Τα Ολοκαυτωμένα χωριά του Κέντρους ήταν στο επίκεντρο εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε το π. Σάββατο στον Καταρράκτη της Άρτας με μεγάλη συμμετοχή κόσμου.
Ήταν μια ευγενική πρωτοβουλία του προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων και Φίλων Θυμάτων μαρτυρικού χωριού Καταρράκτη Άρτας, κ. Δημήτρη Φλώρου, να δοθεί συνέχεια στις κοινές προσπάθειες, για την ανάδειξη της τοπικής ιστορίας που προσδιορίστηκαν στην πανελλήνια συνάντηση, που έγινε στο Ρέθυμνο 23 Αυγούστου 2024, από την Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Πελοποννήσου Ηπείρου και Νήσων με τη στήριξη της Περιφέρειας Κρήτης.
Στη συνάντηση αυτή είχαν πάρει μέρος 55 εκπρόσωποι 35 μαρτυρικών περιοχών.
Η εκδήλωση στον Καταρράκτη, συνέπεσε με την επίσημη αναγνώριση από την Πολιτεία και άλλων μαρτυρικών περιοχών, ανάμεσα στις οποίες και ο Αβδελάς Μυλοποτάμου, περίπτωση για την οποία υπήρξε ιδιαίτερη θεματική στο συνέδριο που είχε γίνει στο Ρέθυμνο από τον κ. Γιώργο Καλογεράκη ιστορικό, δρ του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Σε μήνυμά της η αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου κ. Μαρία Λιονή, που λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων δεν κατάφερε να παραστεί στην εκδήλωση του μαρτυρικού χωριού της Άρτας, τόνισε μεταξύ άλλων:
«Με βαθιά συγκίνηση χαιρετίζομε την αποψινή σας εκδήλωση που τιμά τα Ολοκαυτώματα του Ρεθύμνου.
Ανειλημμένες υποχρεώσεις δεν μου επέτρεψαν να παραστώ γιατί καθώς γνωρίζετε οι κλιματικές αλλαγές και τα διάφορα κοινωνικά ζητήματα που ανέκυψαν αυτό το καλοκαίρι με υποχρεώνουν να μην απομακρύνομαι από τα καθήκοντά μου.
Συμμετέχω όμως νοερά στην εκδήλωσή σας που δίνει μια συνέχεια στην κοινή προσπάθεια να διατηρούμε την εθνική μνήμη αδέσμευτη από πάθη αλλά πάντα ενεργή για να βρίσκει αποδέκτες και στις επόμενες γενιές το διακαές μήνυμα ΠΟΤΕ ΠΙΑ».
Μήνυμα έστειλε και ο δήμαρχος Αμαρίου κ. Παντελής Μουρτζανός αναφέροντας μεταξύ άλλων:
«Ο δήμος Αμαρίου χαιρετίζει με συγκίνηση την εκδήλωσή σας που αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα των μαρτυρικών μας χωριών.
Αποτελεί μεγάλη τιμή η δική σας αναφορά στις δικές μας αποφράδες επετείους, γιατί ανάβει τη φλόγα της μνήμης στον ίδιο βωμό που τιμώνται και οι δικοί σας αναίτια νεκροί.
Με τον παραστατικό του λόγο ο κ. Δημήτριος Φλώρος μας είχε μεταφέρει τα γεγονότα του δικού σας ολοκαυτώματος στην διάρκεια της πανελλήνιας συνάντησης που έγινε στο Ρέθυμνο τον Αύγουστο του 2024. Και μας έκανε κοινωνούς και της δικής σας οδύνης αντίβαρο μιας ηθικής δέσμευσης να αντιστεκόμαστε σε κάθε επίδοξο δυνάστη υπερασπιζόμενοι τα δίκαια της φυλής.
Θα ήταν μεγάλη μου χαρά και τιμή να παραστώ αλλά γνωρίζετε πως αυτό το καλοκαίρι δεν ήταν ιδιαίτερα φιλικό με το νησί μας και το φυσικό του περιβάλλον.
Δυστυχώς και για το δήμο μας η επαγρύπνηση είναι αναγκαία για να αποφύγουμε αθεράπευτες ακόμα δοκιμασίες του παρελθόντος Έχετε όλες τις ευχές μας για καλή επιτυχία στην εκδήλωσή σας και ελπίζω σύντομα να έχουμε τη χαρά συνεργασίας σε κοινούς στόχους».
Η εκδήλωση ξεκίνησε με παρουσίαση της επανέκδοσης του βιβλίου «Μαρτυρίες και μνήμες της κατοχής»από το δημοσιογράφο κ. Ιωάννη Φλώρο.
Στη συνέχεια ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων και Φίλων Θυμάτων μαρτυρικού χωριού Καταρράκτη Άρτας κ. Δημήτρης Φλώρος αναφέρθηκε στην τραγωδία των χωριών του Κέντρους λέγοντας μεταξύ άλλων:
«Η απόφασή μας να κάνουμε την εκδήλωση αφιέρωμα στα μαρτυρικά χωριά του Ρεθύμνου ,έχει σαν σκοπό ,να μοιραστούμε μαζί σας τα συναισθήματα, από τη συμμετοχή μας στην πανελλήνια συνάντηση, που έγινε τον Αύγουστο του 2024, στην ιστορική πόλη της Κρήτης.
Και να αναδείξουμε τη μεθοδολογία των Κρητών στην αναβίωση της εθνικής μνήμης μέσα και από την τέχνη.
