Τις τελευταίες ημέρες, ασχολούμαι τις ελεύθερές μου ώρες με τον «Επιτάφιο» του Περικλή για τους πρώτους Αθηναίους νεκρούς του πελοποννησιακού πολέμου, που έχει φτάσει ως τις ημέρες μας χάρη στην ιστοριογραφία του Θουκυδίδη.
Εν τάχει υπενθυμίζω ότι ο συγκεκριμένος λόγος είναι πιο πολύ εγκώμιο της σύγχρονης με τον Περικλή γενιάς παρά έπαινος και επικήδειος των νεκρών.
Με άλλα λόγια, ο γιος του Ξανθίππου παρουσιάζει με ποιο τρόπο δημόσιας και ιδιωτικής ζωής, με ποιο ήθος και με ποια πολιτική οργάνωση η Αθήνα των κλασικών χρόνων έγινε παντοδύναμη και είχε την ηγεμονία στα χρόνια πριν τον πελοποννησιακό πόλεμο ανά την Ελλάδα.
Ας καταθέσω λοιπόν σήμερα κάποιες σκέψεις που προέκυψαν από τη βαθιά και προσεκτική μελέτη του «Επιταφίου» συσχετίζοντάς τον με τις ημέρες μας.
Η Αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου αιώνα π.Χ. αντλούσε τη δύναμή της από την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά. Στην εποχή μας, η δημοκρατία είναι αντιπροσωπευτική, αλλά όταν καλείται ο λαός να εκλέξει τους αντιπροσώπους του, η αποχή είναι μεγάλη και σημαντική.
Η δημοκρατία των κλασικών χρόνων στηριζόταν στη χρηστή διοίκηση εκ μέρους των κρατούντων και στην οικονομική αυτάρκεια και πνευματική καλλιέργεια των πολιτών. Στις ημέρες μας, η οικονομική κρίση έχει πλήξει τα νοικοκυριά, η διαφθορά είναι οφθαλμοφανής σε πολλούς τομείς της δημόσιας διοίκησης και η παιδεία των πολιτών κλυδωνίζεται σοβαρά.
Στο δημοκρατικό πολίτευμα των αρχαίων Αθηνών κυβερνούσαν οι άξιοι και οι ικανοί, ενώ όλοι οι πολίτες ήταν ίσοι απέναντι στο νόμο. Κατά την εποχή μας, συχνά ακούγονται φωνές για αναξιοκρατία και ανικανότητα των κρατούντων, πολλάκις δε και για ευνοιοκρατία εις όφελος των λίγων και εις βάρος των πολλών.
Τέλος, στην Αθήνα του Περικλή με τη συμμετοχή του στην Εκκλησία του Δήμου ο κάθε Αθηναίος ήταν ανά πάσα στιγμή γνώστης της πολιτικής και της κοινωνικής κατάστασης στην πόλη. Σήμερα, ο πολίτης, για να αντεπεξέλθει στον καθημερινό αγώνα της επιβίωσης, δεν προλαβαίνει να συμμετέχει στα κοινά και να ενημερώνεται στην ώρα τους ή νωρίτερα για όσα συμβαίνουν εντός και εκτός συνόρων και τον αφορούν άμεσα και έμμεσα παρά μόνον εκ των υστέρων.
Μπορεί κάποιος εξ υμών να ισχυριστεί ότι η Αθήνα του Περικλή ήταν στην ουσία και κατά βάση δουλοκτητική κοινωνία, αλλά πείτε μου: και στις ημέρες μας, οι δήθεν ελεύθεροι πολίτες δεν δουλεύουν και δε ζουν σαν δούλοι των κάθε λογής αφεντάδων τους και των τραπεζών π.χ.;
Καταλήγοντας, όμως, καθώς όλοι ομολογούμε ότι η δημοκρατία ενισχύει τις ελευθερίες στην καθημερινή ζωή μας και ότι συμβάλλει τα μέγιστα στην ατομική προκοπή και στην κοινωνική ευημερία, θεωρώ ότι όλοι μας έχουμε χρέος να στηρίζουμε τα θεμέλια της και να μην αφήνουμε άθλιους αγύρτες και λαοπλάνους δημαγωγούς να τα πριονίζουν και να την καπηλεύονται προς ίδιον συμφέρον και εις βάρος του κοινωνικού συνόλου…
