Ελεύθερνα και Γλυπτά του Παρθενώνα, δύο ομιλίες του Νίκου Σταμπολίδη στις ΗΠΑ

Όταν στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ο νεαρός Νίκος Σταμπολίδης ξεκίνησε τις ανασκαφές σε ένα τμήμα της περιοχής της αρχαίας Ελεύθερνας, δύο μαυροντυμένοι κουμπουροφόροι πήγαν να δουν τι ακριβώς έκανε εκεί. Του παρήγγειλαν να φύγει αλλά εκείνος ατάραχος τους απάντησε: «Θα ‘μαι εδώ και αύριο και μεθαύριο». Ο εκφοβισμός ήταν ένα είδος δοκιμασίας. Ηθελαν να δουν αν έχει το θάρρος να ανασκάπτει μια περιοχή γειτονική με τα χωριά του Μυλοποτάμου. Εχοντας βέβαια γεννηθεί ο ίδιος στην Κρήτη, από δύο γονείς που είχαν ρίζες προσφυγικές, ήξερε πολύ καλά πώς να σταθεί απέναντι στην πρόκληση. Προφανώς είναι μια ιστορία που θα μπορούσε να συμπεριλάβει σε μια από τις δύο ωραίες διαλέξεις που έδωσε πρόσφατα στην Αμερική, η οποία εστίαζε στο πώς το παρελθόν μετατρέπεται μέσα από την αρχαιολογία σε δημόσιο αγαθό. Ηταν την Τετάρτη 9 Απριλίου 2025 όταν ο γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης βρέθηκε στο κατάμεστο αμφιθέατρο Henry Luce Hall, προσκεκλημένος ως κεντρικός ομιλητής στην ετήσια διάλεξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, που οργανώνει το Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Κέντρου MacMillan του Πανεπιστημίου Yale.

Ο καθηγητής εστίασε την ομιλία του στο δυναμικό πεδίο της δημόσιας αρχαιολογίας στη σύγχρονη Ελλάδα («Public Archaeology in contemporary Greece») έχοντας να παρουσιάσει ένα καταπληκτικό παράδειγμα: την αρχαία πόλη της Ελεύθερνας στην Κρήτη, την οποία ανασκάπτει επί 40 έτη. Μπροστά σ’ ένα ενθουσιώδες κοινό που δεν χόρταινε να βλέπει εικόνες και να ακούει τον χαρισματικό αρχαιολόγο, όχι μόνον έκανε μια αναδρομή στην ιστορία της, αλλά έδειξε πώς η δημόσια αρχαιολογία ενσωματώνει την επιστημονική έρευνα, τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, τις ψηφιακές τεχνολογίες, την εμπλοκή του κοινού, τον τουρισμό και τις οικονομικές εκτιμήσεις. Στη διάλεξη υπογραμμίστηκε ο τρόπος με τον οποίο τα στοιχεία αυτά ενισχύουν τη διάδοση και την προσβασιμότητα της αρχαιολογικής γνώσης, αλλά και πώς αυτή αποτελεί τμήμα της αειφόρου ανάπτυξης ενός τόπου, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και τον άνθρωπο ως κέντρα δημιουργίας. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι το Μουσείο Ελεύθερνας είναι το μόνο που βρίσκεται στην καρδιά ενός μεγάλου αρχαιολογικού πάρκου, ενώ η συνεχιζόμενη ανασκαφή δίνει διαρκώς καρπούς.

Την επόμενη ημέρα, στο πλαίσιο της ίδιας πρόσκλησης, ο Νίκος Σταμπολίδης συμμετείχε σε μια δημόσια συζήτηση με τίτλο «Repatriating Cultural Heritage: The Parthenon Marbles and beyond», σχετικά με τον επαναπατρισμό της πολιτιστικής κληρονομιάς και ειδικότερα για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, η οποία έλαβε χώρα παρουσία πλήθους φοιτητών και καθηγητών. Με επιχειρηματολογία και λόγο γεμάτο ζωντάνια κατάφερε να εξηγήσει στο κοινό την τεράστια σημασία του ζητήματος σε επίπεδο συμβολικό και όχι μόνον. Στη συζήτηση συμμετείχαν ο Κώστας Αρκολάκης, καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Yale, η Αντονία Μπάρτολι, επιμελήτρια έρευνας προελεύσεων της Πινακοθήκης του ίδιου πανεπιστημίου, η Μαριλένα Χριστοδούλου, αναπληρώτρια εκτελεστική διευθύντρια του Μουσείου Τέχνης Rubin στη Νέα Υόρκη, και η Μιλέτ Γκάιφμαν, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών και Ιστορίας της Τέχνης, με συντονίστρια τη Μαρία Καλιαμπού, διευθύντρια των προπτυχιακών σπουδών του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Yale. Κατά τη διάρκεια της ολιγοήμερης επίσκεψής του, ο διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης είχε την ευκαιρία όχι μόνον να ξεναγηθεί στο πανεπιστήμιο, αλλά να συναντήσει και να συνομιλήσει με πολλούς φοιτητές που δεν σταμάτησαν να του λένε: «Μακάρι να σας είχαμε δάσκαλο!».

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Μαργαρίτα Πουρνάρα