Σύμφωνα και με το βιβλίο της Εύας Λαδιά «Μαρτυρικά χωριά του νομού Ρεθύμνου» οι τραγωδίες που προκάλεσαν οι ναζί στη δύση της κυριαρχίας τους Αύγουστο του 1944, μέχρι και τη δεκαετία του 1980, δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστές. Ένα μνημόσυνο αρκούσε για τις ψυχές των αδικοχαμένων και τα ιστορικά γεγονότα κινδύνευαν να χαθούν στη λήθη.
Τότε εμφανίζεται στα Κρητικά Γράμματα ένας Επιθεωρητής Τελωνείων ο Σπύρος Μαρνιέρος, που στα γεγονότα του Αυγούστου, στο Γερακάρι Αμαρίου, έχασε τον αδελφό του μόλις 16 χρόνων.
Η απώλεια αυτή που δεν ξανάφερε χαρά στο σπίτι τους, τον ώθησε να κάνει ενδελεχή έρευνα για τα γεγονότα. Οι καιροί τον ευνοούσαν γιατί ζούσαν ακόμα οι αυτόπτες μάρτυρες κάθε τραγωδίας, αλλά το σημαντικότερο ζούσαν και οι αρχηγοί των αντιστασιακών ομάδων, που πήραν ενεργά μέρος σε μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες έδωσαν αφορμή για αντίποινα.
Ο Μαρνιέρος γύρισε χωριό-χωριό και κατέγραψε λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα, επιμένοντας και στην τεκμηρίωσή τους. Πέρασε ατέλειωτες ώρες διασταυρώνοντας με τεράστια υπομονή και θέληση τα στοιχεία. Και κατά γενική ομολογία η πολύμοχθη εργασία του δεν επιδέχεται καμιά αμφισβήτηση.
Στο έργο του αυτό είχε την ευκαιρία να συνεργαστεί με την Εύα Λαδιά φίλη δημοσιογράφο και ιστορική ερευνήτρια, η οποία χωρίς να έχει καμιά σχέση με τα γεγονότα, εντάχθηκε με προθυμία στην ερευνητική ομάδα του Σπύρου Μαρνιέρου.
Και από τη συνεργασία αυτή προέκυψαν αποτελέσματα ευεργετικά για τη διατήρηση της εθνικής μνήμης.
Ο πρόωρος θάνατος του Μαρνιέρου δεν σταμάτησε την έρευνα. Όπως ήταν η τελευταία του επιθυμία η Εύα Λαδιά συνέχισε με αμείωτο ζήλο.
Και με οδηγό πάντα την εργασία του Σπύρου Μαρνιέρου που ανέπτυξε με νέα στοιχεία μας, έχει δώσει σειρά ντοκιμαντέρ με την περίπτωση κάθε μαρτυρικού χωριού του Ρεθύμνου, χωριστά, που αποτελούν κειμήλια ιστορικής μνήμης, καθώς περιέχουν μαρτυρίες εκείνων που βίωσαν τα γεγονότα.
Εκτός αυτών έγραψε και το θεατρικό έργο «Ραψωδία Ηρώων» και με τον μεγάλο μουσικοσυνθέτη Μπάμπη Πραματευτάκη προέβησαν σε μια καινοτομία. Το «Κέντρους Εγκώμιο» που έγραψε ο Μπάμπης Πραματευτάκης σε λιμπρέτο της Εύας Λαδιά, είναι το μοναδικό συμφωνικό έργο που έχει γραφτεί για ολοκαυτώματα.
Αποσπάσματά του ακούγονται στο ντοκιμαντέρ που ακολουθεί.
Ο λόγος που επιλέξαμε το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, από όλα όσα δημιούργησε η Εύα Λαδιά, είναι επειδή περιλαμβάνει εκτός από μαρτυρίες θυμάτων και του μοναδικού επιζήσαντος από την εκτέλεση στο Γερακάρι, Νικολάου Τζωρτζάκη, τοποθέτηση του μεγάλου αντιστασιακού Γιώργη Τζίτζικα, πρωτοπαλίκαρου του Πετρακογιώργη που κάνει πολύ σοβαρές επισημάνσεις πολύτιμες για τον ερευνητή του μέλλοντος».
Ένα ντοκιμαντέρ κιβωτός μνήμης
Η εκδήλωση έκλεισε με το ντοκιμαντέρ της Εύας Λαδιά «Το Κέντρος έχει καταχνιά» που συγκίνησε το ακροατήριο.
Πρόκειται για το ντοκιμαντέρ που περιέχει αυθεντικές μαρτυρίες εκείνων που βίωσαν τα γεγονότα (όπως ο Νικόλαος Τζωρτζάκης ο μοναδικός που επέζησε από τις εκτελέσεις στο Γερακάρι) και σχόλια του ίδιου του Σπύρου Μαρνιέρου. Η μουσική είναι του Μπάμπη Πραματευτάκη από το συμφωνικό του έργο «Κέντρους Εγκώμιον».
Θα πρέπει να τονιστεί ότι είναι πρώτη φορά που αναδεικνύονται τα ολοκαυτώματα του Αμαρίου εκτός Κρήτης με πρωτοβουλία φορέα άλλης περιοχής γεγονός που δικαιώνει τη συνεχή προσπάθεια του φορέα Μνήμη Ολοκαυτωμάτων και Μαρτυρικών Χωριών Ρεθύμνου να αναδεικνύει αυτές τις σημαντικές σελίδες της τοπικής ιστορίας με τη στήριξη πάντα της Ένωσης Ημερησίων Εφημερίδων Πελοποννήσου Ηπείρου και Νήσων και της Περιφέρειας Κρήτης.
