Ο 14ος τόμος από τη σειρά «Μαρτυρίες», της Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών «Εμμανουήλ Βυβιλάκης, Νέα Ιστορία της Κρήτης» περιλαμβάνει την ιστοριογραφική καταγραφή και τα απομνημονεύματα του μαχητικού διανοούμενου και αγωνιστή για την ελευθερία της Κρήτης Ρεθύμνιου Εμμανουήλ Βυβιλάκη. Αφορά στα γεγονότα που έλαβαν χώρα στα χρόνια 1821-1830, κατά τον ξεσηκωμό της Κρήτης για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.
Απόσπασμα από τη Νέα Ιστορία της Κρήτης του Εμμανουήλ Βυβιλάκη:
[…]Οι Τούρκοι, εντρυφούντες εν τοσούτω εις τους ωραίους αμπελώνας του Ασκήφου, δεν εθεώρουν τόσον ακίνδυνον το να καταδιώξουν περαιτέρω τους χριστιανούς, γνωρίζοντας πόσον πλήθος ανδρών είχον ήδη κατατεθλιμένον εις τας ακαταμαχήτους εκείνας ακρορίας και τους φάραγκας των Λευκών όρεων, όπου ούτε ιππικού ούτε πυροβολικού χρήσιν ηδύναντο να κάμουν και όπου οι Έλληνες, τοποθετημένοι και εξασφαλισμένας ήδη οποσούν έχοντες τας περισσοτέρας των οικογενειών των, ηδύναντο όχι μόνον να υπερασπισθούν ακινδύνως αλλά και τον παντελή αφανισμόν να προξενήσουν εις αυτούς, απομεμακρυσμένους όντας ήδη από το φρούριον, από το οποίον ελάμβανον τας τροφάς και τα πολεμοφόδια των. [..]
Ένθερμος πατριώτης και ταγμένος αγωνιστής σε όλη του τη ζωή στην υπόθεση της Ένωσης της Μεγαλόνησου με την Ελλάδα, ο Εμμανουήλ Βυβιλάκης, Ρεθύμνιος στην καταγωγή, συγγραφέας και δημοσιογράφος με δικό του όργανο τη μαχητική εφημερίδα Ραδάμανθυς στα ώριμα αθηναϊκά του χρόνια, και πρωτοδίκης στη Σύρα έως το 1863, με έντονο φιλεκπαιδευτικό έργο, βρισκόταν στην εφηβική ηλικία όταν ξέσπασε η Επανάσταση του ’21 και στην Κρήτη. Ήδη από τους πρώτους μήνες του καλοκαιριού του 21, δωδεκαετής κατά τη μαρτυρία του ίδιου, και ορφανός, έχοντας χάσει τους γονείς του στην επιδημία πανώλης των προηγούμενων χρόνων, εμπλέκεται στις μάχες που αρχίζουν με την έλευση του καλοκαιρού στο νησί, έχοντας προσκολληθεί σε διάφορες ομάδες πολεμιστών στις μείζονες περιοχές των επαρχιών Ρεθύμνου Χανίων.
Τρεις δεκαετίες μετά τα γεγονότα, έχοντας μελετήσει τη σχετική ευρωπαϊκή παραγωγή και έχοντας περισυλλέξει από αυτόπτες μάρτυρες πληροφορίες, συντάσσει τη Νέα Ιστορία της Κρήτης, μέρος της οποίας είναι η αφήγηση των γεγονότων της Επανάστασης του 21 στην Κρήτη. Το ολοκληρωμένο αυτό κείμενο λανθάνει. Σώθηκαν όμως, αφού για ένα διάστημα αποτέλεσαν μέρος του Αρχείου του Παύλου Βλαστού, τα προσχέδια και οι σημειώσεις της μεταγενέστερης λανθάνουσας συγγραφής. Από το υλικό αυτό, το οποίο διασώζεται στο ΕΛΙΑ, συγκροτήθηκε με την επίμονη και επιμελέστατη εργασία της Μαρίας Σωρού που υπογράφει την επιστημονική επιμέλεια, τη διεξοδική εισαγωγή και τον υπομνηματισμό της έκδοσης, ο πρόσφατος επετειακός τόμος της σειράς «Μαρτυρίες» της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών.
Ανάμεσα σε ιστορικό και απομνημόνευμα, το βιβλίο αυτό, γραμμένο προφανώς για να ανασκευάσει τις απόψεις του ελληνικού πολιτικού κόσμου στα μέσα του 19ου αιώνα που έτεινε προς την υποτίμηση της συμμετοχής της Κρήτης στην Επανάσταση του 21, είναι ένα από τα πολύ ολίγα συγγράμματα που διαθέτουμε για τα γεγονότα που έλαβαν χώρα τη δεκαετία 1821-1830 στο νησί, και αυτός είναι ο λόγος που η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών έκρινε ότι με την πραγματοποίηση αυτής της έκδοσης θα συμβάλλει με τρόπο καίριο στον φωτισμό του μείζονος γεγονότος της ελληνικής ιστορίας των νεώτερων χρόνων.
Ιδιαίτερο μέλημα του Εμμ. Βυβιλάκη και σημαντικό ρόλο στη συγγραφή του κατέχει η υπόθεση της Γραμβούσας, καθώς έκανε ο ίδιος προσωπικά επανειλημμένες, έστω και απονενοημένες, προσπάθειες να παραμείνει το φρούριο υπό ελληνική κατοχή.
Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει το Σάββατο 19 Νοεμβρίου, ώρα 12.00 μ.μ. στο Αμφιθέατρο Γιάννη Περτσελάκη του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης. Την εκδήλωση θα συντονίσει η Κλαίρη Μιτσοτάκη, αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών, επιμελήτρια της εκδοτικής σειράς Μαρτυρίες της Ε.Κ.Ι.Μ., συγγραφέας.
Προσκεκλημένοι ομιλητές στην παρουσίαση του 14ου τόμου είναι η Ελευθερία Ζέη, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστήμιου Κρήτης, ο Γιάννης Σπυρόπουλος, ερευνητής στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, ο Παναγιώτης Στάθης, ιστορικός, υποψήφιος διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και η ιστορικός – επιμελήτρια του 14ου τόμου Μαρία Σωρού.
Ο τόμος διατίθεται στο Πωλητήριο του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης και το IMK Shop (10 ευρώ).
Εκδόσεις: Σειρά Μαρτυρίες, τ. 14, ΕΚΙΜ, Ηράκλειο 2022, Επιμέλεια σειράς: Αλέξης Καλοκαιρινός, Κωστής Μαμαλάκης, Επιστημονική επιμέλεια-Μεταγραφή κειμένου: Μαρία Σωρού, Επιμέλεια έκδοσης: Κλαίρη Μιτσοτάκη, Σημειώσεις: Μαρία Σωρού, Σύμβουλος έκδοσης: Κάλλια Καλλιατάκη, Τυπογραφική επιμέλεια: Μαρία Σωρού, Σελίδες: 572, Διαστάσεις: 17 x 12 εκ., ISBN: 978 – 960 – 9480 – 52 – 9
