοντας τη γνώση και τον βιόκοσμό τους μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης και ενδο-δράσης. Δεύτερον, αντλούμε στοιχεία από τον τρόπο με τον οποίο ο πολυφωνικός τόπος ως ένα σύνθετο υλικο-λογοθετικό πλαίσιο πρακτικών αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει τις διαφορετικές φωνές και θέσεις προκειμένου να αναγνωριστούν και κατανοηθούν οι επιμέρους οικο-σωματικο-βιωματικές καταστάσεις-προοπτικές και κόσμοι (που διακατέχονται από ιδιαίτερα αντιληπτικά, προθετικά, παρωθητικά, επενεργειακά,βουλητικά, ψυχολογικά-νοητικά, σωματικά, κινητικά, κ.ά. στοιχεία) αποφεύγοντας την μονοδιάστατη και άκαμπτη μονολογική στάση.
Βασικό συγκροτητικό στοιχείο στις απαντήσεις που δίνονται στα επιμέρους ζητήματα που συνδέονται με τις δυνατότητες δημιουργίας πολυφωνικών τόπων νοήματος, μάθησης και ανάπτυξης διαδραματίζουν οι αξίες (που ρυθμίζουν ή διαμορφώνουν/διατυπώνουν τους στόχους που κατευθύνεται η ανθρώπινη δράση) και οι νόρμες (που ρυθμίζουν ή οργανώνουν τις μεθόδους και τα μέσα επίτευξης των στόχων), που εκ των πραγμάτων συνδέονται με συγκεκριμένα κανονιστικά συστήματα ρύθμισης της ανθρώπινης συμπεριφοράς που ορίζουν τι πρέπει (φυσιολογικά ή κανονικά)να επιθυμούν, προσδοκούν και φιλοδοξούν οι άνθρωποι για τα ζητήματα των δυνατοτήτων δημιουργίας πολυφωνικών τόπων (τους προσδιοριστικούς τους παράγοντες, εκδηλώσεις, συνέπειες, κτλ.) και πώς θα πρέπει να προσπαθούν και τι θα πρέπει να κάνουν γι’ αυτά. Τα κανονιστικά αυτά συστήματα και οι συνδεόμενες με αυτά αξίες και νόρμες δεν λειτουργούν απλαισίωτα και ανιστορικά καθότι έχουν κοινωνικο-ιστορική και πολιτισμική προέλευση. Οι διαδικασίες, δηλαδή, διαμόρφωσης και συγκρότησης των αξιών και των νορμών είναι κοινωνικο-ιστορικά και πολιτισμικά πλαισιοθετημένες.
Στόχος του διεπιστημονικού – καλλιτεχνικού συμποσίου
Στόχος του διεπιστημονικού – καλλιτεχνικού συμποσίου είναι η παρουσίαση και αποτίμηση της προβληματικής που αφορά τις δυνατότητες αλλά και τα εμπόδια δημιουργίας και καλλιέργειας πολυφωνικών τόπων νοήματος, μάθησης και ανάπτυξης στο πλαίσιο της οικογένειας, της εκπαίδευσης και της κοινωνίας γενικότερα στη βάση των πιο σύγχρονων επιστημονικών προσεγγίσεων και δεδομένων, έχοντας ως βασικό άξονα προβληματισμού τις δυνατότητες δημιουργικής σύνθεσης των προσεγγίσεων και κατά συνέπεια διεύρυνσης και εμπλουτισμού του θεωρητικού και μεθοδολογικού εξοπλισμού των κοινωνικών επιστημών και των επιστημών αγωγής και υγείας.
Με άλλα λόγια, στόχος του συμποσίου είναι η εξέταση και ο κριτικός αναστοχασμός καίριων θεωρητικών, επιστημολογικών, ηθικών, δεοντολογικών, μεθοδολογικών και πρακτικών ζητημάτων που αφορούν τις δυνατότητες αλλά και τις δυσκολίες δημιουργίας πολυφωνικών τόπων νοήματος, μάθησης και ανάπτυξης (στην οικογένεια, την εκπαίδευση και την κοινωνία γενικότερα) στο πλαίσιο των κοινωνικών επιστημών και των επιστημών αγωγής και υγείας.
Είναι επίσης να εξετάσουμε ζητήματα που αφορούν τις επιδράσεις, συνεπαγωγές και σχέσεις των πολυφωνικών τόπων με τις ψυχολογικές (νοητικές – γνωστικές, ιδιοσυγκρασιακές, μαθησιακές, παρωθητικές, κ.ά.) διαδικασίες και τις διαδικασίες αγωγής, κοινωνικοποίησης, υγείας και θεραπείας στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου, των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνίας, της τεχνητής νοημοσύνης και των δημιουργικών πρακτικών και της τέχνης. Μετατοπίζοντας την έμφαση του ενδιαφέροντος σε πιο συνθετικές και ολιστικές προσεγγίσεις και πρακτικές του διαλόγου και των πολυφωνικών τόπων, το συμπόσιο στοχεύει στην κριτική αποτίμηση των διαφορετικών θέσεων και προσεγγίσεων.
Σε πρακτικό επίπεδο το συμπόσιο στοχεύει επίσης να αναδείξει τις δυνατότητες των παιγνιωδών εναλλακτικών – βιωματικών και ενσώματων – πολυτροπικών ψυχοπαιδαγωγικών προσεγγίσεων μέσα από την παρουσίαση συγκεκριμένων βιωματικών εργαστηρίων και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων και δρώμενων (εκθέσεις, παραστάσεις, κ.ά.). Στοχεύει επίσης να εξετάσει και να προβληματίσει σε σχέση με το επίκαιρο ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης (ChatGPT 4) σε ποιο βαθμό έχει πλέον και αυτή τη δική της φωνή και θα μπορούσε να συνιστά μέρος των πολυφωνικών τόπων δημιουργίας νοήματος, κοινωνικής επικοινωνίας και παιδαγωγικής ή ψυχοπαιδαγωγικής πράξης συνεργαζόμενη με τις μεθοδολογίες και μεθόδους της κοινωνικής έρευνας (κυρίως της ποιοτικής και της βασισμένης στην τέχνη έρευνα).
Ένας άλλος βασικός στόχος του συμποσίου είναι να παρέχει στη νέα γενιά φοιτητών και ερευνητών όχι μόνο εναλλακτικές προσεγγίσεις στη θεωρία και έρευνα των κοινωνικών επιστημών, της τέχνης και των επιστημών αγωγής και υγείας, αλλά και καινούργιους τρόπους σκέψης και πρακτικής δράσης σχετικά με την ερευνητική-διδακτική τους ιδιότητα και ταυτότητα.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον διοργανωτή του συμποσίου Μάριο Α. Πουρκό, καθηγητή στο Παιδαγωγικό τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης πανεπιστημίου Κρήτης στο τηλέφωνο 6936550791 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση: pourikosmavrikos@yahoo.com
Το πρόγραμμα του τετραήμερου διεπιστημονικού-καλλιτεχνικού συμποσίου μαζί με την αφίσα του θα τα βρείτε στην πιο κάτω ηλεκτρονική διεύθυνση:
