Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΤΣΥΦΑΚΗ*
Πριν λίγες μέρες, ανακοινώθηκαν τα πρώτα δημογραφικά δεδομένα της απογραφής του 2021 από την ΕΛΣΤΑΤ. Πίσω από τα πρώτα φαινομενικά θετικά για την Κρήτη μας δεδομένα, κρύβονται αρκετές δυσάρεστες εκπλήξεις τις οποίες χρειάζεται να δούμε με πολύ προσοχή εν όψει της νέας περιόδου της περιφερειακής αρχής. Ο πληθυσμός του νησιού σημείωσε οριακή άνοδο το 2021 (+0,2%) και ανήλθε σε 624.408 μόνιμους κατοίκους. Η Περιφερειακή Ενότητα Λασιθίου σημείωσε την μεγαλύτερη άνοδο (+3,2%), και ακολουθεί η ΠΕ Χανίων με οριακή άνοδο (+0,1%). Στον αντίποδα οι ΠΕ Ηρακλείου και Ρεθύμνου σημείωσαν μείωση του πληθυσμού τους (-0,2% και -0,9% αντίστοιχα). Στο σύνολο της Χώρας, η συνολική μείωση του πληθυσμού στην δεκαετία μεταξύ των δυο απογραφών ήταν της τάξης του -3,1%.
Η πυραμίδα σε δεκαετείς ομάδες ηλικιών του πληθυσμού της Κρήτης μας αποκάλυψε ότι την μεγαλύτερη αύξηση το 2021 σε σχέση με το 2011 την είχε η ομάδα των ατόμων ηλικίας 80 ετών και άνω (+27,4%) και ακολούθησαν οι ομάδες 50-59 ετών και 60-69 ετών με αυξήσεις 19,9% και 15,3% αντίστοιχα. Αντίθετα, στην βάση της πυραμίδας η ομάδα ηλικιών 0-9 ετών σημείωσε μείωση της τάξης του 11,0% σε σχέση με την απογραφή του 2011. Επιπλέον εδώ χρειάζεται να δούμε και κάποιους άλλους κρίσιμους αριθμούς. Ο αριθμός των μονομελών νοικοκυριών αυξήθηκε σε απόλυτους αριθμούς το 2021 σε σχέση με το 2011 κατά 18,0% και έφτασε το 31,0% του συνόλου των νοικοκυριών. Αντίθετα, τα ποσοστά των νοικοκυριών από δυο μέλη και πάνω μειώθηκαν. Παράλληλα περισσότερο από το ένα τέταρτο των μονομελών νοικοκυριών το αποτελούσαν άτομα ηλικίας 75 ετών και άνω. Η αναλογία φύλου μεταξύ αρρένων και θηλέων στον συνολικό πληθυσμό του νησιού είναι σχεδόν ένα προς ένα με ελαφριά υπεροχή των θηλέων. Στην κατά ομάδες ηλικιών διάρθρωση του πληθυσμού οι άρρενες υπερτερούν ελαφριά στις νεανικές ηλικίες ως και 20-29, για να φτάσουμε στην ομάδα 30-39 ετών όπου είχαμε απόλυτη ισότητα στα δυο φύλα. Στις πιο μεγάλες ομάδες ηλικιών υπερτερούν οι θήλεις με αποκορύφωμα την ομάδα 80 ετών και άνω όπου σε 100 άνδρες αντιστοιχούν 145 γυναίκες. Με λίγα λόγια διαπιστώθηκε πολύ μεγάλη αύξηση των μονομελών νοικοκυριών ατόμων μεγάλης ηλικίας γεγονός που έχει τεράστιες συνέπειες για την κοινωνία και την πολιτεία (υγεία, πρόσβαση σε υπηρεσίες κλπ.).
Η κατά οικογενειακή κατάσταση σύνθεση του πληθυσμού του νησιού μας έδειξε ότι το ποσοστό των αγάμων αυξήθηκε κατά 1,6% και αποτελούσαν το 40,9% του πληθυσμού. Οι έγγαμοι μειώθηκαν σε σχέση με το 2011 κατά 6% και συνιστούν το 46,1% του πληθυσμού ενώ οι έχοντες σύμφωνο συμβίωσης αυξήθηκαν κατά 1894,0% και αποτελούν το 0,5% του πληθυσμού. Οι χήροι παρουσίασαν αύξηση κατά 5% σε σχέση με το 2011 και ανέρχονται στο 7% του συνόλου. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι σε 100 άνδρες χήρους αντιστοιχούν 529 χήρες. Τέλος οι διαζευγμένοι και ευρισκόμενοι σε διάσταση συμπολίτες μας αυξήθηκαν κατά 63,8% και 81,7% αντίστοιχα και αποτελούν και οι δυο ομάδες μαζί το 5,5% του συνολικού πληθυσμού.
Μια πρώτη προσέγγιση για την εξήγηση των πιο πάνω διαπιστώσεων, μας δίνουν τα στοιχεία της Φυσικής Κίνησης του Πληθυσμού (Γεννήσεις-Θάνατοι) και ορισμένα στοιχεία από άλλες πηγές. Στην Κρήτη την τελευταία δεκαετία είχαμε μια υπεροχή των γεννήσεων έναντι των θανάτων της τάξης του 0,4% στο σύνολο του πληθυσμού της, ωστόσο το θετικό αυτό γεγονός οφείλεται στα πρώτα χρόνια της περιόδου γιατί τα τελευταία τρία χρόνια υπερτερούν οι θάνατοι. Στο σύνολο της Χώρας η υπεροχή των θανάτων ως προς τις γεννήσεις ήταν της τάξης του 3,0% και σε απόλυτους αριθμούς ήταν 326.707. Η Κρήτη αυτή τη στιγμή σε σχέση με το σύνολο της Χώρας βρίσκεται 20 χρόνια «πίσω» στο ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων. Το προσδόκιμο επιβίωσης κατά την γέννηση, που στα μεταπολεμικά χρόνια αυξανόταν συνεχώς, έφτασε στην μέγιστη τιμή του το 2018 όπου ήταν 80,1 έτη για τους άρρενες και 85,1 έτη για τις θήλεις. Τα επόμενα τρία έτη άρχισε η καθοδική του τάση για να διαμορφωθεί στα 79,1 έτη για τους άρρενες και τα 84,3 έτη για τις θήλεις το 2021. Χρειάζονται περαιτέρω μελέτες για να διαχωριστεί η επίδραση της πανδημίας στην μείωση αυτή. Ο αριθμός των γάμων στην Κρήτη του οποίου η μέση του τιμή τον χρόνο ξεπερνούσε τις 3.000 έχει μειωθεί τα τελευταία χρόνια σε κάτω από 2.600 χωρίς αυτή η διαφορά αυτή να έχει καλυφθεί από τα σύμφωνα συμβίωσης για την ώρα. Ο αριθμός των διαζυγίων στην Κρήτη κυμαίνονταν λίγο πάνω από τα 1.000 τα περισσότερα έτη της δεκαετίας.
Τα δεδομένα των μεταναστευτικών ροών δεν έχουν γίνει γνωστά για την ώρα από την ΕΛΣΤΑΤ και το μόνο που έχει ανακοινωθεί είναι ο αριθμός των ξένων υπηκόων καθώς και η σύνθεση του κατά υπηκοότητα και ομάδες ηλικιών. Από αυτά τα δεδομένα προκύπτει ότι κάτοικοι της Κρήτης που είχαν ξένη υπηκοότητα είναι 50.986 και συνιστούσαν το 8,2% του συνολικού πληθυσμού. Ο πληθυσμός αυτός ήταν μειωμένος σε σχέση με το 2011 19,5% , ενώ οι Αλβανικής υπηκοότητας συμπολίτες μας αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα με ποσοστό που ανέρχεται στο 43,1% στο σύνολο των αλλοδαπών. Χρειάζονται ωστόσο όλα τα δεδομένα της εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, που θα ανακοινωθούν τους επόμενους μήνες, ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα της μεταβολής του πληθυσμού. Τέλος τα οικονομικά (απασχόληση-ανεργία) μαζί με τα κοινωνικά δεδομένα της απογραφής, καθώς και οι συνθήκες στέγασης θα μας δώσουν μια πλήρη εικόνα του πληθυσμού απαραίτητη για όλους τους μελλοντικούς σχεδιασμούς της Περιφέρειας Κρήτης σε όλες τις δράσεις της.
Εμείς στην «Κρήτη μας αλλιώς» με επικεφαλής τον Σπύρο Δανέλλη πιστεύουμε ότι Κρήτη μας είναι μία περιφέρεια με 4 ισάξιες ενότητες-συνιστώσες, που χρειάζεται να αναπτύσσεται παράλληλα, η κάθε μία με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Μια ανάπτυξη με επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, στηρίζοντας τη δημόσια υγεία και εκπαίδευση και αναδεικνύοντας τον πλούσιο πολιτισμό της.
* Ο Γιώργος Κοτσυφάκης είναι υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος στην Π.Ε. Ρεθύμνου με τον συνδυασμό «Η Κρήτη μας αλλιώς» με επικεφαλής τον Σπύρο Δανέλλη
